مروری بر منابع آب جهانی با نگرش ژئوپلیتیکی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی، دانشگاه فردوسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه جغرافیا، مشهد، ایران،

چکیده

آب یکی از فراوان ترین ماده های روی زمین است و حدود سه چهارم مساحت زمین را شامل می شود. حجم کل آب های زمین حدود 1360 الی 1454 میلیون کیلومتر مکعب تخمین زده می شود که اگر به طور یکنواخت در سطح کره زمین توزیع میشد، ارتفاعی معادل 7/2 کیلومتر از سطح زمین را دربر می گرفت. با این وجود از مجموع آب های کره زمین، تنها 0.014 درصد قابل استفاده بشر بوده و منابع آب تجدید شونده جهان را تشکیل می‌دهد و در چرخه آب مصرفی مشارکت دارد. نقشه جهان بیانگر عدم انطباق مرزهای سیاسی با حوضه های آبریز است که با توجه به این که جمعیت جهان در طول صد سال گذشته 3 برابر شده است و تقاضا برای آب به بیش از 7 برابر رسیده است. این مسئله رقابت ها و منازعاتی را برای بهره‌برداری هرچه بیشتر از آب به عنوان یک منبع جغرافیایی قدرت به دنبال داشته است. با توجه به تحولات اقلیمی، اقتصادی و اجتماعی در سطح جهان، تا اواسط قرن حاضر مردم جهان با بحران آب مواجه خواهند شد. بنابراین کمیابی آب شیرین باعث امنیتی و سیاسی شدن آن می‌شود که پیامدهای اکولوژیکی و هیدروپلیتیک آن می‌تواند در تبادل ارگانیکی جمعیت کشورها و پدیده مهاجرت و ناامنی بسیار قابل توجه و مهم باشد. در مناطق خشک و نیمه خشکی که رودخانه ها مرز ملی کشورها را تشکیل می دهند، این مناطق به طور بالقوه مستعد درگیری هستند. در این پژوهش که از نظر نوع کاربردی و از نظر روش کلی تحقیق توصیفی-تحلیلی است، به بررسی کلی منابع آب جهان با نگرش ژئوپلیتیک پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An overview of global water resources from a geopolitical perspective

نویسنده [English]

  • farid abbasi
Graduate of Master of Political Geography, Ferdowsi University, Faculty of Literature and Humanities, Department of Geography, Mashhad, Iran,
چکیده [English]

Water is one of the most abundant substances on earth and covers about three quarters of the earth's surface. The total volume of the Earth's water is estimated at 1360 to 1454 million cubic kilometers, which, if evenly distributed on the Earth's surface, would be 2.7 kilometers above the Earth's surface. However, of the world's total water, only 0.014% is usable by humans and constitutes the world's renewable water resources and participates in the water cycle. The world map shows the mismatch of political borders with watersheds, given that the world's population has tripled over the past hundred years and the demand for water has more than quadrupled. This has led to competition and controversy to make the most of water as a geographical source of power. Due to climate, economic and social changes in the world, the people of the world will face a water crisis by the middle of this century. Thus, the scarcity of fresh water leads to its security and politicization, the ecological and Hydropolitical consequences of which can be very significant in the organic exchange of populations and the phenomenon of migration and insecurity. In arid and semi-arid regions, where rivers form the national border, these areas are potentially prone to conflict. In this research, which is descriptive-analytical in terms of the type of application and in terms of the general method of research, a general study of world water resources with a geopolitical perspective has been done.

کلیدواژه‌ها [English]

  • water resources
  • Hydropolitics
  • Geopolitics
  1. جان­پرور، محسن (1396)، ژئوپلیتیک برای همه، چاپ اول، نشر انتخاب، تهران.
  2. جان­پرور، محسن؛ تقی­زاده ساروکلایی، اکرم (1395)، مخاطرات انسانی، چاپ اول، نشر انتخاب، تهران.
  3. مجتهدزاده، پیروز (1390)، جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی، چاپ چهارم، انتشارات سمت، تهران.
  4. پوراصغر سنگاچین، فرزام؛ عسکری، مصطفی (1394)، چالش های مدیریت منابع آب ایران در برنامه ششم توسعه کشور، سیزدهمین همایش ملی ارزیابی اثرات محیط زیستی ایران، تهران، انجمن ارزیابی محیط زیست ایران.
  5. خورشید دوست، علی محمد (1393). حقایقی درباره مخاطرات محیطی. چاپ اول. انتشارات دانشگاه تبریز.
  6. قاسمیه، هدیه؛ اسدی نایوان، امید؛ محمودی، طاهره؛ سلحشور، مریم؛ سقازاده، نرگس (1395)، ابعاد و چالش­های مدیریت یکپارچه منابع آب، یازدهمین همایش ملی علوم و مهندسی آبخیزداری ایران، دانشگاه یاسوج.
  7. کیخایی، فاطمه؛ عباسی، فریبرز (1398)، منابع آب ژرف: فرصت­ها و چالش­ها، نشریه آب و توسعه پایدار، سال ششم، شماره 1، ص 66-61.
  8. خلیلی، داور (1395)، چالش­های فراروی مدیریت منابع آب در شرایط خشکسالی در ایران، مجله پژوهش­های راهبردی در علوم کشاورزی و منابع طبیعی، جلد 1، شماره 2، ص 149 تا 164.
  9. طاهرآبادی، فائزه؛ معتمد، محمدکریم؛ خالدیان، محمدرضا (1395)، تحلیل موانع و مشکلات مدیریت آب کشاورزی در دستیابی به توسعه پایدار مورد: شهرستان کنگاور و صحنه در استان کرمانشاه، فصلنامه اقتصاد و توسعه روستایی، سال 5، شماره 3، ص 75-70.
  10. پوراصغر سنگاچین، فرزام؛ عسکری، مصطفی (1394)، چالش های مدیریت منابع آب ایران در برنامه ششم توسعه کشور، سیزدهمین همایش ملی ارزیابی اثرات محیط زیستی ایران، تهران، انجمن ارزیابی محیط زیست ایران.
  11. کرمی، تاج الدین؛ محمدغفاریان، بهرمان (1396)، آینده پژوهی بحران آب و چالش های امنیتی آن (مورد مطالعه: شهرستان رفسنجان)، فصلنامه علمی-تخصصی دانش انتظامی، سال 8، شماره 21، پاییز 1396، ص 49 الی 79.
  12. مرادی، امین؛ علی اکبر پوری، رحیم؛ محمودزاده، امیر (1395)، چالش­های مدیریت یکپارچه آب و فاضلاب شهری: نمونه موردی رومانی، فصلنامه علمی تخصصی مهندسی و مدیریت ساخت، سال اول، شماره اول، بهار 1395.
  13. فرشته­پور، محمد؛ روغنی، بردیا؛ میان­آبادی، حجت (1394)، چالشهای ژئوپلیتیکی منابع آبهای زیرزمینی بین­المللی با تاکید بر منابع مشترک ایران، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال یازدهم، شماره 3، ص 204-170.
  14. صالح آبادی، ریحانه (1393)، بررسی چالش های هیدروپلتیک منابع آب در منطقه ژئوپلتیک آسیای مرکزی، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و هشتم، شماره 2.
  15. عسگری، محمود (1381)، نسبت نوین بین منابع آبی و امنیت ملی، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال 5، شماره 2.
  16. Junk, W.J. 1999. The flood pulse concept of large rivers: learning from the tropics. Archive fur Hydrobiology 115(11): 261-280
  17. Brookes, A. 2002. Channelized Rivers: Perspectives for Environment Management. New York: John Wiley & Sons.