ارزیابی نقاط ضعف و قوت سیاست‌ها و خط و مشی‌های مسکن در ایران (برنامه‌های عمرانی قبل و توسعه بعد از انقلاب)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشجوی جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس

3 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

سیاست‌های مسکن، قبل از هر چیز بیانگر نگرش‌ها، آرمان‌ها و باورهای سیاسی دولت‌هاست؛ و همین‌طور منعکس کننده خواست واقعی در جهت بهبود کیفی طبقات کم درآمد است. هدف این پژوهش ارزیابی نقاط ضعف و قوت سیاست های مسکن در برنامه های عمرانی قبل از انقلاب و برنامه های توسعه بعد از انقلاب می باشد. روش این پژوهش از نوع توصیفی و تحلیلی است که با استفاده از منابع اسنادی - کتابخانه ای داده های آن جمع آوری شده است. طبق نتایج یافته ها، مهم ترین نقاط قوت برنامه های عمرانی قبل از انقلاب ، ساخت خانه های ارزان قیمت برای زاغه نشینان ، تامین مسکن برای اقشار کم درآمد است و وارداتی بودن بسیاری از مصالح، متنوع ساخته شدن مساکن،رفع نشدن مشکل مسکن طبقه متوسط از نقاط ضعف این برنامه ها می باشد. نقاط قوت برنامه های بعد از انقلاب ، عرضه زمین و مسکن با قیمت های منطقه ای و کنترل روند افزایش قیمت زمین، افزایش ساختمانهای با دوام، توجه به مناطق نیازمند بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده، مسکن اجتماعی و...بود و شکل گیری پدیده سوداگری زمین وکالایی شدن زمین و مسکن و... از جمله نقاط ضعف این برنامه ها می باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessing the weaknesses and strengths of housing policies in Iran (Pre-development and Development Plans after the Revolution)

نویسندگان [English]

