تحلیل جریان فضایی در سطح ناحیه با تاکید بر پیوستگی روستایی- شهری (مطالعه موردی: ناحیه دالاهو، استان کرمانشاه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد (بازنشسته) گروه جغرافیای انسانی و آمایش، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه جغرافیای انسانی و آمایش، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

3 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی روستایی، جغرافیای انسانی و آمایش، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

پیوندهای روستایی- شهری حاصل از جریان های فضایی در سطوح مختلف محلی، ناحیه ای و ملی با تاکید بر نقش و کارکرد شهرها و روستاهای درون هر ناحیه ضمن ایجاد توازن و توسعه یکپارچه، بر کلیه ابعاد فضایی سکونتگاههای روستایی– شهری تاثیرگذار است این پژوهش برآن است که به روش توصیفی– تحلیلی بر مبنای داده های میدانی(استفاده ازابزار پرسشنامه) و اسنادی، تعاملات بین کانونهای روستا– شهری در سطح ناحیه دالاهو که به وسیله جریان های گوناگون جمعیتی، کالا وخدمات، محصولات کشاورزی وغیرکشاورزی، سرمایه و اطلاعات و...تحقق پذیرفته را با رویکرد منطقه ای مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. جامعه آماری این پژوهش 139 سکونتگاه روستایی دارای سکنه و سه نقطه شهری با 10266 خانوار و بالغ بر 35987 نفر جمعیت در مساحتی در حدود191 کیلومتر مربع در غرب استان کرمانشاه است که حجم روستاهای نمونه 15 مورد انتخاب شده و سپس برای تحلیل از نرم افزار Nodeexl و Spss و برای نقشه ها از GIS استفاده گردیده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که مجموع ساختارهای محیطی- اکولوژیکی(توپوگرافی،منابع آب، خاک و...) و انسان ساخت (خدمات، راه ارتباطی و...) موجب شکل گیری عرصه های متفاوتی شده و پیامد آن شکل گیری نابرابری فضایی در سطح محدوده مورد مطالعه ، ناکافی بودن نقش شهرها و روستاهای مرکزی در خدمات رسانی به سکونتگاههای پیرامونی و نداشتن نقش مکمل و عدم شکل گیری روابط و پیوستگیهای درخور توجه روستایی- شهری در سطح محدوده مورد مطالعه گردیده است و نقاط شهری گهواره و کرند به دلیل داشتن منابع و اعتبارات ، به عنوان مراکز قطب و به عبارتی نقاط بالادست معرفی شده اند و و به عنوان مراکز کلیدی در سطح ناحیه دالاهو محسوب می شوند.وهمچنین سکونتگاههای روستایی که دارای مراکز بهداشتی– درمانی و یا مراکز آموزشی مقاطع بالاتر (متوسطه) هستند در مرکزیت خوشه های ارائه خدمات به پیرامون خود قرار دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Spatial flow analysis at the district level with emphasis on rural-urban connectivity (Case study: Dalahou district, Kermanshah province)

نویسندگان [English]

  • Abbas Saeidi 1
  • Bizhan Rahmani 2
  • bahram fathi 3
1 Professor (Retired) Department of Human Geography and Planning, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Department of Human Geography and Planning, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
3 PhD Student in Geography and Rural Planning, Human Geography and Planning, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Rural-urban links resulting from spatial flows at different local, regional and national levels with emphasis on the role and function of cities and villages within each area while creating balance and integrated development, affect all spatial dimensions of rural-urban settlements. This research aims to use descriptive-analytical methods based on field data (using questionnaire tools) and documents, interactions between rural and urban centers in Dalahou district by different population flows. Analyze the realized goods and services, agricultural and non-agricultural products, capital and information, etc. with a regional approach. The statistical population of this study is 139 rural settlements with three inhabitants and urban areas with 10266 households and a total population of 35987 people in an area of about 191 square kilometers in the west of Kermanshah province. Spss and GIS is used for the maps. The results show that the combination of environmental-ecological structures (topography, water resources, soil, etc.) and man-made (services, roads, etc.) have led to the formation of different areas and the consequence of the formation of spatial inequality In the study area, the inadequacy of the role of cities and central villages in providing services to the surrounding settlements and the lack of a complementary role and the formation of rural-urban relationships and connections have been studied in the study area and urban areas cradle and cradle due to Having resources and credits, have been introduced as pole centers and in other words upstream points and are considered as key centers in Dalahu district. Also, rural settlements that have health centers or educational centers of higher levels (middle and high school). ) Are at the center of the service clusters around them

