تبیین ژئوپلیتیکی الگوی رقابتی روابط ایران و قطر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه تهران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی گرایش آمایش سیاسی فضا دانشگاه تهران

چکیده

در کشاکش روابط قدرت بین بازیگران متعدد سیاسی در فضای جغرافیایی روابط ژئوپلیتیکی شکل می‌گیرد. روابط ژئوپلیتیکی کشورها مجموعا حول 5 الگوی مختلف در نوسان است که تحت تاثیر شرایط مختلف نظیر وزن ژئوپلیتکی، موقعیت جغرافیایی، اصل مجاورت، مناطق استراتژیک و... یکی از این الگوهای غالب می‌گردد. این الگوهای ژئوپلیتیکی چون منطبق با واقعیت‌های فضایی هستند، بهتر از هر نظریه‌‌ی روابط بین‌الملل می‌توانند برهمکنش روابط کشورها را برایمان تبیین نمایند. روابط ایران وهمسایگانش نیز تحت تاثیر متغییرهای مختلف فضایی از الگوهای متفاوتی تبعیت می‌کند، که الگوی روابط ایران و قطر در زمره‌ی الگوهای رقابتی به شمار می‌رود.
پژوهش حاضر به روش توصیفی و تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای در پی پاسخ به این سوال است که الگوی رقابتی روابط ژئوپلیتیکی دو کشور ایران و قطر چگونه ارزیابی می‌گردد و مهم‌ترین نقطه تقابل دو کشور کدام حوزه می‌باشد؟ یافته‌های پژوهش نشانگر آن است که الگوی رقابتی روابط ایران و قطر در بردارنده‌ی 3 حوزه‌ی مختلف ژئواکونومی، ژئوکالچر و ژئوپلیتیک می‌باشد.در حوزه رقابت‌های ژئواکونومیکی تقابل دو کشور برای بهره‌برداری بیشتر ار منابع مشترک پارس جنوبی و همچنین تلاش برای تصاحب بازراهای آتی انرژی دنیا؛ در حوزه ژئو کالچر رقابت‌های رسانه‌ای یا به عبارتی جنگ نرم دو کشور برای تاثیر‌گذای بر تحولات منطقه‌ای؛ درحوزه ژئوپلیتیک رقابت‌های دو کشور در مناطق مختلف از سوریه تا شمال افریقا، بهار عربی و... اصلی‌ترین حوزه‌های رقابتی ایران و قطر محسوب می‌شوند که با توجه به اهمیت منابع انرژی در حیات اقتصادی این کشورها از یک سو و آینده‌ی نقش‌آفرینی در بازار انرژی جهانی از سوی دیگر، حوزه ژئواکونومی برای دو طرف از اهمیت بالاتری برخودار است، طوری‌که حتی سایر حوزه‌های رقابتی دو کشور را نیز تحت الشعاع خود قرار داده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Geopolitical Explanation of the Competitive Model of Iran-Qatar Relations

نویسندگان [English]

  • Saeed Rajabi 1
  • Iraj Ahmad Zadeh 2
1 university of Tehran
2 Graduate Student, Political Geography, Political Space, Tehran University
چکیده [English]

