مناسبات ایران و ترکیه از منظر منابع آبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جغرافیای سیاسی، دانشگاه فردوسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه جغرافیای سیاسی، مشهد، ایران

2 کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی، دانشگاه فردوسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه جغرافیای سیاسی، مشهد، ایران.

چکیده

با جهانی شدن اقتصاد و انتقال قدرت از مفاهیم نظامی به قدرت اقتصادی دسترسی به منابع طبیعی یکی از عوامل قدرت محسوب می‌گردد. از آنجا که توسعه اقتصادی و پیشرفت صنعتی به منابع طبیعی وابسته است، مالکیت یا دسترسی آسان به منابع طبیعی با ارزش، به عنوان یکی از شاخص‌های حفظ و بسط قدرت در نظر گرفته شده است. بنابراین دسترسی به منابع طبیعی آبی قابل اعتماد، یکی از منابع قدرت محسوب می‌شود. مناسبات جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ترکیه به عنوان دو فضای جغرافیایی مهم و اثرگذار در منطقه، تحت تاثیر عوامل زیست محیطی مختلفی قرار دارد که از جمله مهم‌ترین آنان می‌توان به منابع آب اشاره کرد. واقع شدن این دو بازیگر در منطقه خشک و نیمه خشک جهان بر اهمیت موضوع افزوده و باعث ایجاد چالش‌ها و کشمکش‌هایی برای هردو بازیگر شده است. در این پژوهش که از نظر نوع کاربردی و از نظر روش کلی تحقیق توصیفی و تحلیلی است، با استفاده از منابع کتابخانه‌ای شامل مقالات علمی، کتاب‌ها و سایت‌های اینترنتی معتبر، به دنبال پاسخ‌گویی به این سوال هستیم که منابع آب چگونه و از طریق چه پارامترهایی بر مناسبات دو کشور ایران و ترکیه اثرگذارند؟ نتایج پژوهش نشان داد که وجود رودخانه‌ها با سرچشمه از ترکیه، سدسازی و آب‌بندها، منابع آب زیرزمینی، بارش‌های اسیدی، کنترل سرچشمه رودخانه‌ها در کشور فرادست، آلوده کردن منابع آبی با فاضلاب و مواد دیگر، منحرف ساختن راه‌های آبی رودخانه‌ها، رقابت برای استفاده و تخصیص منابع آبی به علت توسعه کشاورزی، صنعت و شهرنشینی، اختلاف بر سر سهم استفاده از رودخانه‌های مرزی، تغییر مسیر طبیعی رودخانه‌های مرزی، عدم لایروبی رودخانه‌ها، پارامترهای تاثیرگذار بر مناسبات آبی ایران و ترکیه هستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Iran-Turkey relations from the perspective of water resources

نویسندگان [English]

  • mohsen janparvar 1
  • farid abbasi 2
1 Assistant Professor of Political Geography, Ferdowsi University, Faculty of Literature and Humanities, Department of Political Geography, Mashhad, Iran
2 Assistant Professor of Political Geography, Ferdowsi University, Faculty of Literature and Humanities, Department of Political Geography, Mashhad, Iran
چکیده [English]

With the globalization of the economy and the transfer of power from competitive concepts to economic power, access to natural resources is facing another power. Because economic development and industrial development depend on natural resources, ownership or easy access to valuable natural resources is considered as another indicator of conservation and power. If you have access to the natural resources of water trust, one of the sources of power will change. Suitable for the Islamic Republic of Iran and the Republic of Turkey as two important geographical areas and proven in the region, are affected by different environments, the most important of which can be referred to water resources. The fact is that these two actors in the arid and semi-arid region of the world were created on the basis of another issue and caused challenges and conflicts for the actor. In this research, which is descriptive and analytical in terms of applied type and in terms of general research method, using library resources including scientific articles, books and reputable websites, seeks to answer the question of how water resources and through what parameters for Are the adaptations of Iran and Turkey effective? The results showed that the existence of rivers originating in Turkey, dams and dams, groundwater resources, acid rain, control of river sources in the upstream country, contamination of water sources with sewage and other materials, unique construction of river waterways. There is competition for the use and allocation of water resources due to the development of agriculture, industry and urbanization, differences over the share of use of the border river, diversion of the natural course of the border river, lack of dredging, effective parameters for water adaptation of Iran and Turkey.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Water politics
  • Relations
  • Iran
  • Turkey
  1. امیدوار، کمال (1392)، مخاطرات طبیعی، انتشارات دانشگاه یزد، یزد.
  2. اکبری، نرگس؛ مشهدی، علی (1398)، تهدیدها و تعهدات زیست محیطی دولت ترکیه در اجرای پروژه گاپ نسبت به آثار سوء زیست محیطی در ایران (ریزگردها)، مجله حقوق بین­المللی، شماره شصت­و یک، صص 351-311.
  3. پاک­نژاد متکی، حمیدرضا؛ فرجی­راد، عبدالرضا (1389)، هیدروپلیتیک رودخانه مرزی ارس و تاثیر آن بر امنیت استان اردبیل، فصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال هفتم، شماره بیست و هشت.
  4. جان­پرور، محسن (1396)، ژئوپلیتیک برای همه، چاپ اول، نشر انتخاب، تهران.
  5. جان­پرور، محسن؛ تقی­زاده ساروکلایی، اکرم (1395)، مخاطرات انسانی، چاپ اول، نشر انتخاب، تهران.
  6. جان پرور، محسن؛ قربانی سپهر، آرش؛ میرشکاری، محمدرضا(1396)، نگرشی امنیت پژوهانه به بحران­های پایه ای قرن21، مجله پژوهش های جغرافیای سیاسی، سال دوم، شماره سوم، صص 126- 166؛
  7. حافظ­نیا، محمد رضا (1386)، قدرت و منافع ملی، نشر انتخاب، تهران.
  8. فرشته­پور، محمد؛ روغنی، بردیا؛ میان­آبادی، حجت (1394)، چالشهای ژئوپلیتیکی منابع آبهای زیرزمینی بین­المللی با تاکید بر منابع مشترک ایران، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال یازدهم، شماره سوم، صص 204-170.
  9. قائم مقامی، سیدعلی (1395)، بحران آب و آب­های جاری فرامرزی ترکیه و امنیت ملی و محیط زیست ایران، فصلنامه مطالعات منافع ملی، سال دوم، شماره هفتم.

10. کیانی، طیبه؛ پوربشیر هیر، محسن (1397)، پایش و بررسی علل تغییرات زمانی و مکانی بستر رودخانه بالهارود بر اساس پارامترهای هندسی، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال هجدهم، شماره چهل و نه.

11. مجتهدزاده، پیروز (1390)، جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی، چاپ چهارم، انتشارات سمت، تهران.

12. مختاری هشی، حسین (1391)، هیدروپلیتیک ایران؛ جغرافیای بحران آب در افق سال 1404، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال نهم، شماره سوم، صص 83-49.