تحلیل و ارزیابی کیفیت زندگی شهری با استفاده از تکنیک‌های تصمیم گیری چند معیاره (مطالعه موردی: نواحی شهر گرگان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه گلستان، دانشکده علوم انسانی، گروه جغرافیا، گرگان، ایران

چکیده

چکیده
رشد سریع شهرنشینی در دهه‌های اخیر و بی‌توجهی به ابعاد کیفیت زندگی انسان، پیامدهای نامطلوب بر سطح سلامت فردی و اجتماعی شهرها را به دنبال داشته است. همچنین باعث چرخه‌ی نامطلوبی از عدم تعادل‌های اجتماعی- اقتصادی و زیست محیطی و در مجموع نزول کیفیت زندگی شهری شده است. کیفیت زندگی عنصر کلیدی شهرها و مناطق جذاب و رقابتی است چراکه نشان دهندة عامل جذب و نگهداشت افراد، شرکت‌های جدید و نیز جمعیت‌های ساکن می‌باشد. لذا ضرورت اندازه‌گیری کیفیت زندگی بشکل فزاینده‌ای اهمیت یافته است.هدف پژوهش حاضر تحلیل و سنجش میزان کیفیت زندگی در نواحی شهر گرگان با استفاده از مدل‌های کمی و تصمیم‌گیری چند معیاره WASPAS و وزن دهی‌ آنتروپی شانون و سیستم اطلاعات جغرافیایی Arc Gisاستفاده شده است.پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش توصیفی- تحلیلی و شیوه گردآوری داده‌ها اسنادی می‌باشد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد شاخص‌های کیفیت زندگی شهری در نواحی هشتگانه گرگان به صورت نرمال و متعادل نیست. نواحی شهر گرگان در سطوح مختلف برخورداری قرار گرفته‌اند که از بین 8 ناحیه شهری، ناحیه یک با ضریب اولویت (657/0) در رتبه نخست، ناحیه دو با ضریب اولویت(574/0) در مرتبه دوم، ناحیه هشت با ضریب اولویت(428/0) در مرتبه سوم، ناحیه چهار با ضریب اولویت(411/0) در مرتبه چهارم، ناحیه پنج با ضریب اولویت(397/0) در مرتبه پنجم، ناحیه شش با ضریب اولویت (378/0) در مرتبه ششم، ناحیه هفت با ضریب اولویت(358/0) در مرتبه هفتم و ناحیه سه با ضریب اولویت (315/0) در مرتبه هشتم و محروم‌ترین ناحیه شهر گرگان شناخته شده است، که این بیانگر وضعیت نامناسب شهر گرگان از لحاظ برخورداری از شاخص‌های عینی کیفیت زندگی است.
واژگان کلیدی: کیفیت زندگی شهری، مدل تصمیم‌گیری WASPAS، شهرگرگان

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis and evaluation of urban quality of life using multi-criteria decision making techniques(Case study: Gorgan city areas)

نویسنده [English]

  • sharaf azarien
Golestan University, Faculty of Humanities, Department of Geography, Gorgan, Iran
چکیده [English]

abstract
The rapid growth of urbanization in recent decades and the disregard for the dimensions of human quality of life, has had adverse consequences on the level of individual and social health of cities. It has also caused an unfavorable cycle of socio-economic and environmental imbalances and a general decline in the quality of urban life. Quality of life is a key element of attractive and competitive cities and regions because it represents the factor of attracting and retaining people, new companies as well as resident populations. Therefore, the need to measure the quality of life has become increasingly important. The present research is documentary in terms of applied purpose and in terms of descriptive-analytical method and data collection method. The results show that the indicators of quality of urban life in the eight districts of Gorgan are not normal and balanced. Areas of Gorgan are at different levels, of which out of 8 urban areas, district one with priority coefficient (0.657) in the first place, district two with priority coefficient (0.574) in the second place, district eight with coefficient Priority (0.428) in the third order, District 4 with priority coefficient (0.411) in the fourth rank, District five with priority coefficient (0.397) in the fifth rank, District six with priority coefficient (0.378) in the rank Sixth, District 7 with priority coefficient (0.358) in the seventh rank and District Three with priority coefficient (0.315) in the eighth rank and the most deprived district of Gorgan, which indicates the poor condition of Gorgan in terms of enjoyment One of the objective indicators is the quality of life.
Key Words: Quality of urban life, WASPAS decision-making model, Gorgan

کلیدواژه‌ها [English]

