سطح‌بندی شهرستان‌های استان آذربایجان‌شرقی براساس شاخص‌های سلامت محیطی

حسین پور, مهدی; حمیدی, اکبر; فکری, فاطمه

سطح‌بندی شهرستان‌های استان آذربایجان‌شرقی براساس شاخص‌های سلامت محیطی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان

² جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تهران

³ گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری دانشگاه تبریز

چکیده

سیمای سلامت یک جامعه را بر اساس شاخص‌های سلامت آن جامعه می‌سنجند و گذر سلامت را براساس روند تغییرات این شاخص‌ها در طی زمان برآورد می کنند و آن را مؤلفه اصلی پایداری یک جامعه می دانند. در طرح موضوع سلامت، پیوسته باید تأمین، حفظ و ارتقاء سلامت منظور نظر و هدف باشد یعنی همیشه باید نسبت به سلامت نگاهی جامع و همه جانبه داشت. هدف پژوهش حاضر بررسی مؤلفه های سلامت محیطی و بهداشتی استان آذربایجان شرقی می باشد. متدولوژی پژوهش به روش توصیفی _ تحلیلی و از نوع تحقیق کاربردی است. اطلاعات آماری مربوط به داده های سالنامه آماری مرکز آمار سال 1390 برای استان آذربایجان شرقی است که مجموعا 22 متغیر را تشکیل می دهد. پس از جمع آوری اطلاعات، داده های مربوطه به روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) شاخص سازی گردیده، وزن دهی به شاخص ها به طریق آنتروپی صورت پذیرفته است. نتایج بدست آمده از رتبه‌بندی 20 شهرستان استان نشان می‌دهد که شهرستان تبریز و اسکو جزو شهرهای بسیار سالم هستند و شهرستان های عجب شیر، ملکان و ورزقان در پایین ترین سطح قرار گرفته اند و جزو شهرستان های محروم از لحاظ مؤلفه های سلامت می باشند. در پایان پژوهش حاضر فرضیات تحقیق در محیط نرم افزار SPSS از طریق ضریب همبستگی پیرسون مورد تحلیل قرار گرفت؛ با افزایش جمعیت و درصد اشتغال هر شهرستان میزان و سطح برخورداری از شاخص سلامت محیطی بیشتر شده که گویای وجود رابطه مستقیم و معناداری بین آن هاست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Levels of East Azarbaijan province cities based on environmental health indicators

نویسندگان [English]

mahdi hoseinpour ¹
akbar hamidi ²
fatemeh fekri ³

¹ geography and urban planning, university of zanjan

² geography and urban planning, university of tehran

³ geography and urban planning, university of tabriz

چکیده [English]

Health indicators measure a community based on their health indicators and measure the health among the population according to the trends in these indicators over time, and they are considered as the main component of the sustainability of a community. In the context of the health issue, the provision, maintenance, and promotion of health should constantly be considered as a goal, that is, it should always be across-the-board and comprehensive in its health. The aim of this study was to investigate the environmental and health components of East Azarbaijan province. The research methodology is descriptive-analytic and is an applied research method. The statistical data of the Statistical Yearbook of Statistics of 1390 for the province of East Azarbaijan consists of 22 variables. After collecting information, the data were analyzed by Analytical Hierarchy Process (AHP), the weighting of the indicators was done through entropy. The results obtained from the ranking of 20 provinces throughout the country show that the cities of Tabriz and Osku are among the healthiest cities, and the cities of Ajabshir, Malekan, and Varzaghan are at the lowest level and are among the deprived cities in terms of health components. At the end of the study, the research hypotheses were analyzed in SPSS software using Pearson's correlation coefficient. By increasing the population and employment rate of each city, the level and level of environmental health index increased, indicating a direct and significant relationship between them.