In the struggle between power relations between various political actors in the geopolitical space geopolitical relations are formed. geopolitical relations of the countries are fluctuating around 5 different patterns influenced by various conditions such as geopolitical weight, geographic location, proximity principle, strategic regions, etc. One of these patterns prevails. These geopolitical patterns are consistent with the realities of space, and, more than any other theory of international relations, can explain the interplay of relations between countries. Iran's relations with its neighbors are also subject to different spatial variables from different patterns, which are models of relations between Iran and Qatar as competitive models.
The present research is descriptive and analytical and based on library resources, it is sought to answer the question of how the competitive model of geopolitical relations between Iran and Qatar is evaluated. What is the most important point of conflict between the two countries? The findings of this research indicate that the competitive model of Iran-Qatar relations includes three different areas of geo-economics, Geo-culture and geopolitics. In the field of Geoeconomics competitions ,the confrontation between the two countries in order to exploit the common resources of South Pars and Also, attempts to seize the future of the world's energy; in the geocultural area, media competitions - the so-called soft war between the two countries to influence regional developments; in the geopolitical field of the two countries' rivalries in different regions of Syria to North Africa, the Arab Spring and Etc the most important areas of Iran and Qatar. Considering the importance of energy resources in the economic life of these countries on the one hand and the future role of global energy market on the other hand, Geo-economics for both sides is of higher importance, so that even other competitive spheres The two countries also overshadowed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Geopolitics
  • Iran
  • Qatar
  • Geo-economics
  • Geo-culture
-بختیار پور علی، عزتی، عزت الله( 1389)، بسط ژئوپلیتیک ایران در خاورمیانه با ترسیم مدل بسط در مدیترانه شرقی فصلنامه جغرافیایی سرزمین، سال 7، ش 27.
-بشارتی، محمدرضا و لهراسبی نچکوهی، شهاب(1395)، بررسی نقش قطر در بحران سوریه و تاثیر آن بر امنیت سیاسی ج. ا. ایران، فصلنامه مدیریت و پژوهش­های دفاعی، سال 15، ش 80.
-پور طالب، روح الله(1389)، مسائل ژدوپلیتیکی، امنیتی، اقتصادی، دفاعی حوزه خلیج فارس، ماهنامه خلیج فارس و امنیت، مرکز مطالعات خلیج فارس، اردیبهشت 89.
-پوراحمدی،حسین و حسینی کرانی، سید رسول( 1388)، ژئوپلیتیک کشورهای نفتی خلیج فارس و چالش­های جهانی شدن اقتصاد(ایران، عربستان، کویت، امارات متحده عربی، قطر و ایران )فصلنامه ژئوپلیتیک، سال 5، ش 1.
-پیشگاهی فرد، زهرا، یحیس پور، محمد صادق و رشیدی، مصطفی(1391)، ژئوکالچر و نقش آن در مشروعیت حاکمیت جمهوری اسلمی ایران، جغرافیای فرهنگی جهان اسلام، ش 3.
-ترکان، اکبر(1391)، نقش گاز طبیعی در امنیت ملی ایران، روسیه و قطر؛ مطالعه تطبیقی، فصلنامه راهبرد اقتصادی،ش1.
-حافظ نیا، محمد رضا( 1385)، اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، انتشارات پاپلی، مشهد.
-حیدری غلامحسن(1387)، نظام ژئوکالچرجهانی قرن بیست ویکم وجایگاه ایران-مجموعه مقالات "محیط امنیتی پیرامونی جمهوری اسلامی ایران انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی-تهران.
-حیدری، طمورث، نیکزاد، روح الله(1391)، چشم انداز امنیت منطقه خلیج فارس با تاکید بر ژئوپلیتیک انرژی، مجموعه مقالات همایش جغرافیا؛ توسعه،دفاع و امنیت، دانشگاه امام حسین و دانشکده و پژوهشکده پیامبر اعظم.
