بررسی همدیدی بارش‌های سیل‌آسا در استان خراسان شمالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار و عضو هیات علمی پژوهشگاه هواشناسی، تهران، ایران

2 کارشناس هواشناسی استان خراسان شمالی، اداره کل هواشناسی استان خراسان شمالی، بجنورد.

چکیده

سیل از جمله مخاطرات طبیعی است که می‌تواند بر انسان و محیط اثرات مخربی وارد آورد. استان خراسان شمالی با توجه به موقعیت توپوگرافی و جغرافیایی، یکی از سیل خیزترین استان‌های کشور است و هر ساله خسارات زیادی از این بلای طبیعی متحمل می‌شود. در این مقاله با بررسی دبی و بارش ایستگاه‌های منطقه مطالعاتی، بطور موردی چند بارش منجر به سیل که در استان خراسان شمالی رخ داده است، انتخاب و از دیدگاه همدیدی بررسی می‌شود.
نتایج تحلیل نقشه‌های سطح زمین و نیز سطوح 850 و 500 هکتوپاسکال نشان داد که نم نسبی بالا و حرکت صعودی شدید در ترازهای زیرین و میانی جو و ریزش هوای سرد عرض‌های جغرافیائی بالا به منطقه مطالعاتی در ترازهای میانی از عوامل موثر بارش‌های سیلابی در منطقه است که اولی بوسیله فرارفت هوای گرم و مرطوب ناشی از جریان‌های جنوبی بخش شرقی کم‌فشارهای سطح زمین ایجاد می‌شود و دومی در اثر فرارفت تاوائی نسبی چرخندی ناشی از بخش شرقی کم ارتفاع تراز میانی بوجود می‌آید. هرچه این مقادیر بیشتر باشد، فعالیت چرخندی سامانه شدیدتر و مقدار بارش ریزش شده نیز بیشتر است و در نتیجه احتمال رخداد سیل در منطقه مطالعاتی افزایش و احتمال خسارت ناشی از سیل نیز بشدت افزایش می‌یابد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The synoptic investigation of flood in North Khorasan province

نویسندگان [English]

  • Mohammad Moradi 1
  • Ali Reza Golrokh 2
1 Associate Professor and Faculty Member of Meteorological Research Institute, Tehran, Iran
2 Meteorologist of North Khorasan Province, General Meteorological Department of North Khorasan Province, Bojnourd.
چکیده [English]

Floods are included in the natural hazards that can have devastating effects on human and the environment. North Khorasan province is one of the most flood-prone provinces in the country due to its topographic and geographical location and suffers damages from this natural disaster every year. This article deals with the synoptic study of a flood that occurred in the province using the analysis of land surface maps as well as 850 and 500 hPa pressure levels.
The daily precipitation data from several synoptic stations in provinces affected by the selected systems were obtained from Iranian Meteorological Organization. The required data was extracted from the NCEP / NCAR archive on a regular network limited to zero to eighty degrees’ east longitude and ten to sixty degrees’ north latitude.
Synoptic analyzes showed that crossing pressure patterns, over northeast of Iran can provide conditions for extreme weather events spatially gust fronts and sever convective rainfall in the region. High relative humidity and intense vertical velocity in the lower and middle levels of the troposphere are the main factors affecting heavy convective rainfall in the region; the former was due to the humid and warm southerlies winds at the surface and the latter was due to the cyclonic relative vorticity advection in the middle level troposphere.

کلیدواژه‌ها [English]

