مکانیابی بهینه جایگاه‌های سوخت‌رسانی گاز طبیعی (CNG) با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیای و مدل (AHP) (مطالعه موردی: منطقه 4 تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 برنامه ریزی شهری - دانشگاه حکیم سبزواری

2 دانشگاه حکیم سبزواری- دانشکده جغرافیا و علوم محیطی- گروه برنامه ریزی شهری و روستایی- خراسان رضوی-سبزوار

3 دانشگاه پیام نور واحد پاکدشت - گروه جغرافیای شهری و روستایی

4 دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

افزایش جمعیت و گسترش شهرنشینی در کلانشهر تهران، منجر به افزایش تعداد اتومبیل و در نتیجه نیاز به جایگاه های تامین سوخت شده است. شبکه جایگاه‌های سوخت‌رسانی گازی از جملة اجزاء شبکة خدمات شهری هستند، که به‌عنوان تأمین کنندة سوخت بخش حمل و نقل درون‌شهری عمل نموده و به نوبة خود از لحاظ ملاحظات ترافیکی، شهرسازی، ایمنی و محیط زیست دارای اهمیت می‌باشد. براین اساس هدف از انجام پژوهش حاضر، تعیین مکان‌های مناسب جایگاه‌های سوخت‌رسانی گازی (CNG) به‌عنوان یکی از کاربریهای حیاتی شهری، با توجه به معیارها و ضوابط موجود در منطقه 4 شهرداری تهران می‌باشد. این تحقیق ازنظر ماهیت، توصیفی- تحلیلی و از حیث هدف کاربری است. در راستای نیل به هدف مذکور، نقشه معیارهای مؤثر در مکانیابی جایگاه‌های سوخت‌رسانی گازی همچون: تراکم جمعیت، معابر و دسترسی، شیب زمین، کاربری‌های سازگار و ناسازگار در نرم‌افزار ARCGIS تهیه گردید. جهت تعیین وزن معیارها و الویت‌بندی و تعیین روابط بین متغیرها، از روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP)، استفاده شد. برای ارزیابی و سنجش سازگاری قضاوت‌ها نیز از نرم‌افزار Expert Choice استفاده شد. در نهایت با ضرب وزن هر معیار در لایه تهیه شده برای هر معیار و ایجاد همپوشانی بین لایه‌ها، نقشه نهایی مکان‌های مناسب احداث جایگاه ‌های سوخت‌رسانی در منطقه ۴ شهرداری تهران تهیه گردید. نتایج حاصل از نقشه نهایی حاکی از آن است که از کل منطقه مورد مطالعه ۳۰/۴۹ درصد، دارای پتانسیل مناسب، ۷۰/۳۳ درصد دارای پتانسیل متوسط و 00/17 درصد از کل منطقه از پتانسیل نامناسبی برخوردار است. براساس نقشه نهایی مشخص گردید که تنها 14درصد از جایگاه‌های موجود در محدوده مناسب احداث جایگاه‌ های سوخت‌رسانی قرار دارند و بقیه در محدوده‌های متوسط و نامناسب قرار دارند. همچنین نتایج بیانگر آن است که نواحی شمالی و شرقی منطقه ۴ بیشترین پتانسیل را جهت احداث جایگاه های سوخت گازی جدید را دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Optimal Location of Natural Gas Refueling Stations Using Geographic Information System and AHP Model (Case Study: District 4 of Tehran)

نویسندگان [English]

  • mohammad salmani moghadam 1
  • HASAN KHODABANDEHLO 2
  • fatemeh yousefi 3
  • Mohammad Samadi 4
1 URBAN PLANNING - HAKIM SABZEVARI UNIVERSITY
2 Hakim Sabzevari University- Faculty of Geography and Environmental Sciences- Urban and Rural Planning Department - Khorasan Razavi-Sabzevar
3 Payam Noor University Pakdasht Unit - Urban and Rural Geography Department
4 University of tehran
چکیده [English]