  • Key Words: Quality of urban life
  • WASPAS decision-making model
  • Gorgan
پور احمد، احمد.، فرجی ملایی، امین.، عظیمی، آزاده.،. لطفی، صدیقه. (1391). تحلیل طبقه‌بندی کیفیت زندگی شهری با روشSAW  ، پژوهشهای جغرافیای انسانی، شماره 4، ص 44-21.
پوراحمد، احمد، و خلیجی، محمد علی (1393). قابلیت­سنجی تحلیل خدمات­شهری با استفاده از تکنیک VIKOR (مطالعه­موردی: شهر­بناب). مجله علمی­-پژوهشی برنامه­ریزی فضایی (جغرافیا)، سال چهارم، شماره دوم، صص 16-1.
جاجرمی، کاظم، کلته، ابراهیم(1385)، سنجش وضعیت شاخص­های کیفیت زندگی در شهر از نظر شهروندان(مطالعه موردی گنبد کاووس)، مجله جغرافیا و توسعه، پاییز و زمستان، دوره 4، شماره پیاپی8، صص 5-18.
حاتمی‌نژاد، حسین.، منوچهری میاندوآب، ایوب.، فرجی ملائی، امین.، فرهادی، صامت. (1390).  تحلیل کیفیت زندگی روستاهای ادغام شده در شهر،  مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره 16، ص 243-219.
حاج یوسف، علی. (1385). کیفیت زندگی و راهبردهای اصلاحی، نشریه دهاتی، شماره 28، ص 37-31.
حیدری ساربان، وکیل(1393) سنجش و اولویت­بندی مناطق روستایی بر حسب سطوح رفاه اجتماعی(مطالعه موردی: شهرستان پارس آباد)، مجله علمی- پژوهشی برنامه­ریزی فضایی، شال چهارم، شماره سوم، صص 61-76.
داداش­پور، هاشم، علیزاده، بهرام، رستمی، فرامرز(1394) تبیین چارچوب مفهومی عالت فضایی در برنامه­ریزی شهری با محوریت مفهوم عدالت در مکتب اسلام، فصلنامه علمی- پژوهشی نقش جهان، بهار،شماره 1-5، صص 75- 85.
ربانی، رسول، کلانتری، صمد، قاسمی، عریضی، فروغ السادات و رضا اسماعیلی(1387) بررسی رابطه رفاه اجتماعی با سرمایه اجتماعی در فرایند توسعه، مطالعه موردی: شهرستان­های استان اصفهان، جلد بیست­نهم، شماره 1.
زنگی­آبادی، علی؛ علی­زاده، جابر و احمدیان، مهدی (1390)، تحلیلی بر درجه توسعه یافتگی شهرستان­های استان آذربایجان­شرقی با استفاده از تکنیک AHP و TOPSIS­، فصلنامه نگرش­های نو در جغرافیای انسانی، سال چهارم، شماره یک، زمستان، ص 69.
زیاری، کرامت­الله، رفیعی­مهر، حسین(1396) ارزیابی کیفیت زندگی شهری بافت حاشیه­نشین مورد شناسی: محله حصار همدان، جغرافیا و آمایش شهری و منطقه­ای، شماره 23، صص214-199.
شهیکی­تاش، محمدنبی، یغفوری، حسین، درویشی، باقر(1394) بررسی شدت عدم تعادل فضایی و منطقه­ای رفاه در استان­های ایران(مطالعه مقایسه­ای رفاه مبتنی بر دیدگاه هاروی و اسمیت)، فصلنامه برنامه­ریزی منطقه­ای، سال پنجم، شماره 17، 15-30.
صادقیه، احمد؛ نخعی­نژاد، مهدی و برهانی، احمد (1394)، اندازه‏گیری کیفیت زندگی شهرستان‏های استان یزد با استفاده از رویکرد تحلیل پوششی داده‏ها، همایش توسعه پایدار استان یزد در بستر اقتصاد مقاومتی، دانشگاه آیت الله حائری میبد،یزد.
لطفی، صدیقه(1388) مفهوم کیفیت زندگی شهری: تعاریف، ابعاد و سنجش آن در برنامه­ریزی شهری، فصلنامه علمی پژوهشی جغرافیایی انسانی- سال اول،شماره چهارم، صص 65-80.
ملکی نظام­آباد، رسول و اسلامیان، میترا (1395)، بررسی رابطه بین کیفیت زندگی و توسعه منطقه­ای در شهرستان­های استان آذربایجان­شرقی، چهارمین کنگره بین­المللی عمران­، معماری و توسعه­شهری، دانشگاه شهید بهشتی.تهران.
ملکی، سعید و مدانلو جویباری، مسعود (1395)، سنجش و رتبه‌بندی کیفیت زندگی در استان­مازندران با استفاده از تکنیک‌های AHP و­SAW، مجله جغرافیاوتوسعه فضای شهری، سال 30، شماره یک، بهارو تابستان،صص 133-147.
موسوی،میرنجف (1393) رتبه‌بندی محلات شهر سردشت از نظر حرکت به سوی خلاقیت با تأکید بر تحقق شهر خلاق با استفاده از تاپسیس و ANP. جغرافیا و آمایش شهری و منطقه‌ای. شماره 10. 38-19.