کلیدواژه‌ها [English]

components of the health
environmental health
the Analytic Hierarchy Process (AHP)
East Azerbaijan province

مراجع

ابارشی، احمد و حسینی، یعقوب 1391، مدل سازی معادلات ساختاری؛ چاپ اول انتشارات جامعه شناسان.
آهنگری، عبدالمجید و بغلانی، مریم (1395)، تعیین درجه توسعه یافتگی شهرستان های استان خوزستان از نظر شاخص های بهداشتی _ درمانی در دو مقطع زمانی 1387 و 1392، مجله اقتصاد و توسعه منطقه ای، سال بیست و سوم، دوره جدید، شماره 11، صص 131-150.
باقیانی مقدم، محمد حسین و احرام پوش، محمد حسن (1383) اصول و کلیات خدمات بهداشتی، یزد: انتشارات شبنم دانش با همکاری انتشارات چراغ دانش، صفحه 208.
چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 20 سال آینده. (www.info@rezaee.ir).
حاتمی، حسین و همکاران، 1392، کتاب جامع بهداشت عمومی، انتشارات وزارت بهداشت، چاپ دوم، تهران.
حسین پور، مهدی؛ فنی، زهره؛ خدایی، سارا (1396)، سنجش سطح امنیت اجتماعی در مقیاس شهری- منطقه ای (مورد مطالعه: شهرستان های استان آذربایجان شرقی)، فصلنامه مطالعات امنیت اجتماعی، شماره 51، صص 62-29.
خدارحم بزی و معمری، ابراهیم (1396) تبیین و تحلیل نابرابری های خدمات توسعة سلامت و بهداشت با استفاده از روش های تصمیم گیری چند معیاره ( نمونة موردی: استان گلستان)، جغرافیا و توسعه شماره 49، صص 116-97.
دلگشایی، بهرام؛ طبیبی، سیدجمال الدین؛ پهلوان، پریسا (1386). ارائه ی الگوی توسعه ی منابع انسانی در بخش بهداشت و درمان ایران، مجله پژوهشی دانشکده پزشکی. دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی شهید بهشتی. دوره 31. شماره 4. تهران. صص 325- 317.
زبردست، اسفندیار (1380) ، کاربرد فرآیند تحلیل سلسه مراتبی در برنامه ریزی شهری و منطقه ای، مجله هنرهای زیبا دانشگاه تهران.
زنگی آبادی، علی، بهاری، عیسی و قادری، رضا (1392)، تحلیل فضایی و سطح بندی شاخص های بهداشتی _ درمانی با استفاده از GIS (مطالعه موردی: شهرستان های استان آذربایجان شرقی)، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 28، شماره اول.
زیاری، کرامت اله؛ پوراحمد، احمد؛ حاتمی نژاد، حسین ؛ مهدی، علی (1396)، بررسی و تحلیلی بر ‌‌شاخص‌های محیطی اثرگذار بر سلامت زیست شهری در کلانشهر قم، مجله جغرافیا و آمایش شهری- منطقه ای، دوره 7، شماره 25، صفحه 38-19.
سپهردوست، حمید (1390)، عوامل مؤثر بر توسعه یافتگی از دیدگاه شاخص های سلامت، مدیریت اطلاعات سلامت، دوره هشتم، شماره دوم، صص 8-1.
شکوئی، حسین. (1354)، جغرافیای پزشکی و روش تحقیق در آن، نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز، شماره 115.
عسگری، علی و علی گلی (1378)، بررسی تحولات رشد اقتصادی استان همدان و شهرستان های تابعه طی دوره 1375_1355 برای فعالیت های عمده اقتصادی، سازمان برنامه و بودجه استان همدان.
غیاث، مجید و همکاران (1389)؛ بررسی از دیدگاه جغرافیای پزشکی در زمینه تاثیر اقلیم و آب و هوا بر اختلالات روانی_ رفتاری کودکان مناطق روستایی استان اصفهان، مجله دانشکده پزشکی اصفهان، سال 28، شماره 122 ، ص1749.
قدسی پور، سید حسن (1379)، مباحثی در تصمیم گیری چند معیاره، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، دانشگاه صنعتی امیر کبیر، تهران.
قدسی پور، سید حسن (1385)، فرآیند تحلیل سلسله مراتبی AHP، دانشگاه صنعتی امیر کبیر، تهران.
موحدی، محمد؛ حجازی زاده، بهزاد؛ دخت رحیمی، اعظم و همکاران (1386) روند تغییرات شاخص های مهم سلامت و الگوی نابرابری جغرافیایی آنها در جمعیت روستایی کشور، دوره دهم، شماره چهارم صفحه2.
مهدی نژاد، محمود، " جغرافیای پزشکی شهر اصفهان"، رساله ی دکتری، دانشکده ی ادبیات و علوم انسانی، اصفهان، 1377.
