تحلیلی بر نگهداشت بافت‌های سنتی و با ارزش و نقش آن در توسعه کالبدی روستاهای هدف گردشگری مطالعه موردی (روستاهای شهرستان گرگان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی دانشگاه گلستان

2 گروه جغرافیا، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه گلستان، گرگان، ایران

چکیده

حفظ و نگهداری بافت‌های سنتی و با ارزش در روستاهای هدف گردشگری با انتقال ارزش‌های موجود به شیوه پایدار برای نسل آینده و توسعه گردشگری ارتباط تنگاتنگی دارد. در طرح‌های توسعه گردشگری؛ استفاده از طبیعت زیبا، سبک‌های معماری سنتی و بهره‌مندی از محصولات محلی؛ نقش مهمی در ایجاد اشتغال و فعالیت اقتصادی روستاییان ایفا می‌کند. پژوهش حاضر با هدف تحلیلی بر نگهداشت بافت‌های سنتی و نقش آن در توسعه کالبدی دو روستای گردشگری زیارت و شاهکوه سفلی از توابع بخش مرکزی (دهستان استرآباد جنوبی) شهرستان گرگان انجام پذیرفته است. جامعه آماری تحقیق شامل 927 خانوار بوده و 271 خانوار به عنوان حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران تعیین گردید. جمع‌آوری داده‌ها از طریق پرسشنامه محقق ساخته بوده و اعتبار آن با استفاده از نظر اساتید و متخصصان و پایایی آن با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 85 درصد بدست آمد. نتایج حاصل از این پژوهش بدان معناست که رابطه معناداری میان حفظ و نگهداشت بافت سنتی روستاهای مورد مطالعه با توسعه کالبدی به دلیل افزایش قیمت اجاره بهای زمین، مسکن، واحدهای تجاری و تولیدی وجود ندارد و اقدامات مؤثری که باید در جهت و سمت و سوی حفظ، نگهداشت و احیای بافت‌های سنتی و در نتیجه توسعه کالبدی روستا انجام پذیرد به طور اصولی و دقیق صورت نگرفته است. همچنین بین حفظ و نگهداشت بافت‌های سنتی با گسترش گردشگری و رونق اقتصادی و بهبود مؤلفه‌های اجتماعی رابطه معناداری وجود دارد بطوریکه ساکنان روستاها، دستگاه‌های دولتی، گردشگران وسازمان‌های ذیربط نقش مهمی در حفظ و تعیین حریم بافت‌های با ارزش و سنتی و توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در روستاهای هدف گردشگری دارند و حفظ این بافت‌های با ارزش نیازمند فرآیندی منظم از برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری و اجرا می‌باشد و سبب توسعه کالبدی و گردشگری می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of preserving traditional and valuable textures and its role in physical development of tourist attraction villages (Case study: villages of Gorgan)

نویسندگان [English]

  • Zohreh Soleimani 1
  • Bahman Sahneh 2
  • Ali Reza Khajeh Shahkoohi 2
1 Master of Geography and Rural Planning, Golestan University
2 Department of Geography, Faculty of Humanities and Social Sciences, Golestan University, Gorgan, Iran
چکیده [English]

