پهنه‌بندی توسعه کارست سطحی در حوضه آبریز فخر داوود(دامنه جنوبی بینالود)

زنگنه اسدی, محمدعلی; ناعمی تبار, مهناز

doi:10.22034/gahr.2020.248980.1447

پهنه‌بندی توسعه کارست سطحی در حوضه آبریز فخر داوود(دامنه جنوبی بینالود)

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ Department of Geomorphology, Hakim Sabzevar University, Sabzevar

² دانشگاه حکیم سبزواری

10.22034/gahr.2020.248980.1447

چکیده

فرایند تحول کارست، فرایندی پیچیده و متاثر از متغیرهای مختلف است. با توجه به حساسیت ذاتی سیستم کارست، امروزه در برنامه‌ریزی‌های مربوط به مناطق کارستی تلاش بر این است که میزان تحول و حساسیت کارست در چهارچوب مدل‌های مناسب مورد بررسی قرار گیرد. دامنه جنوبی بینالود بدلیل گستردگی سازندهای آهکی، وجود خطواره های تکتونیکی و شرایط اقلیمی، دارای کارست تحول‌یافته‌ای است. ابزارهای اصلی این پژوهش را نقشه‌های توپوگرافی، زمین شناسی، تیپ خاک و کاربری اراضی به همراه داده‌های هواشناسی تشکیل داده‌اند. در پژوهش موجود 9 عامل محیطی به عنوان متغیرهای مستقل و اشکال کارستی به عنوان متغیر وابسته مورد بررسی قرار گرفت. چاله‌های بسته به عنوان تکامل‌یافته ترین لندفرم‌های کارستی منطقه شناسایی شد و براساس ویژگی‌های این لندفرم‌ها به هرکدام از عوامل مؤثر در توسعه کارست وزن کارشناسی اختصاص داده شد. سپس با استفاده از مدل آنتروپی و سیستم اطلاعات جغرافیایی پهنه بندی توسعه کارست سطحی انجام شده است. در نهایت درمحیط Arc GIS10/4 نقشه‌های همپوشانی تهیه و یکسان‌سازی عوامل و تصحیح نهایی با کمک مدل آنتروپی انجام شد و نقشه پهنه‌بندی نهایی تهیه و عوامل تأثیرگذار در تحول کارست منطقه مشخص شد. هدف از پژوهش حاضر شناسایی مناطق مستعد توسعه کارست می‌باشد که نتیجه آن شناسایی منابع آب‌های زیر زمینی و چشمه‌های کارستی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Zoning of surface karst development in Fakhr Davood catchment (southern slope of Binalood)

نویسندگان [English]

Mohammadali Zanghaneasadi ¹
Mahnaz Naemi tabar ²

¹ Hakim sabzevari

² Hakim sabzevari

چکیده [English]

Karst transformation process is a complex process and is affected by various variables. Due to the inherent sensitivity of the karst system, today in the planning related to karst areas, an attempt is made to study the rate of evolution and sensitivity of the karst within the framework of appropriate models. The southern slope of Binalood has an evolving karst due to the extent of calcareous formations, the presence of tectonic lines and climatic conditions. The main tools of this research are topographic, geological, soil type and land use maps along with meteorological data. In the present study, 9 environmental factors were examined as independent variables and karst forms as dependent variables. Closed holes were identified as the most developed karst landforms in the region and based on the characteristics of these landforms, each of the effective factors in the development of karst was assigned an expert weight. Then, using entropy model and GIS, zoning of surface karst development has been done. Finally, in Arc GIS10/4 environment, overlapping maps were prepared and standardization of factors and final correction was done with the help of entropy model and the final zoning map was prepared and the factors influencing the karst evolution of the region were identified. The purpose of this study is to identify areas prone to karst development, the result of which is to identify groundwater resources and karst springs. Among the nine factors, lithology, altitude, precipitation, distance from fault and temperature have the most effect, respectively, and factors such as soil type, land use, slope direction and slope have no effect

کلیدواژه‌ها [English]