  • Seyed Ali Alavi 1
  • mohammad samadi 2
  • sajad banari 3
1 Tarbiat Modares University
2 tarbiat modares university
3 Master of Geography and Urban Planning, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Housing policies, above all, represent the attitudes, ideals and political beliefs of governments, and also reflect the real desire to improve the quality of the low income classes. The purpose of this study is to assess the strengths and weaknesses of housing policies in pre-revolutionary development plans and post-revolution development plans. The method of this research is descriptive and analytical, which has been gathered using documentary-library resources. According to the findings, the most important strengths of the pre-revolutionary development plans are the construction of affordable housing for slum dwellers, housing for low-income groups, and the import of many materials, the diversification of housing construction, the resolution of the problem of middle class housing These are the weaknesses of these programs. The strengths of the post-revolutionary programs, the supply of land and housing at regional prices, and control the trend of rising land prices, increasing durable buildings, paying attention to areas in need of renovation and renovation of worn out textiles, social housing, and the formation of The phenomenon of land speculation and the development of land and housing ... are among the weaknesses of these programs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • housing policies
  • development plans
  • Iran
1-      احمدی، حسن(1374)، برنامه ریزی مسکن، برنامه ریزی شهری از تعرض تا هماهنگی، مجموعه مقالات سمینار سیاست های توسعه مسکن، انتشارات سازمان ملی زمین و مسکن، جلد دوم.
2-      اقتصاد ایرانی، بزرگنمایی بازار مسکن در برنامه پنجم،1392، 22 اردیبهشت 1392.
3-      امینی، مصطفی و خدمتی، اسماعیل(1387)، مروری بر سیاست های مسکن در ایران، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران.
4-      اهری، زهرا و شهلا امینی جدید،  ،تجارب کشورهای مختلف در تأمین مسکن، تهران، انتشارات وزارت مسکن و شهرسازی؛ سال ۱۳75.
5-      پورمحمدی، محمدرضا (چاپ 1382،1379 و 1393)، برنامه ریزی مسکن، چاپ دوازدهم، تهران: انتشارات سمت.
6-      پورمحمدی، محمدرضا و اسدی، احمد(1393)،ارزیابی پروژه های مسکن مهر شهر زنجان، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال چهاردهم، شماره33، صص192-171.
7-      جوادی، اردشیر(1378)، برنامه ریزی امکان پذیری توسعه فضایی مسکن در ناحیه مرکزی شهرها نمونه
موردی شهر تبریز، رشته برنامه ریزی شهری و منطقه ای، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده معماری و شهرسازی.
8-      حسین زاده دلیر،کریم(1375)، مصرف مسکن در ایران از دیروز تا امـروز، نشـریه زبـان وادبیـات فارسـی،
دوره39،شماره160و161،صص74-53.
9-      خدابخش، فاطمه(1379)، عوامل موثر بر کیفیت مسکن و بررسی اهداف کیفی مسکن در برنامه های عمرانی قبل و پس از انقلاب، مجموعه مقالات هفتمین همایش سیاست های توسعه مسکن در ایران(فناوری در صنعت ساختمان و مسکن)، وزارت مسکن و شهرسازی.
10-  دفتر برنامه ریزی و اقتصاد مسکن، گزارشی از مطالعات طرح جامع مسکن، فصلنامه اقتصاد مسکن، شماره 37 و 38، وزارت مسکن و شهرسازی، تابستان 1385.
11-  رحمانی، مریم(1375)، ارزیابی بخش مسکن در قالب برنامه های توسعه اقتصادی، اجتماعی، مجموعه مقالات سومین سمینار سیاست های توسعه مسکن در ایران، تهران، دانشگاه تهران.
12-  ریاضی، سیدابوالحسن(1381)،نقش دولت در برنامه ریزی مسکن، مروری اجمالی بـر وضـعیت مسـکن در
13-  ایران طی سال های 75-1364مجله اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 175و176، ص233- 228.
14-  زیاری، کرامت الله، حبیبیان، بهار، ورشوی، منیژه و گشتیل، فروغ(1396)، تحلیلی بر نقش مسکن اجاره به شرط تملیک در تامین نیاز گروه های شهری(مطالعه موردی: کرج)، فصلنامه علمی پژوهشی سکونتگاه های انسانی، دوره دوازدهم، شماره2، صص228-211.
15-  سازمان ملی زمین و مسکن(1379)، اسناد برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور، بخش مسکن(83-1379)، تهران.
16-  شاهرخی فر، زینب؛ تحلیل تطبیقی سیاست های اجرایی بخش مسکن در برنامه های توسعه بعد از انقلاب اسلامی )شهر کرمانشاه( پایان نامه کارشناسی ارشد ؛ سال 1395، دانشگاه تربیت مدرس.
17-  شکرگزار، اصغر و شعبان پور، زهرا(1394)، تحلیل سیاست های تأمین مسکن مطالعه ایران و سایر کشورها،
کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم جغرافیا و برنامه ریزی معماری و شهرسازی، مرکز راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار.
18-  عبدی قهرودی، علی محمد(1385)، بررسی و ارزیابی سیاست های بخش مسکن کشور با تاکید بر دوره پس
از پیروزی انقلاب، پایان نامه کارشناسی ارشد، رشته برنامه ریزی شهری و منطقه ای، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
19-  عزیزی، سعید(1385)، مسکن کوچک در برنامه های عمرانی و توسعه کشور، ماهنامه اسکان.
20-  قاسم پور، فاطمه(1395)، تحلیل فضایی شاخص های کمی و کیفی مسکن(مطالعه موردی شهر بابل)، پایان نامه دوره کارشناسی ارشد، جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه مازندران.
21-  قانون برنامه اول توسعه اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران(1369)، تهران، سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور.
22-  قانون برنامه پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ایران، معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور، 1389.
23-  قانون برنامه پنجم عمرانی( 1352)، تهران: سازمان برنامه و بودجه کشور.
24-  قانون برنامه چهارم عمرانی(1346)، تهران: سازمان برنامه و بودجه کشور.
25-  قنبری، ابوالفضل و ظاهری، محمد(1389) ، ارزیابی سیاست های کلان مسکن در برنامه های قبل و پس از انقلاب اسلامی ایران، مجله مسکن و محیط روستا، شماره132،صص90-77.
26-  گزارش اقتصادی سال1382 و نظارت بر عملکرد چهارساله اول برنامه توسعه، 1383.
27-  لطیفی، غلامرضا، فیضی، قاسم، باجلال، راحله و سلطانزاده، عبدالباسط(1395)، بررسی و ارزیابی سیاست های تامین مسکن در بافت های فرسوده. نمونه موردی: محله آبکوه مشهد، پژوهشنامه خراسان بزرگ، سال هفتم، شماره23، صص43-27.
28-  مشکینی، ابوالفضل ؛ضرغام فرد، مسلم؛ مهدی، علی؛تخصیص مسکن اجتماعی و بی مسکنی ،انتشارات طحان؛ سال 1396
29-  معتمدی، مسعود، (۱۳75)، رهیافتی بر وضعیت مسکن اقشار فقیر، مجموعه مقالات ارائه شده در سومین سمینار سیاست های توسعه مسکن در ایران. 
30-  منصور، جهانگیر(1388)، قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، نشر دوران.
31-  Golabchiof, A., & Badiana, A. (2015). Sustainable housing for sustainable cities.
translated by H. Hateminejad, S.M. Mirseyedi & A. Shahidi, Mashad: Papoli. (In
Persian).
32-  Short,J.R and Kim, Yeong-Hyum, (2008).WECD,out common future, oxford university press, 1987..
33-  Jsiyeoba, B and Aklanoglu, F.(2012). Socio-economic Issues in ‘Socially Produced’ Low Income Housing: Theory and Case study in Nigeria, ASEAN Conference on Environment-Behaviour Studies, Bangkok, Thailand, 16-18 July 2012.
34-  Buckley, R and Jerry, K. (2005). Housing Policy in Developing Countries: Conjectures and Refutations, World Bank Res Obs: 233-257.