Preserving and maintaining traditional and valuable textures in the tourist attraction villages has a close relationship with conveying the existing values in a sustainable way to the next generation and also with development of tourism. In the tourism development plans, making use of beautiful nature, traditional architecture styles, and local products play important roles in entrepreneurship and economic activity of villagers. This survey has been conducted with the objective of analyzing maintenance of traditional textures and its role in physical development of two villages of Zyarat and Shahkooh Sofla in the districts of Gorgan central region (Estarabad Jonoubi Township Center). Statistical population of the survey includes 927 families and by the use of Cochrane’s formula, 271 families were selected as the sample size. Data was collected through researcher-made questionnaire. Validity of the questionnaire was approved by professors and experts and its reliability was achieved %85 by Cronbach’s alpha. Results achieved from this survey show that there is no significant relationship between preserving and maintenance of traditional textures in the studied villages and physical development because of the rise in the rental prices of housing, commercial centers, and productive centers; and no effective steps have been taken for preserving, maintenance and revival of traditional textures and as a result, physical development of villages in a fundamental way. Also, there is a significant relationship between preserving and maintenance of traditional textures and development of tourism, economic growth, and improvement of social factors, so much so that villagers, government departments, tourists, and the related organizations play important roles in preserving and determining limits of valuable and traditional textures as well as economic, social and cultural development in the tourist attraction villages. Preserving these valuable textures requires an orderly process of planning, decision-making, and execution, and it leads to physical development development of tourism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : traditional and valuable textures
  • physical development
  • tourist attraction villages
  • city of Gorgan
ادبی ممقانی، محمد؛ خانی، فضیله؛ سجاسی قیداری، حمداله و فرخی، سعیده (1393)، ارزﯾﺎﺑﯽ اﺛﺮات ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮔﺮدﺷﮕﺮی ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻣﺤﻮر در ﺗﻐﯿﯿﺮات اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ - ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ ﻣﻘﺎﺻﺪ روﺳﺘﺎﯾﯽ (مطالعه موردی بخش کن - دﻫﺴﺘﺎن سولقان)، برنامه‌ریزی فضایی، سال 4، شماره 2، صص 78-55.
اصغری لفمجانی، صادق و پودینه دادی نژاد، فاطمه (1391)، ارزیابی نقش بافت‌های با ارزش در توسعه پایدار گردشگری روستای مورد مطالعه: روستای سه کوهه در منطقه سیستان، اولین همایش ملی توسعه پایدار در مناطق خشک و نیمه خشک، ابرکوه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابرکوه.
جلالیان، حمید؛ نامداری، فریوش و پاشازاده، اصغر (1394)، اثرات گردشگری بر توسعه روستای هجیج کرمانشاه، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال 15، شماره 36، صص 228-205.
جلائی، سیما (1386)، مبانی نظری توسعه و حفاظت در بافت‌های با ارزش روستایی طرح راهبردی روستای فهرج، استاد راهنما: پیروز حناچی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته مرمت و احیای بناها و بافت‌های تاریخی، دانشکده معماری دانشگاه تهران.
حاجی نژاد، علی؛ پایدار، ابوذر؛ باقری، فاطمه و عبدی، ناصر (1393)، تدوین برنامه راهبردی توسعه گردشگری روستایی ایران، سیاست‌های راهبردی و کلان، سال 2، شماره 8، صص 135-111.
حیاتی‌راد، ندا (1394)، نقش بافت با ارزش روستای اشتبین (شهرستان جلفا) در توسعه پایدار گردشگری، کنفرانس ملی ایده‌های نو در گردشگری، جغرافیا و توسعه بومی، بوکان، شرکت پنام خط نوین.
حیدری ساربان، وکیل (1394)، بررسی اثرات گردشگری در ارتقای توانمندی‌های اجتماعی و روان شناختی روستاییان (مطالعه موردی: شهرستان مشکین شهر، مجله برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری، سال 4، شماره 12، صص 164-182.
داوری، مریم (۱۳۹۳)، از بهسازی بافت‌های فرسوده تا توسعه پایدار روستایی، همایش ملی توسعه پایدار روستایی در افق 1404، اصفهان، شرکت توسعه سازان گردشگری اصفهان.
دربان آستانه، علیرضا و رضوانی، محمدرضا (1393)، مبانی مدیریت روستایی، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران.
رخدادی، پروین و محمد نژاد، علی (1392)، نقش بافت‌های با ارزش روستایی در توسعه گردشگری (مطالعه موردی روستای جواهر ده رامسر)، نشریه فضای گردشگری، دوره 2، شماره 8، صص 79-59.
سیدعلی‌پور، سیدخلیل؛ اقبالی، ناصر و بخشنده نصرت، عباس (1389)، مدیریت گردشگری روستایی و نقش آن در توسعه روستایی (مطالعه موردی: روستاهای استان سمنان)، مجله مدیریت، سال ۷، شماره 19، صص 69-52.
عزمی، آئیز و رزلاتسری، اکرم (1393)، سنجش تأثیر طرح روستاهای هدف گردشگری بر توسعه گردشگری: مطالعه موردی: روستاهای شمشیر و خانقاه شهرستان پاوه، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال 14، شماره 34، صص 232-215.
عقیلی، سیدحسام‌الدین و عقیلی، حسین (1395)، حفاظت و باز زنده‌سازی بناها و بافت‌های با ارزش روستایی ارتباط میان مکان‌های میراثی و صنعت گردشگری، اولین کنفرانس بین‌المللی جامع علوم مهندسی در ایران.
عنابستانی، علی اکبر و خاتمی، سیده سمیه (1396)، بررسی آثار اجرای طرح‌های بهسازی بافت‌های با ارزش بر توسعه سکونتگاه‌های روستایی، مسکن و محیط روستا، دوره ۳۶، شماره 158، صص 130-117.
مهدوی، داوود؛ نوروزی، اصغر و میرامینی، فاطمه (1396)، بهسازی بافت با ارزش روستایی و نقش آن بر توسعه صنعت گردشگری روستایی (مطالعه موردی روستای ابیانه، طره، سر سیدآقا و یاسه چای)، فصلنامه جغرافیا (برنامه‌ریزی منطقه‌ای)، دوره 7، شماره 2، پیاپی 26، صص 209-191.
میرزایی اهرنجاتی، حسن؛ پورعزت، علی‌اصغر و سعدآبادی، علی‌اصغر (۱۳۹۲)، مدیریت توسعه روستا؛ گذار به سوی روستای الکترونیک، تهران، انتشارات میدانچی.
Emekli G., (2011). Kırsal Kalkınmaya Çözüm Arayışları: Kırsal Turizm ve Bergama. International Bergama Symposium, pp: 481-495.
Erdogan, Nazmiye & Tosun, Cevat. (2009). Environmental performance of tourism accommodations in the protected areas: Case of Goreme Historical National Park. International Journal of Hospitality Management. 28. Pp: 406-414.
Hall, Peter Geoffrey (1994). Urban and Regional Planning, Published by Landon; New York: Routledge.
Henning, Steven A. (1996). Developing a Rural Tourism Marketing Strategy Based on Visitor Profiles, Louisiana Agriculture, Vol. 39, No. 1: pp: 8-9.
Kürüm Varolgüneş, Fatma; Doğan, Ebru and Varolgüneş, Sadık (2017). The Role of Traditional Architecture in the Development of Rural Tourism: The Case of Turkey, International Journal of Scientific Research, Volume 5, Issue 8, pp: 237-243.
Shams, Majid., Nobakht Nejat, Azita., Amiri, Mahmood (2018). Sustainable Rural Tourism Development with Emphasis on the Role of Rural Valuable Textures using SWOT Model (Case Study: Simin Village of Hamedan). Journal of Tourism Hospitality Research, Volume 6, Issue 3.4, pp 5-23.
Sobirov, Bobur (2018). The Concept of the Tourist Economic Zone, Case of Uzbekistan, World Scientific News, Volume 98, pp: 34-45.
Soykan, F. (2000). Rural tourism and experience gained in Europe. Anatolia: Journal of Tourism Research, pp:11-21.