  • North Khorasan province
  • Flood and heavy rain
  • Synoptic

مراجع

بنی واهب، علیرضا، (1394)، بررسی الگوهای سینوپتیکی وقوع بارشهای سیل آسای تابستانه در خراسان شمالی و رضوی، فصل‌نامه جغرافایی سرزمین، شماره 13، بهار 1384، 53-41. 
رنجبر سعادت آبادی، عباس، تاجبخش، سحر و مرادی، محمد،(1397)، مطالعه بارشهای همرفتی کوتاه مدت منجر به رخداد سیل در منطقه کن و سیجان. نشریه هواشناسی و علوم جو، جلد 1، شماره 2، تابستان 1397، 176-163.
نصیری، بهروز، (1378)، تحلیل الگوی سینوپتیکی و دینامیکی بارش‌ها در حوزه‌های کرخه و دز، پایان نامه دکتری، موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران.
عربی، زهرا(1385)، تحلیل سینوپتیکی بارندگی دوره 21 تا 26 تیرماه 1378 در ایران، پژوهش‌های جغرافیایی، شماره 58، تابستان 1385، 15-1.
علیجانی، بهلول(1381)، شناسایی تیپ‌های هوای باران آور تهران بر اساس چرخندگی، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 4، زمستان 1380 و بهار 1381، 132-114.
نجار‌سلیقه، محمد،(1380)، الگوی سینوپتیکی بارش‌های تابستانی جنوب شرق ایران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 3، پاییز 1380، 125-114.
مرادی، حمید رضا،(1381)، تحلیل همدیدی بارش‌های ساحل جنوبی دریای خزر در شش ماه سرد سال، مجله علوم و فنون دریایی ایران،  شماره 2، بهار 1381،72-61.
مرادی، محمد و رنجبر سعادت آبادی، عباس،(1398)، بررسی موردی بارش‌های سیل آسا در مارس 2019 در ایران، مجله علمی ترویجی نیوار، دوره 43، شماره‌های 105-104، بهار و تابستان 1398، 87-71.
مرادی، محمد و رنجبر سعادت آبادی، عباس،(1398)، مطالعه همدیدی بارش‌ شدید آبادان در آذر 1398، مجله علمی ترویجی دگرگونیها و مخاطرات آب و هوائی، شماره 2، پاییز و زمستان 1398، 138-115.
عزیزی، قاسم.، و یوسفی، حسن،(1384)، زمانیابی ورود پرفشار سیبری به سواحل جنوبی دریای خزر، مدرس علوم انسانی، شماره 4، زمستان 1384، 100-81.
عزیزی، قاسم، و صمدی، زهرا،(1386)، تحلیل الگوی سینوپتیکی سیل 28 مهرماه 1382 استان‌های گیلان و مازندران، پژوهش‌های جغرافیائی، شماره 60، تابستان 1386،73-61.
اردکانی، حسین، زمانیان، محمد تقی، هاشمی دوین، مهری،(1387)، مطالعه همدیدی و دینامیکی بیشترین بارش روی منطقه خراسان، مجله فیزیک زمین فضا، شماره 2، تابستان 1387، 123-107.
الهی گل, علی، نقی پوران، علیرضا، خسروپناه، اسحاق،(1392)، بررسی سینوپتیکی سیلاب‌های مخرب استان خراسان شمالی، کنفرانس ملی مدیریت سیلاب، تهران،https://civilica.com/doc/207276.
Chen, C.-S., Lin, Y.-L., Zeng, H.-T., Chen, C.-Y., Liu, C.-L., 2013, Orographic effects on heavy rainfall events over northeastern Taiwan during the northeasterly monsoon season. Atmos. Res. 122, 310–335.
Chen, C.-Y., Y.-L. Chen, C.-S. Chen, P.-L. Lin, and C.-L. Liu, 2013, Revisiting the heavy rainfall event over northern Taiwan on 3 June 1984. Terr. Atmos. Oceanic Sci., 24, 999–1020,
Rezacova, D., Kasper, M., Muller, M., Sokol, Z., Kakos, V., Hanslian, D., Pesice., p., 2005,  A comparison of the flood precipitation episode in August 2002 with historic extreme precipitation events on the Czech territory, Elsevir Science
Teixeira, M,. Satyamurty, P,. 2005, Dynamical and Synoptic Characteristics of Heavy Rainfall Episodes in Southern Brazil, journal, monthly weather review, volume 135.
Trentmann,J., Keil,C., Salzmann,M., Barthlott,C.,2009, Multi-model simulations of a convective situationin low-mountain terrain in central Europe, Meteorology and Atmospheric Physics, NO 103, PP: 95–10.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 08 خرداد 1400
  • تاریخ پذیرش: 22 خرداد 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار