مکان یابی مناطق مستعد توسعه فیزیکی شهری با استفاده از روشهای OWA و ANP (مطالعه موردی: شهر بیجار)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه ژئومورفولوژی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

2 دانشجوی دکتری رشته ژئومورفولوژی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

امروزه بسیاری از نواحی شهری کشور ما با توجه به گسترش نامحدود و بدون برنامه خود سبب دست‌اندازی به محیط‌های طبیعی و از بین بردن آن‌ها شده‌اند و این روند موجب حرکت به سمت پیرامون و تغییر کاربری اراضی شده است. توسعه ی فیزیکی شهر، فرآیندی پویا و مداوم است که طی آن محدوده های فیزیکی شهر و فضاهای کالبدی آن در جهت های عمودی و افقی از حیث کمی و کیفی افزایش می یابد. با توجه به قرارگیری شهر بیجار در یک منطقه کوهستانی و وجود نواحی کوهستانی از جمله نقاره کوب و کوه نسار در محدوده شهری این شهر، در تحقیق حاضر سعی بر آن شده است تا نواحی مستعد جهت اهداف توسعه شهری با استفاده از روش‌های میانگین‌گیری وزن‌دار ترتیبی و تحلیل شبکه‌ای صورت گیرد. به منظور پتانسیل‌سنجی منطقه موردمطالعه از معیارهای ژئومورفولوژیکی، زمین‌شناسی و انسانی استفاده شده است. روش کار به این صورت است که پس از تهیه لایه‌های اطلاعاتی در محیط ARCGIS، لایه‌های اطلاعاتی وارد نرم‌افزار IDRISI شده است و کار پهنه‌بندی در این نرم‌ افزار صورت گرفته است. پس از تهیه لایه‌های اطلاعاتی از طریق مدل تحلیل شبکه‌ای (ANP) لایه‌های اطلاعاتی وزن‌دهی شده‌اند و سپس با استفاده از روش میانگین‌گیری وزن‌دار ترتیبی (OWA) باهم تلفیق شده‌اند و در نتیجه مناطق مستعد جهت اهداف توسعه شهری بر مبنای مدل تلفیقی ANP و OWA در سه کلاس طبقه‌بندی شده‌اند. طبق نتایج ، کلاس مناسب شامل قسمت‌های شمال و شمال غربی محدوده مطالعاتی و منطبق بر جاده بیجار-زنجان و همچنین جاده بیجار-سنندج می‌باشد که به دلیل شیب کم، موقعیت ارتباطی مناسب، کاربری مناسب و فاصله از خط گسل دارای تناسب بالایی جهت اهداف مورد نظر هستند. اما کلاس نامناسب اغلب منطبق بر ارتفاعات و مناطق پرشیب و همچنین حریم رودخانه و خطوط گسل قرار دارند که بخش عمده‌ای از مناطق جنوبی محدوده مطالعاتی را دربرگرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Locating areas prone to urban physical development by using OWA and ANP (Case study: Bijar city)

نویسندگان [English]

  • Asadollah Hejazi 1
  • Samira Najafvand 2
1 Associate Professor, Department of Geomorphology, University of Tabriz, Tabriz, Iran
2 PhD student in Geomorphology, University of Tabriz, Tabriz, Iran
چکیده [English]

Today, many of our urban areas, due to their unplanned expansion, have caused the natural environment to be destroyed and destroyed, and this process has led to moving around and changing land use. The city's physical development is a dynamic and continuous process in which the physical boundaries of the city and its physical spaces in vertical and horizontal directions increase in quantitative and qualitative terms. Considering the location of the city of Bijar in a mountainous region and the existence of mountainous regions such as Naghareh kob and Mount Nasar in the urban area of this city, The research has tried to do this to provide areas suitable for urban development purposes using Orderwise Weighted Averages and network analysis. In order to study the potential of the study area have been used., Geomorphologic, geological and human criteria. The methodology is that after preparing the information layers in the ARCGIS environment, the data layers have been integrated into the IDRISI software and the zoning has been done in this software. After providing the information layers, the information layers are weighed through the network analysis (ANP) model and then combined with the averaging method (OWA) As a result, the areas prone to urban development goals are classified according to the ANP and OWA integrated model in three classes. The results indicate that the appropriate class includes parts of the north and northwest of the study area and the Bijar-Zanjan road, as well as the Bijar-Sanandaj road. Due to the low slope, proper communication position, proper use and distance from the fault line, they are highly suitable for the desired purposes. but the inappropriate class often coincides with the altitudes and hurdles, as well as river freeways and fault lines, which covers most of the southern regions of the study area.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Geomorphology
  • Bijar
  • Urban Development
  • ANP
  • OWA
  1. پورخباز، حمیدرضا؛ کمانی، سمانه؛ جوانمردی، سعیده؛ یوسفی خانقاه، شهرام (1395)، مدل‌سازی اکولوژیک توسعه شهری با استفاده از مدل‌های تصمیم‌گیری تعاملی AHP ­و AHP-FUZZY (مطالعه موردی: حاشیه شهر اراک)، مجله برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره بیست و یکم، شماره 1
  2. جوادیان کوتنایی، سارا: ملماسی، سعید؛ اورک، ندا؛ مرشدی، جعفر (1393)، تدوین الگوی ارزیابی توان اکولوژیک توسعه شهری با بهره گیری از فرایند تحلیل شبکه­­ای (نمونه موردی، شهرستان سازی)، مجله آمایش سرزمین، شماره 1، صص 178-153
  3. جوکار، پرویز: مسعودی، مسعود (1395)، ارزیابی تناسب سرزمین برای توسعه شهری و صنعتی با استفاده از یک مدل پیشنهادی (مطالعه مورد شهرستان جهرم)، مجله محیط‌شناسی، دوره 42، شماره 1
  4. حاتمی­نژاد، حسین: رجایی، عباس؛ سالاروندیان، فاطمه؛ تیموری، ایرج (1392)، ارزیابی تناسب کاربری اراضی از طریق مدل توان اکولوژیک در استان اردبیل با هدف آمایش سرزمین، دوفصلنامهعلمی-پژوهشیآمایشسرزمین، دوره پنجم، شماره 1، صص 26-5
  5. رجایی، عبدالحمید (1387)، کاربرد ژئومورفولوژی در آمایش سرزمین و مدیریت محیط، تهران، نشر قوم، چاپ سوم، 344 صفحه
  6. روستایی، شهرام و جباری، ایرج (1386). ژئومورفولوژی مناطق شهری. تهران: سمت.
  7. زبردست، اسفندیار (1380)، کاربرد فرایند تحلیل سلسله­مراتبی در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، هنرهای زیبا، شماره 10، ص 21 - 12
  8. زیاری، کرامت اله: آروین، محمود؛ رحیم‌پور، نگار؛ تقوی زیوانی، اسماعیل (1395)، ارزیابی تناسب اراضی به‌منظور توسعه شهری با رویکرد آمایش سرزمین (مطالعه موردی: شهر اهواز)، مجله جغرافیا و توسعه، شماره 47، صص 36-17
  9. طالع جنکانلو، علی: طالعی، محمد؛ کریمی، محمد (1394)، ارزیابی تناسب اراضی مسکونی به روش FUZZY، OWA و TOPSIS، نشریه علوم و فنون نقشه‌برداری، دوره 4، شماره 4، صص 45-29

10. طالعی، محمد: سلیمانی، حسین؛ فرج­زاده اصل، منوچهر (1393)، ارزیابی تناسب اراضی برای کشت دیم بر مبنای مدل فائو و با استفاده از تکنیک تلفیقی OWA-AHP و FUZZY در محیط ARCGIS (مطالعه موردی: شهرستان میانه)، نشریه آب ‌و خاک، جلد 28، شماره 1، صص 156-139

11. کرم، امیر: محمدی، اعظم (1388)، ارزیابی و پهنه­بندی تناسب زمین برای توسعه فیزیکی شهر کرج و اراضی پیرامونی بر پایه فاکتورهای طبیعی و روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، فصلنامه جغرافیای طبیعی، سال اول، شماره 4، صص74-59

12. لطفی، صدیقه؛:مهدیان بهمنیفر، معصومه؛ مهدوی، علی (1392)، تعیین اراضی مناسب توسعه شهری با بهره‌گیری از مدل­های چندمعیاره در شمال ایران، مجله برنامه‌ریزی  و آمایش فضا، دوره هفدهم، شماره 2

13. مقیمی،ابراهیم (1385). ژئومورفولوژی شهری. انتشارات دانشگاه تهران، چاپ دوم.

14. موسوی، سیدحجت: ولی، عباسعلی؛ رنجبر، ابوالفضل؛ داستان، داریوش (1395)، مکان­یابی عرصه­های مناسب توسعه آتی شهر یاسوج، پژوهش­هایجغرافیایبرنامه­ریزیشهری، دوره 4 ، شماره1

15. یاری قلی، وحیدی: زرین­کاویانی، اعظم؛ سلطانی، ابوالفضل (1395)، تعیین اراضی مناسب توسعه شهری با استفاده از روش تحلیل فرآیند سلسله مراتبی (مطالعه موردی: شهر زنجان)، فصلنامهجغرافیاوبرنامه‌ریزیشهریچشم‌انداززاگرس، دوره هشتم، شماره 28.

 

  1. Bagan, H., Yamagata, Y., (2012), Landsat Analysis of Urban Growth: How Tokyo Became the World's Largest Megacity During The Last 40 Years, Journal of Remote Sensing of Environment, No. 127. Pp. 210–222.
  2. Batty, M.,(2005), Cities and Complexity, Understanding Cities With Cellular Automata, Agent-Based Models and Fractals, the MIT Press, Cambridge Massachusetts.
  3. Jat, M.k., P.k. Garg and D., khare, (2007).“Monitoring and Modelling of Urban Sprawl Using Remote Sensing and GIS Techniques”, International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, 10 (1), pp 26-43.
  4. Jiyang, L., Deng, X., Seto, K.C., (2013), The Impact of Urban Expansion on Agricultural Landuse Intensity in China, Journal of Land Use Policy, No. 35, Pp. 33–39.
  5. Saaty, T. and Vargas, L., (2006), Decision Making With The Analytic Network Process Economic, Political, Social and Technological Applications With Benefits, Opportunities, Costs and Risks, Springer, New York.
  6. Thapa.B.R. Muryama, Y.(2009). Examining Spatiotemporal Urbanization Patterns in Kathmandu Valley, Nepall: Remot Sensing and Spatial Metrics Approaches.Remote Sensing, 1:534-556.
  7. Yan sui Lju and Jie yong, (2006), GIS Based Assessment of Land Suitabality For Optimal Allocation in The Qinling Mountains, China, Valume 16, p p 586.