مهدی، علی (1390)، بررسی و تحلیلی سلامت زیست و دسترسی به شاخص های سلامت در محله های حاشیه نشین، مطالعه موردی: محله شادقلی خان شهر قم، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکدۀ جغرافیا، دانشگاه تهران.
نعمتی، مرتضی؛ نوذری، عبدالرحمن و عباسی، زهرا، (1393)، تحلیلی بر وضعیت توسعه یافتگی کالبدی مناطق سه گانه شهر شوشتر با استفاده از مدل ترکیبی AHP_TOPSIS، فصل نامه چشم انداز زاگرس، سال ششم، شماره 20.
نقوی، محسن (1385)، دگرگونی سیمای سلامت در ایران، مجله تخصصی اپیدمیولوژی ایران، دوره 2، شماره 2 و 1، صص 45-57.
نیک پور، بهمن(1358) بهداشت و درمان در روستاهای چهار محال و بختیاری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، صفحه 212.
نیک پور، بهمن؛ سید آصف زاده و مجلسی، فرشته (1368) مدیریت و برنامه ریزی بهداشت و درمان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، صفحه 206.
هوشور، زرتشت (1381)، پاتولوژی جغرافیایی ایران، جهاد دانشگاهی مشهد، جلد اول.
هوشور، زرتشت(1365)، مقدمه ای بر جغرافیای پزشکی ایران، انتشارت دانشگاه تهران.
Barton,H., Tsourou,C,.(2000). Healthy urban planning.Spon press.
Fryback. G, Dennis. (2010). Professor Emeritus, population health Sciences University of Wisconsin-Madison, measuring health related quality of life, Workshop on Advancing social Science Theory: The Importance of common Metrics, The National Academies, Division of Behavioral and Social Sciences and Education, Washington, D.C., February, 2010.
Hunter JM., (1974), The geography of health and disease. In The challenge of medical geography (Edited by: Chapel Hill). NC: University of North Carolina, 1-3.
McGlashan ND., (1972), Medical geography: an introduction. In Medical Geography: techniques and field studies (Edited by: McGlashan ND). London: Methuen, 3-15.
Melinda S, Meade, Michael, Emeh. (2010), Medical Geography: Guilford Press, Third Edition.
Percin S. (2008) Use of fuzzy AHP for evaluating the benefits of information - sharinig decidions in supply chain, Jurnal of Enterprise Information Management. 21(3), 263-284.
Philo, Chris (2009). "Health and Health Care". In Gregory, Derek; Johnston, Ron; Pratt, Geraldine et. al The Dictionary of Human Geography (Fifth Edition). Oxford: Blackwell. Pp.325-326.
Saaty,T.L. (1990) ,Joseph M. How to make a decision: The Analytic Hierarchy Process, European Journal of Operational Research 48 9-26 9.
SaatyLVargas L, 2012, Models, Methods, Concepts & Applications of the Analytic Hierarchy Process, International Series in Operations Research & Management Science 175,Springer Science, Business Media New York.
Shafaghi S., (2003), Geography of Isfahan. Isfahan: The University of Isfahan Publications. Sustainable Development and Health Series 2.
Smith, H. K., Harper, P. R., Potts, C. N, A Planning sustainable community health schemes in rural areas of developing countries, European Journal of Operational Research, 2009: No. 193, pp. 768–777.
Tzeng G,Huang Jm2011-Multiple Attribute Decision Making( Methods and applications)-Taylor & Francis Group Boca Raton London New York.
WHO, (1997).City planning for health and sustainable development, European Sustainable Development and Health Series 2.