بررسی پراکندگی جغرافیایی جمعیت شهری استان خوزستان با رویکرد پدافند غیرعامل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تخصصی جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

3 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا دفاع مقدس، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران.

چکیده

پدافند غیرعامل نوعی دفاع غیر نظامی است و به مجموعه اقداماتی اطلاق می‌گردد که به جنگ‌افزار نیاز ندارد و با اجرای آن می‌توان از وارد شدن خسارات مالی به تجهیزات و تأسیسات حیاتی و حساس نظامی و غیرنظامی و تلفات انسانی جلوگیری نموده یا میزان این خسارات و تلفات را به حداقل ممکن کاهش داد. اقدامات پدافند غیرعامل شامل پوشش، پراکندگی، تفرقه و جابجایی، فریب، مکان یابی، اعلام خبر، قابلیت بقا، استحکامات، استتار، اختفاء، ماکت فریبنده و سازه‌های امن است. در این پژوهش بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395، وضعیت پراکندگی جغرافیایی جمعیت شهری استان‌ خوزستان با رویکرد پدافند غیرعامل بررسی‌شده است. روش کار در این پژوهش ترکیبی از روش‌های اسنادی، توصیفی و تحلیلی است و در آن از مقایسه‌ی درصد جمعیت شهر مرکز استان با سایر شهرهای استان و قانون رتبه- اندازه زیپف استفاده‌شده است. نتایج نشان داد 55 / 33 درصد جمعیت شهری استان خوزستان در شهر اهواز قرار دارد. نتایج مدل قانون رتبه- اندازه نشان می‌دهد که شهر اهواز به‌عنوان نخست شهر برتر در نظام شبکه شهری استان خوزستان قرار دارند و نقش شهرهای میانی و کوچک در سیستم شهری این استان بسیار کم است. در ﻣﺠﻤﻮع ﺳﻠﺴﻪ ﻣﺮاﺗﺐ ﺷﻬﺮی اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن دارای ﺳﺎﺧﺘﺎری ﻧﺎﻣﺘﻌﺎدل اﺳﺖ و ﺷﻬﺮ اﻫﻮاز ﺑـﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺷﻬﺮ در ﺷﺒﻜﻪ ﺷﻬﺮی اﺳﺘﺎن ﺧﻮدﻧﻤﺎﻳﻲ ﻣﻲ ﻛﻨد. و هنوز سلسله‌مراتب شهری در شبکه شهری خوزستان نسبت به مدل رتبه- اندازه زیپف فاصله زیادی دارد. لذا با ارائه خدمات و تقویت شهرهای کوچک و میانی و کاهش رشد شهر اهواز در این استان می‌توان باعث توزیع بهینه جمعیت و سلسله‌مراتب شهری مطلوب در سطح این استان شد؛ و بدین‌وسیله به بحث پراکندگی مطلوب جمعیتی و بحث پدافند غیرعامل دست‌یافت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the geographical distribution of urban population in Khuzestan province with passive defense approach

نویسندگان [English]

  • davod hatami 1
  • Hamideh Hatami 2
  • Reza Hatami 3
1 PhD student in Geography and Urban Planning, University of Tabriz, Tabriz, Iran.
2 PhD student in Geography and Urban Planning, University of Tabriz, Tabriz, Iran.
3 Master student of Holy Defense Geography, Lorestan University, Khorramabad, Iran.
چکیده [English]