Increasing population and urbanization in the metropolis of Tehran have led to an increase in the number of cars and, as a result, the need for fuel supplies. The network of gas fueled sites is one of the components of the urban services network, which acts as a fuel supplier to the intercity transportation sector, and in its turn, it is important. The purpose of this study was to determine the proper locations of Gas Shelter (CNG) as a municipal user, according to the criteria and criteria in District 4 of Tehran Municipality. In order to achieve this goal, by using the ArcGIS, a map of effective criteria for finding gas storage locations such as population density, passageways and access, land gradient, compatible applications and incompatible applications were prepared. The research method is descriptive-analytic. In order to weigh the criteria, two methods of using experts knowledge and mathematical models as well as software such as Expert Choise were used and the final weight of the criteria was determined. Finally, with the weight multiplication of each criterion in the prepared layer for each criterion and the overlapping of layers using the ArcGIS software capabilities, a final map of the locations for the construction of shelter positions in the 4th municipality of Tehran was prepared. The final map of the location was divided into three classes with suitable potential (49.30% of the total area), moderate (33.6% of the total area) and inappropriate (17.00% of the total area), and it was found that only 14% Of the sites located in the proper range of construction of the storage facilities, the rest are in medium and inappropriate areas. It was also found that the northern and eastern areas of Region 4 have the greatest potential for the construction of new gas fields.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Fueling Station (CNG)"
  • "Locating"
  • "Expert Choise"
  • "Fourth District of Tehran"
اجزاء شکوهی، محمد ؛ شاداب­مهر، هومن (1393)، مطالعه تطبیقی موقعیت مکانی پمپ بنزین­های شهر مشهد، فصل نامه آمایش محیط، شماره28، ص 82-68.
اسدامراجی،مرتضی؛حسن پور،شهاب (1395).مدل مکانیابی جایگاه های سوخت در معابر شهری،فصلنامه مطالعات  مدیریت ترافیک، شماره41،صص 90-75.
پاکیزه، مجید؛ ثابت جازاری، صدیقه (1390)، مقایسه فنی اقتصادی روش­های LNG ,GTL ,CNG و NGH به عنوان راه­های جدید انتقال گاز طبیعی، نخستین همایش ملی مدیریت انرژی در صنایع نفت و گاز، تهران، هم اندیشان انرژی کیمیا. ص 153-155.
خلیل­زاده خوشخو. همکاران (1392)، تحلیل فضایی و مکان­یابی جایگاه‌های عرضه سوخت شهری، مبتنی بر رویکرد پدافند غیرعامل را در منطقه 14 شهرداری تهران. فصلنامه پدافند غیرعامل، سال چهارم، شماره 4 (پیاپی 16).
سعید نیا، احمد(1378)، کتاب سبز شهرداری ها، انتشارات سازمان شهرداری های کشور، ص 24.
شاکری، مریم؛ صادقی نیارکی، ابوالقاسم؛ اله بخشی، هدا (1391)، استفاده از روش­های تصمیم گیری AHP و VIKOR در سیستم اطلاعات مکانی برای مکانیابی جایگاه سوخت، دوازدهمین کنفرانس مهندسی حمل و نقل و ترافیک ایران، تهران، سازمان حمل و نقل و ترافیک تهران، معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران،
شجاع عراقی، مهناز؛ تولایی، سیمین؛ ضیائیان، پرویز (1390)، مکان­یابی بهینه پایگاه­های پشتیبانی مدیریت بحران با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (مطالعه موردی منطقه 6 شهرداری تهران) مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای سال سوم، شماره دهم، پاییز1390.
 شجاعیان و همکاران (1393)، ساماندهی مکان‌گزینی مراکز آموزشی شهری با استفاده از منطق بولین و تصمیم‌گیری چند معیاره فازی را در مناطق 8 گانه شهر اهواز. دو فصلنامه مطالعات برنامه ریزی آموزشی. سال دوم. شماره چهارم.
