نقش مناطق حفاظت شده در توسعه اکوتوریسم (مطالعه موردی پناهگاه حیات وحش میانکاله با استفاده از مدل SWOT)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری مدیریت گردشگری، دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران

2 استادیار برنامه ریزی گردشگری، دانشکده علوم گردشگری، دانشگاه علم و فرهنگ، تهران، ایران

چکیده

چشم اندازهای طبیعی از کانون‌ها و جاذبه‌های توریست پذیر است، اهمیت دادن به آنها در حفاظت از محیط‌زیست به منظور دستیابی به توسعه پایدار امری ضروری است. در این تحقیق به بررسی و طبقه بندی دو موضوع صنعت اکوتوریسم و حفاظت از محیط‌زیست که دارای دو رویکرد متفاوت ولی وابسته به هم هستند، پرداخته شده‌است. این‌که با چه نگاه و رویکردی به موضوع فوق پرداخته شود از اهمیت فراوانی دارد. اگر دید اقتصادگرایی و جنبه سودآوری، از منابع طبیعی برای برنامه‌ریزان مئرد اهمیت باشد، صنعت گردشگری عاملی خواهد شد برای تخریب و بهانه‌ای برای سودجویی از طبیعت.اما با نگاهی دوراندیشانه و آینده‌نگر، می‌توان نسبت به توسعه صنعت اکوتوریسم در مناطق حفاظت‌شده و مناطق طبیعی به حفظ این منابع با ارزش تلاش کرد و عامل حفاظت از محیط‌زیست را بر عامل صنعت گردشگری مقدم شمرد. برنامه‌ریزی برای اکوتوریسم بایستی به گونه ای باشد که در برنامه‌ریزی و مدیریت کم‌ترین آسیب برای تنوع زیستی را داشته باشد. سودهای حاصل از گردشگری ناپایدار و آسیب‌رسان به محیط‌های طبیعی و حتی فرهنگی، کوتاه مدت خواهد بود و صدمات جبران ناپذیری نیز به پیکره طبیعت وارد خواهد آورد. این در حالی است که می توان با بهره‌گیری از اکوتوریسم پایدار و مبتنی بر اصول زیست‌محیطی، تاثیر اقتصادی بلند مدت در سطوح ملی و محلی را لمس کرد.
پناهگاه حیات‌وحش میانکاله با دارا بودن موقعیت مناسب و اکوسیستم خاص، توان بالایی در جذب گردشگران را داراست. در این پژوهش که با توصیفی و تحلیلی و بهره‌گیری از اسناد کتابخانه‌ای و هم‌چنین مشاهدات میدانی و تجزیه و تحلیل به روشSWOT صورت گرفته به بررسی ویژگی‌ها و پتانسیل‌های گردشگری پناهگاه حیات‌وحش میانکاله پرداخته شده‌است تا علاوه بر شناسایی این داشته‌ها در زمینه حفظ و پایداری اکوسیستم آن نیز تلاش شود و با توجه به نقش و اهمیت توسعه پایدار راه‌کار‌های حفاظت مطلوب آن نیز ارائه شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The role of protected areas in the development of ecotourism (Case Study of Miankaleh Wildlife Refuge Using SWOT Model)

نویسندگان [English]

  • Masoumeh Momeni 1
  • Siavash Imeni Gheshlagh 2
1 student of management tourism, university of science and culture, Tehran, Iran
2 Assistant Professor of Tourism Planning, Faculty of Tourism Sciences, University of Science and Culture, Tehran, Iran
چکیده [English]