میرکتولی، جعفر و معمری، ابراهیم (1396)، پراکنش فضایی شاخص­های توسعه خدمات شهری با استفاده از تکنیک تشخیص­ نسبی مرکب در کالبد­شناسی سکونتگاه­های شهری استان گلستان، نشریه علمی­– پژوهشی برنامه­ریزی توسعه کالبدی،سال دوم، شماره دو (سری حدید)، پیاپی شش، تابستان، صص 26-11.
نظم­فر، حسین و محمدی، چنور (1396)، سنجش کیفیت زندگی شهری (مطالعه­موردی: منطقه دو شهر اردبیل)، فصلنامه آمایش محیط، دوره 10، شماره 36، بهار، صص 92-69.
وظیفه­دوست،حسین،امینی،مهدی(1388)، بررسی میزان اهمیت شاخص­های کیفیت زنگی شهری تهران؛ از دیدگاه مدیران شهری و متخصصان مدیریت شهری، فصلنامه مطالعات مدیریت شهری، سال اول، پیش ماره سوم،صص1-18.
Baycan levent, T and Peter, N, (2006), Quality of Urban Life.: A Taxonomic Perspective, Journal of Studies in Regional Science, Vol 36, No 2, Pp.269-281.
Baycan Levent. T, Nijkamp. P, (2006), Quality of Urban Life a Taxonomic Perspective- Journal of Studies in Regional Science, 36: 399-411.
Bień, B., & Bień-Barkowska, K. (2016). Objective drivers of subjective well-being in geriatric inpatients: mobility function and level of education are general predictors of self-evaluated health, feeling of loneliness, and severity of depression symptoms. Quality of Life Research, 25(12), 3047-3056.
Cramer, V., Seven, T and Einar, K., (2004), Quality of life in a city, the effect of population density, Social Indicators Research, Vol 69, pp. 103-116.
Dadashpoor, Hashem and Faramarz Rostami (2012 A). Evaluation Of Integrated SpatialJustice In Urban Public Services Based On Population Distribution, Availability And Efficiency In Yasuj City, Journal Of Urban And Regional Studies And Research, 22-1 (10).
Foo, T.S., 2000, Subjective  assessment of urban quality of life in Singapore (1997-1998), Habitat  International, 24(1).
Hutchison, R (2010), Chicago school of urban sociology, Encyclopedia of urban studies, 127-131.
Kanbur, Ravi; Venables, Anthony j. (2005). Spatial Inequality Development. Oxford: Oxford University.
Morais, P. & Camanho, A.S. (2011). Evaluation of performance of European cities with the aim to promote quality of life improvements. Omega. 39, (4): 398–409.
Pacione, M., (2003), Urban environmental quality and Human Wellbeing a Social Geographical Perspective, Journal of Landscape and Urban Planning, Vol 65, No 1- 2, pp. 19-30.
Santos L, Martins, I., (2007), Monitoring Urban Quality of Life: The Porto experience, Journal of Social Indicators Research, Vol 80, No 2, pp. 411-425.
Sirgy, I and Cornwell, T., (2002), How neighborhood features affect quality of life, Social Indicators Research, Vol 59, pp. 79-114.
Tabibian, Mohammad, Mohammad Saleh, Shekoohi and Parsa, Arbab (2010). Evaluation Of Social Justice From Urban Viewpoint, Case Study: Khoobbakhat Neighborhood Of District 15 Of Tehran, Journal Of Armanshahr, ( 122-111 ,)5.
UNDP [United Nations Development Programme]. (2005). Human development report 2005: International cooperation at a crossroads: Aid, trade and security in an unequal world. Human development report. New York: United Nations Development Programme (UNDP). p. 372.
Zielińska-Więczkowska, H., Kędziora-Kornatowska, K., & Ciemnoczołowski, W. (2011). Evaluation of quality of life (QoL) of students of the University of Third Age (U3A) on the basis of socio-demographic factors and health status. Archives of gerontology and geriatrics, 53(2), e198-e202.