شریعتمداری، سیده طلیعه؛ شتاب بوشهری، سید نادر؛ افتخاری، قدرت (1391)، استفاده از راه حلی ابتکاری در مکانیابی جایگاه­های  CNG(مطالعه موردی: شهر اصفهان)، یازدهمین کنفرانس بین المللی مهندسی حمل و نقل و ترافیک.
علوی؛ سید علی و همکاران(1395). مکان یابی جایگاه های سوخت CNG با استفاده از تکنیک های تلفیقی عملگرهای فازی و تحلیلهای فضاییGIS، پژوهش موردی: منطقه7 شهر مشهد، فصلنامه پژوهش های بوم شناسی شهری، سال هفتم، شماره1، صص18-9.
فرج زاده، منوچهر و رستمی، مسلم(1383)، ارزیابی و مکان گزینی مراکز آموزش شهری با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) مطالعه موردی: شهرک معلم کرمانشاه،فصلنامه مدرس انسانی، شماره 32، صص151-133.
کاظمی عالیه، ساده وند زهرا. مکان یابی جایگاه های CNG در مسیرهای تهران ـ فیروزکوه و تهران ـ سمنان با استفاده از مدل مکان‌یابی جریان سوخت‌گیری . فصلنامه پژوهش های سیاست گذاری وبرنامه ریزی انرژی. ۱۳۹۵; ۲ (۴) :۶۱-۸۳.
مرادی یعقوب و همکاران(1395). تحلیل فضایی- مکانی جایگاه های پمپ بنزین و تعیین مکان بهینه احداث جایگاه های جدید با استفاده از GIS و      MCDM(مطالعه موردی:منطقه 6 شهرداری تهران)، فصلنامه جغرافیا و توسعه فضای شهری، سال سوم، شماره1، صص 175-161.
مهدوی و میری لواسانی (1392)، ارزیابی قابلیت اطمینان جایگاه سوخت­رسانی CNG، به روش دیاگرام بلوکی(RBD)، دوماهنامه سلامت کار ایران، دوره 11، شماره 3، مرداد و شهریور.
هادیانی، زهره و کاظمی زاد، شمس الله(1389)، مکانیابی ایستگاه های آتش نشانی با استفاده از روش تحلیل شبکه و مدل AHP در محیط GIS مطالعه موردی:شهر قم، فصلنامه جغرافیا و توسعه، صص 112-99.
ولی پوری؛ معصوم و همکاران(1393)؛ مکان یابی پمپ بنزین های شهر بروجرد با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS)، فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس، سال ششم، شماره 20، صص 179-161.
Birkin, M., Clarke, G., Clarke, M., & Wilson, A. (1996). Intelligent GIS: location decisions and strategic planning (No. 528.8 INT). Cambridge: Geoinformation international.‏
Chinese, D., Patrizio, P., & Bonotto, M. (2014). A service station location model to explore prospects and policies for alternative transport fuels: a case of CNG distribution in Italy. In Computer-based Modelling and Optimization in Transportation (pp. 71-84). Springer, Cham.‏
Iojă, C. I., & Tudor, C. A. (2012). Temporal analysis of incompatible land-use and land-cover: the proximity between residential areas and gas stations in Bucharest Suburban Area. Procedia Environmental Sciences, 14, 49-58.‏
Kerzmann, T. L., Buxton, G. A., & Preisser, J. (2014). A computer model for optimizing the location of natural gas fueling stations. Sustainable Energy Technologies and Assessments, 7, 221-226.‏
Kuby, M., Capar, I., & Kim, J. G. (2017). Efficient and equitable transnational infrastructure planning for natural gas trucking in the European Union. European Journal of Operational Research, 257(3), 979-991.‏
Lee, A. (2015). Designing Optimal LNG Station Network for US Heavy-Duty Freight Trucks using Temporally and Spatially Explicit Supply Chain Optimization. University of California, Davis.‏
Shukla, A., Pekny, J., and Venkatasubramanian, V. (2011): an optimization framework for cost effective design of refueling station infrastructure for alternative fuel vehicles. Comput. Chem. Eng. 35, 1431–1438.
Upchurch, C., & Kuby, M. (2010). Comparing the p-median and flow-refueling models for locating alternative-fuel stations. Journal of Transport Geography, 18(6), 750-758.‏
Wang, Y. W., & Lin, C. C. (2009). Locating road-vehicle refueling stations. Transportation Research Part E: Logistics and Transportation Review, 45(5), 821-829.‏