Zoning
karst
Entropy Model
hydrogeomorphic
Binalood

مراجع

عباسی، محمد؛ سیدشکری، سجاد؛ جعفری اقدم، مریم(1393)، پهنه بندی تحول کارست با استفاده از مدل آنتروپی نمونه موردی: تاقدیس نوا زاگرس شمال باختری، فصلنامه زمین شناسی مهندسی و محیط زیست، سال بیست و چهارم، شماره 94، 161-16.
قبادی، محمدحسین(1386)، زمین شناسی مهندسی کارست، انتشارات دانشگاه بوعلی سینای همدان، 304.
قبادی، محمدحسین(1388)، زمین شناسی مهندسی کارست، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه بوعلی سینا، همدان، 348.
مقامی مقیم، غلامرضا(1396)، بررسی عوامل مؤثر در شکل گیری و گسترش کارست های حوضه آبریز در پرچین در شمال شرق ایران، مجله جغرافیا و توسعه، شماره48، 245-264.
ولایتی، سعدالله؛ فریده خان، علیزاده(1390)، بررسی رابطه ساختارهای تکتونیکی و اشکال کارستی(حوضه آبریز کارده) ، فصلنامه علمی- پژوهشی انجمن جغرافیایی ایران، دور جدید، سال نهم، شماره 31، 173.
ویسی، عبدالکریم؛ مقیمی، ابراهیم؛ مقصودی، مهران؛ یمانی، مجتبی؛ حسینی، سیدموسی(1398)، ارزیابی توسعه یافتگی آبخوان های کارستی در ارتباط با ژئومورفولوژی دولین ها و ویژگی های هیدرودینامیکی(مطالعه موردی: توده کارستی شاهو)، هیدروژئومورفولوژی، شماره 19، سال پنجم، 123-101.
صفاری، امیر؛ کیانی، طیبه؛ زنگنه تبار، ساسان(1398).بررسی عوامل موثر در توسعه یافتگی و پهنه‌بندی کارست کوهستان خورین با استفاده از منطق فازی، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال نوزدهم، شماره 55، 23-36 .
امامی، کامیار؛ گلشنی زاد تکان تپه، سعید؛ باباخانی ، زهرا؛ رسولی، عادلی(1399). پهنه بندی توسعه کارست به منظور شناسایی منابع آبهای کارستی با استفاده ازمدل منطق فازی و AHP (حوضه آبریز تکاب جغرافیا) و روابط انسانی، دوره،2 ، شماره 4، 241.
ابراهیمی، بابک؛ سیف، عبدالله(1394). به کارگیری سیستم اطلاعات جغرافیایی برای ارزیابی پتانسیل گسترش کارست سنگ های کربناتی زاگرس بر پایه عامل های آب زمین شناختی و اقلیمی، فصلنامه علوم زمین، سال بیست و پنجم، شماره 98 ، 333-3.
10. جعفر بیگلو، منصور؛ مقیمی، ابراهیم؛ صفری، فرشاد(1390). استفاده از DEM در تحلیل مورفوتکتونیک فروچاله های کارستی توده پراو-بیستون ، جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، دوره 22، شماره 44، 18-1.
11. جعفریان، حامد؛ واعظی هیر، عبدالرضا؛ پیر خراطی، حسین(1397). تعیین عوامل موثر بر هیدروشیمی منابع آب زیر زمینی در سازندهای سخت و کارستی غرب ارومیه، هیدروژئومورفولوژی، شماره 15، 94-75.
12. بهنیافر، ابوالفضل؛ قنبرزاده، هادی؛ عباسعلی، فرزانه(1388). ویژگی های ژئومورفولوژیک توده کارستی اخلمد در دامنه های شمالی ارتفاعات بینالود، نشریه جغرافیا و توسعه، شماره 14، 121-140.
13. انتظاری، مژگان؛ آقایی پور، یوسف(1397). پهنه بندی توسعه کارست سطحی با استفاده از مدل آنتروپی، مطالعه موردی: توده کوهستانی پرآو-بیستون، فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی محیطی اصفهان، سال 92، پیاپی70، شماره 2، 129-140.
14. حکمت نیا، حسن؛ موسوی، میر نجف(1387). کاربرد مدل در جغرافیا با تاکید بر برنامه ریزی شهری و ناحیه ای یزد، انتشارات تهران، علم نوین، 320.

15. خانلری، غلامرضا؛ علی اکبر، مؤمنی(1391). ژئومورفولوژی، هیدرولوژی و مطالعه فاکتورهای مؤثر بر توسعه کارست در منطق هی گرین، نشریه جغرافیا و آمایش شهری- منطقه ای، شماره 3، 61-76.

Abbasi, M, Bagheri, S, Jafari Aghdam, M, (2014), Karst transformation zoning using entropy model Case Study: Northwest Nova Zagros Anticline, Journal of Engineering Geology and Environment, Twenty-Fourth Year, 94, 161-16.
Baily, K, (1990), Entropy System Theory, Systems Science and Cybernetics, University of California, Los Angeles.
Ćalić, J, (2011), Karstic uvala revisited, Toward a redefinition of the term, Geomorphology, 134(1): 32-42.
Cover, M.T, Joy, A.T, (1991), Entropy, Relative Entropy and Mutual Information, Element Information Heory.
Dincer, I, Cengel, Y, (2011), Energy, Entropy and Exergy Concepts and Their Roles in Thermal Enginieering, Department of Mechanical Engineering, University of Nevada.
Hartmann, A, Goldscheider, N, Wagener, T, Lange, J, Weiler, M, (2014) , Karst water resources in a changing word: Review of hydrological modeling approaches, Review of geophysics, 52(3), 218-242.
Hekmatnia, H, Mousavi, M, (2008), Application of model in geography with emphasis on urban and regional planning of Yazd, Tehran Publications, Alam Novin, 320.
Lamelas, M. T, Marinoni, O, Hoppe, A, Riva, J, (2008), Doline Probability Map Using Logistic Regression and GIS Technology in the Central Ebro Basin (Spain), Environmental Geology, 54(5), 963-977.
Luna, B, (1963), The Concept of Entropy in Landscape Evolution, Geological survey professional paper, 500-A Assembly, Nice, France.
Palmer, A. N, (2007), Cave Geology: Dayton, 92-24 .
Raeisi, E, (2002), Carbonate Karst Caves in Iran, Evolution of karst: from