The landscapes and landscapes of nature are tourist-friendly destinations and attractions, so it is essential to protect them in order to achieve sustainable development. This paper investigates and categorizes two topics of ecotourism and environmental protection that have two different but interrelated approaches. Overall, it is important to look at how and how the negative and positive effects of the ecotourism industry and natural resources are to be treated. If, from the point of view of economics and the profitability aspect of tourism, natural resources are taken into consideration and more important to planners, the tourism industry will become a factor for destruction and an excuse for profitability of nature. In other words, nature will become an instrument for income generation and will disappear. But from a forward-looking perspective, the growth of the ecotourism industry in protected areas and natural areas can conserve these valuable resources and prioritize the protection of the environment over the tourism industry. Planning for ecotourism should be such that it is minimally and preferably free of biodiversity damage in the planning and management of ecotourism. The benefits of unsustainable tourism and damaging to natural and even cultural environments will be short-lived and will boom and irreparable damage to the environment. But while using ecotourism based on environmental principles, one can easily sense its long-term economic impact at national and local levels.
Intercity Wildlife Refuge has the potential to attract tourists with the right location and specific ecosystem. In this research, descriptive and analytical and using library documents as well as field observations and SWOT analysis, the characteristics and potentials of tourism in Miankaleh Wildlife Refuge have been investigated, in addition to identifying their potential for ecosystem conservation and sustainability. Attempt to provide optimal conservation strategies in view of the role and importance of sustainable development.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ecotourism
  • Protected Areas
  • miyankaleh Refuge
  • SWOT Model
  1. اسماعیلی، عبدالکریم و فاطمه نصرنیا، بررسی عوامل موثر بر درصد مناطق حفاظت‌شده در کشورهای درحال توسعۀ منتخب، مجله اقتصاد کشاورزی، 1387، جلد 3، شماره2، صص 137-125.
  2. افتخاری، رکن‌الدین، عبرالرضا صالحی‌ و معصومه‌السادات امین، گردشگری و توسعه در جهان‌سوم،انتشارات: نشر ، 1378، ص 86و87.
  3. افتخاری، رکن‌الدین، مهدوی وهمکاران، راهبردهای آموزش توسعه پایدار در ایران، مطالعه موردی: روستای لواسان کوچک، 1385، نشریه منابع انسانی، شماره 45، ص 10
  4. بذرافشان، مرتضی، درآمدی بر صنعت گردشگری، تهران: انتشارات مهکامه، 1394
  5. درویش‌صفت، علی‌اصغر، اطلس مناطق حفاظت‌شده ایران، تهران: دانشگاه تهران، 1385
  6. رنجبریان، بهرام و محمد زاهدی، برنامه ریزی توریسم در سطح ملی و منطقه ‌ای، اصفهان: جهاد دانشگاهی واحد صنعتی اصفهان مرکز انتشارات، 1379
  7. ضیایی، محمود و روزبه میرزایی، چالش‌های مدیریتی و توسعه گردشگری در مناطق تحت‌حفاظت سواحل جنوبی دریای‌خزر(مطالعه موردی پناهگاه حیات وحش میانکاله)، فصلنامه مطالعات جهانگردی، 1388، شماره10، صص35-2.
  8. مهندسین مشاور اناب، طرح جامع مدیریت پناهگاه حیات وحش میانکاله، 1381
  9. پاپلی یزدی، م.ح و سقایی، م.(1385)، گردشگری(ماهیت و مفاهیم)، تهران، انتشارات سمت.

10. سقایی، مهدی، امکان سنجی اکوتوریسم در ایران، مجموعه مقالات همایش منطقه ای گردشگری و توسعه پایدار، اسلامشهر، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اسلامشهر، 1386

11. کرمی، مهرداد؛ خاکساری، علی؛ قانع، حبیبه.(1390). فرهنگ سازی و ترویج اکوتوریسم، گامی در جهت دستیابی به توسعه پایدار. همایش ملی صنایع فرهنگی و نقش آن در توسعه پایدار. دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه.

12. مخدوم، م.(1382). شالوده آمایش سرزمین، دانشگاه تهران.

13. چارچوب استراتژی ملی محیط زیست و توسعه پایدار  / سازمان محیط زیست  (1374)

14. دبیری، ف. ۱۳۸۳ . مجموعة قوانین و مقررات حفاظت محیط زیست ایران، انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست ایران.

15. درام، اندی؛ مور، آلن.(2007). مقدمه ای بر برنامه ریزی و مدیریت اکوتوریسم(ترجمه دکتر محسن رنجبر). انتشارات آییژ. بهار 1388، تهران.