Passive defense is a type of civil defense and refers to a set of measures that do not require warfare and by implementing it, it is possible to prevent financial damage to vital and sensitive military and civilian equipment and facilities and human casualties or the amount of these losses and casualties Reduced to a minimum. Passive defense measures include cover, dispersal, division and relocation, deception, location, announcement, survival, fortifications, camouflage, concealment, deceptive replicas, and secure structures.
In this study, based on the results of the general population and housing census in 2016, the geographical distribution of the urban population of Khuzestan province with a passive defense approach has been investigated. The method of work in this research is a combination of documentary, descriptive and analytical methods and in it the comparison of the percentage of population in the center of the province with other cities in the province and the law of rank-size of Zipf has been used. The results showed that 33.55% of the urban population of Khuzestan province is located in Ahvaz. The results of the rank-size law model show that Ahvaz is the first city in the urban network system of Khuzestan province and the role of medium and small cities in the urban system of this province is very small.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban population
  • geographical distribution
  • Khuzestan province
  • rank-size law
  • passive defense
1- آشفته تهرانی، امیر(1381)، جمعیت‌شناسی و تحلیل جستارهای جمعیتی، انتشارات گستره، تهران.
2- حجازی(1394)، ارزیابی میزان اعمال و به‌کارگیری الزامات سازهای پدافند غیرعامل در سامانه قطار شهری اهواز، فصلنامه علمی - ترویجی پدافند غیرعامل، سال هفتم، شماره 2، تابستان.
3- حسینی، سید تیمور و محسن مرادیان و محمد‌حسین نیک‌خواه و میرزا‌علی خوشبخت(1392)،  تأثیر اقدامات پدافند غیرعامل بر مدیریت ترافیک، فصلنامه مطالعات پژوهشی راهور، سال دوم، شماره 4، بهار.
4- حشمتی، مهدی، موحد، علی و محمدرضا بشارتی(1395)، دفاع و امنیت در شهرهای ایرانی- اسلامی از منظر پدافند غیرعامل،  فصلنامه مدیریت و پژوهش‌های دفاعی دانشکده و پژوهشکده دفاعی(دافوس)، سال پانزدهم، شماره 28 ، پاییز.
5- زیاری، کرامت اله، رستم گورانی، ابراهیم، بیرانوند، مریم(1388)، بررسی تحولات جمعیتی و سکونتی در شهر قشم تا افق 1405، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، مقاله 1، دوره 1، شماره 2، تابستان.
6- شفقی، سیروس، ضرابی، اصغر، بردی آنامرادنژاد، رحیم(1383)، روند تحولات جمعیت بندر ترکمن طی سال‌های 75 - 1335 و افق آینده آن، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره 3، بهار و تابستان.
7- فرهودی، رحمت اله، زنگنه شهرکی، سعید،  ساعد موچشی، رامین(1388)،  چگونگی توزیع فضایی جمعیت در نظام شهری ایران طی سال‌های 1335 تا 1385،  پژوهش‌های جغرافیای انسانی، مقاله 4، دوره 42، شماره 68، تابستان.
8- فیضی، احسان، صفوی، سید یحیی،  شمسایی زفرقندی، فتح اله(1395)، ارزیابی و اولویت‌بندی تهدیدات انسان‌ساز خصمانه در ایستگاه‌های تشکیلاتی راه‌آهن با رویکرد پدافند غیرعامل، فصلنامه علمی -ترویجی پدافند غیرعامل، سال هفتم، شماره 3،پاییز.
9- قدیری معصوم، مجتبی، باغبانی حمیدرضا، قدیری معصوم مطهره(1392)، تحرکات جمعیت در نواحی جغرافیایی ایران و پیامدهای آن، مجله پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 45 ، شمار ه 4، زمستان.
 
10- کاظمی، شهربانو، تبریزی، نازنین(1394)، ارزیابی ایمنی فضای شهری با تأکید بر شاخص‌های پدافند غیرعامل(نمونه موردی: شهر آمل)، فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی شهری، سال سوم، شماره‌ی نهم، بهار.
11-  لطفی، صدیقه، احمدی، فرزانه، غلامحسینی، رحیم(1391)، تحلیل شبکه شهری و توزیع فضایی جمعیت در کانون‌های شهری استان مازندران، مجله آمایش جغرافیایی فضا، مقاله 1، دوره 2، شماره 4، تابستان.
12- مجیدی، داود، گیوه‌‌چی سعید، نوری‌کرمانی علی (1390)، به‌کارگیری اصول پدافند غیرعامل در بنای شهر-دژها در ایران باستان، فصلنامه‌ی مطالعات شهر ایرانی – اسلامی، شماره چهارم، تابستان.
13- مرکز آمار ایران(1395)، نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن کل کشور.
14- مقیمی، ابراهیم و مجتبی یمانی و جعفر بیگلو و  محسن مرادیان و سیروس فخری(1391)، تأثیر ژئومورفولوژی زاگرس جنوبی بر پدافند غیرعامل در منطقه شمال تنگه هرمز( با تأکید برمکان یابی مراکز ثقل جمعیتی)، فصلنامه علمی- پژوهشی مدیریت نظامی، شماره 48 ، سال دوازدهم، زمستان.
15- ملکی، سعید، سروستان، رسول(1395)، ارزیابی ایمنی شهر ایلام و ارائه راه­کار­های دفاعی از منظر پدافند غیر­عامل، فصلنامه علمی- ترویجی  پدافند غیرعامل، سال هفتم، شماره3،پاییز .
16- ملکی، سعید، محلی، یوسف(1396)، بررسی و تحلیل آسیب‌پذیری سازه‌ای بیمارستان‌ها از منظر تمهیدات پدافند غیرعامل با استفاده از تکنیک FAHP (نمونه موردی: شهر دزفول)، فصلنامه علمی – ترویجی پدافند غیرعامل، سال هشتم، شماره 3 ، پاییز.
17- ملکی،سعید، احمدی، رضا ،(1390)، جایگاه پدافند غیرعامل در شهرهای ایران باستان، اهمیت و ضرورت آن اولین همایش علمی- پژوهشی شهرسازی و معماری با رویکرد پدافند غیرعامل، دانشگاه صنعتی مالک اشتر،20و21 اردیبهشت،تهران.
18- موغلی، مرضیه، متقی، افشین، حسینی امینی،حسن (1394)، پدافند غیرعامل، امنیت ملی و شهر، نشر انتخاب، چاپ اول.
19- وثیق، بهزاد(1395)، بررسی راهبردهای طراحی بافت محله‌ای بر اساس پدافند غیرعامل(نمونه موردی ایلام)، فصلنامه علمی - ترویجی پدافند غیرعامل، سال هفتم، شماره 4،زمستان.
20- ملکی، سعید، ظریفی، کوکب، ،(1390)، تحلیل پدافند غیرعامل، سومین همایش ملی پدافند غیرعامل، 7و8 اردیبهشت، دانشگاه ایلام.