-دخانی، وحید(1388)،وضعیت بهره برداری قطر از میدان گنبد شمالی مشترک با میدان گازی پارس جنوبی. اکتشاف و تولید، ش 64.
-ذاکریان، مهدی و عمادی، سید رضی(1394)، واکاوی عملکرد شبکه الجزیره در تقویت قدرت نرم قطر، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال 18، ش1.
-ذکی، یاشار و ولیقلی زاده، علی(1393)، بررسی و تحلیل موانع ژئوپلیتیکی مناسبات اقتصادی ایران _ جمهوری اذربایجان، پژوهش­های جغرافیای انسانی، دوره 46، ش 3.
-ربیعی، حسین، حیدری، جهانگیر(1393)، تحلیل عوامل موثر بر پویش­های ژئوپلیتیک قطر و تاثیر آن بر امنیت ملی ایران، مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال سوم، ش ش12.
-شهابی، سهراب، بخشی، جواد و رفسنجانی نژاد،سما(1392)، دیپلماسی انرژی جمهوری اسلامی ایران و مجمع صادر کننده گاز،فصلنامه اسیای مرکزی و قفقاز، ش81.
-صبوحی، مهدی و حاجی مینه، رحمت(1392)، بررسی مقایسه­ای رویکرد ایران و ترکیه در قبال تحولات عربی؛ بررسی موردی تونس، مصر و لیبی، فصلنامه روابط خارجی،سال پنجم، ش4.
-صفوی، سید یحیی و مهدیان، حسین(1389) ژئوپلیتیک انرژی ایران و امنیت انرژی شرق(چین و هند )، فصلنامه جغرافیای انسانی، سال دوم، ش 2.
-عباسی، ابراهیم و تبریزی، زینب(1394)، بررسی روابط ایران و جنبش حماس بعد از بیداری اسلامی، فصلنامه پژوهش­های سیاسی و بین المللی، سال ششم، ش 24.
-عبدخدایی، مجتبی و تبریزی، زینب(1394)، بررسی نقش افرینی قطر در مسئله فلسطین بعد از تحولات منطقه 2011، پژوهش­های راهبردی سیاست، سال چهارم، ش 15.
-فوزی، یحیی و علی بخشی، عباس(1395)، وجوه اشتراک وافتراق اندیشه سیاسی جنبش حماس با اندیشه سیاسی انقلاب اسلامی، اندیشه سیاسی در اسلام، ش 7.
-متقی زاده، زینب(1384)، جغرافیای سیاسی شیعیان منطقه خلیج فارس، قم، موسسه شیعه شناسی.
-مجتهد زاده، پیروز(1380)، امنیت و مسائل سرزمینی در خلیج‌فارس(جغرافیای سیاسی دریایی)، ترجمه امیر مسعود اجتهادی، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.
-مددی، سعید(1394)، تاثیر انقلاب گاز شیل آمریکا بر نقش و جایگاه قطر در بازار گاز، دیدگاه­ها و تحلیل­ها موسسات مطالعات بین المللی انرژی، ش 20.
-مسعودی، امید علی(1388)، شبکههای تلویزیونی به مثابه عوامل موثر بر فرهنگ عمومی(بررسی موردی سی­ان­ان، الجزیره و العالم در جنگ دوم خلیج فارس) نامه پژوهش فرهنگی، سال دهم، ش7.
-موسی‌زاده، رضا؛(1379)، سازمان‌های بین‌المللی، میزان، تهران.
-نجارزاده، رضا و محمودی حیدر(1395)،رقابت ایران، روسیه و قطر برای دستیابی به بازار گاز هندوستان،فصلنامه پژوهش­های اقتصادی(رشد و توسعه پایدار)، سال 16، شماره 1.
-یزدان فام، محمود(1390)، تحولات جهان عرب: صورت بندی هویت و قدرت در خاورمیانه، مطالعات راهبردی، سال 14، ش2.
 
-- Baabood ,Abdullah ,)2014(, Gulf Countries and Arab Transitions: Role, Support and Effects, Transitional Processes and Political Change in Arab Countries.
Dargin, Justin,)2008(, The Dolphin Project: The Development of a Gulf Gas Initiative, Oxford Institute for Energy Studies.
Ibish, Hussein,)2016(, What’s at Stake for the Gulf Arab States in Syria?, Arab Gulf States Institute ,Washington.
Jalilvand, david ramin,)2013(, Iran`sgas exports: can pastfailurebeacom future success?, oxford institute for energy studies.
-Khaleghi, shahla,)2010(, Iran and Qatar: Bilateral Cooperation to utilize gas market opportunities.
- Khalili Araghi, Mansour , Haji Heidari, Ameneh & Kasrae, Zeinab,2013, Feasibility Study of Liquefied Natural Gas Project for the "South-Pars" Gas Field of Iran, Iran. Econ, Vol.17, No. 2.
-33rd IAEE International Conference "The Future of Energy: Global Challenges, DiverseSolutions” ,Rio de Janeiro, Brazil.
- http://tabyincenter.ir
-http://www.exploringgeopolitics.org
http://www.iiss.org