16. رضایی کنتی, سیده حلیمه؛ حمید نیک نهادقرماخر؛ موسی اکبرلو و سیدعلی حسینی، ۱۳۹۷، بررسی پراکنش و پوشش گونه درمنه شن دوست ( Artemisia (tschermierian در منطقه حفاظت شده میانکاله، چهارمین کنفرانس بین المللی یافته های نوین در علوم کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست، تهران، انجمن توسعه و ترویج علوم و فنون بنیادین

17. قاسمی, آنیتا و رضا رفیعی، ۱۳۹۷، بررسی تغییرات پهنه تااب میانکاله با استفاده از تکنیک های GIS و RS، کنفرانس بین المللی جامعه و محیط زیست، تهران، دانشگاه تهران

18. ابوطالبی, افشین؛ سیدهادی میرکیایی و آیدا اشجعی، ۱۳۹۷، توانمند سازی جوامع محلی در حفاظت از تنوع زیستی تالاب میانکاله، بیست و سومین همایش ملی منطقه ای:چالش ها،بحران ها و فرصت های محیط زیست ایران، تهران، انجمن متخصصان محیط زیست ایران

19. منصوری, رضا و زهرا سربازی، ۱۳۹۷، تاثیر پسروی تراز دریای کاسپین بر منطقه میانکاله و لزوم حفاظت و پاسداری از ان، دوازدهمین کنگره ملی پیشگامان پیشرفت، تهران

20. قیومی, راضیه، ۱۳۹۶، چالش های محیط زیستی خلیج گرگان و تالاب میانکاله و ارایه راهکارهای حفاظت و مدیریت بهینه منابع، چهارمین کنفرانس بین المللی برنامه ریزی و مدیریت محیط زیست، تهران، دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران

21. توکلان, علی و زهرا پورحسینی، ۱۳۹۶، مدیریت یکپارچه محیطی در تالاب میانکاله با روش هزینه فایده، سومین کنگره بین المللی علوم زمین و توسعه شهری و اولین کنفرانس هنر،معماری و مدیریت شهری، تهران، دبیرخانه دایمی کنفرانس -مرکز توسعه علوم و فناوری ساینس اسکولار، 

22. منصوری, رضا و زهرا سربازی، ۱۳۹۶، مدل های واکنش مورفودینامیکی جزایر سدی نسبت به تغییرات شرایط محیطی (مطالعه موردی: جزیره سدی میانکاله؛ جنوب خاوری دریای کاسپین)، پنجمین همایش ملی ژیومورفولوژی و چالش های محیطی، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد

23. Nouri, J., Arjmandi, R., Aleshekh, A. A., & Tari, Z. S. (2017). Applying IO and AHP to locate coastal tourism sites using GIS: a case study of Mazandaran Province, Iran. Environmental Engineering & Management Journal (EEMJ)16(12).‏

24. Ravanbakhsh, M., Amini, T., & Hosseini, S. M. N. (2016). Assessment of conservation status in Caspian Sea coastal area by the use of diversity indices. Journal of Biodiversity and Environmental Sciences8(3), 12-21.‏

25. Mehravaran, S., Naqinezhad, A., & Jafari, N. (2016). Diversity of macrophytes and microphytes in an urban wetland, Babol, Mazandaran Province, Iran; toward a conservation policy. Caspian Journal of Environmental Sciences14(3), 191-204.‏

26. Hamedani, H., Naqinezhad, A., & Fadaie, F. (2017). Ramsar international wetlands of Alagol, Almagol and Ajigol in eastern parts of the Caspian Sea: a floristic and habitat survey. Caspian Journal of Environmental Sciences15(4), 357-372.‏

27. Silambarasan, K., & Senthilkumaar, P. (2015). Distribution and Diversity of Coastal Sand Dunes (CSD) of Marakkanam Coastal Belts, Southeast Coast of India. History12(35), 101-105.‏

28. Moradi, S., Ilanloo, S. S., Kafash, A., & Yousefi, M. (2019). Identifying high-priority conservation areas for avian biodiversity using species distribution modeling. Ecological indicators97, 159-164.‏

29. Sinkakarimi, M. H., Binkowski, L. J., Hassanpour, M., Rajaei, G., Ahmadpour, M., & Levengood, J. M. (2018). Metal concentrations in tissues of gadwall and common teal from Miankaleh and Gomishan International wetlands, Iran. Biological trace element research185(1), 177-184.‏

30. Pour, S. K., Monavari, S. M., Riazi, B., & Khorasani, N. (2015). Caspian Rapid Assessment Method: a localized procedure for assessment of wetlands at southern fringe of the Caspian Sea. Environmental monitoring and assessment187(7), 420.‏.‏