کلیدواژه‌ها [English]

  • Spatial Flows
  • Spatial Structure
  • Rural-Urban Connection
  • Dalahu District
-  آسایش، حسین(1385)  اصول و روشهای برنامه ریزی ناحیه ای. تهران: انتشارات پیام نور
- پاپلی یزدی، محمد حسین؛ رجبی سناکردی، حسین(1382) نظریه های شهر و پیرامون، انتشارات سمت، تهران.
- تقی زاده ، فاطمه (1383) : نقش بازارهای محلی در پیوندهای روستایی – شهری با تاکید بر تعادلهای منطقه ای ، دانشگاه شهید بهشتی ، گروه جغرافیا ، رساله دکتری به راهنمایی جتاب آقای دکتر عباس سعیدی.
-  جغرافیای استان کرمانشاه ( 1397) ص 15
- سعیدی، عباس و حسینی حاصل، صدیقه (1388) شالوده های مکانیابی و استقرار روستاهای جدید، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، تهران،
- سعیدی، عباس (1389) محیط، فضا و توسعه بحثی در ضرورت توسعه یکپارچه روستایی- شهری ، فصلنامه  مسکن و محیط روستا ، شماره 131 ، پاییز.
- سعیدی، عباس(1387)  فضا و انواع آن، دانشنامه مدیریت شهری و روستایی، تهران.
- سعیدی، عباس (1387) روابط شهر و روستا، دانشنا مه مدیریت شهری و روستایی، تهران .
- سعیدی، عباس(1385) روابط شهر و روستا و پیوندهای روستایی- شهری – یک بررسی ادراکی، مجله جغرافی ، دورة جدید، سال دوم، شمارة 2 .
- سعیدی، عباس (1384) ناکارآمدی ساختاری-  عملکردی نظامهای فضایی ناحیه ای. مورد: ناحیه باغملک(شرق خوزستان) مجله جغرافیا و توسعه ناحیه ای، دانشگاه فردوسی  مشهد، شماره5 .
-  سعیدی ، عباس (1388)  مبانی جغرافیای روستایی ، چاپ دهم ، انتشارات سمت
- سعیدی ، عباس (1384) روابط روستا و شهر ، پیوندهای روستایی – شهری ، نشریه علمی – پژوهشی انجمن جغرافیایی ایران ، دوره جدید ، شماره1 پاییز و زمستان
-  سعیدی ، عباس  (1390) روابط و پیوندهای روستایی  شهری در ایران ، نشر مهر مینو ، تهران
- سعیدی ، عباس  (1390) پویش ساختاری – کارکردی ، رویکردی نظاموار در مطالعات مکانی – فضایی ، جغرافیا نشریه علمی – پژوهشی انجمن جغرافیایی ایران ، دوره جدید ، سال نهم ،  شماره29 زمستان
- سعیدی ، عباس  ( 1387) روابط شهر و روستا ، دانشنامه مدیریت شهری و روستایی  ، تهران. 
- سعیدی ، عباس  ، بهرام فتحی دره نیجه (1386) نقش مکانهای مرکزی در توسعه محلی سکونتگاههای روستایی مطالعه موردی گهواره ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
- سعیدی ، عباس (1392) پیوستگی توسعه روستایی – شهری در قالب منظومه های روستایی ، فصلنامه برنامه ریزی کالبدی فضایی ، سال دوم ، شماره چهارم ، پاییز 92.
- سعیدی ، عباس (1387) دانشنامه مدیریت شهری  و روستایی ، مفهوم پیوندهای روستایی – شهری
- سعیدی ، عباس ، صدیقه سعیدی ، عباس حسینی ،حاصل (1378) پیوستگی های روستایی – شهری پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی تهران.
- سعیدی،عباس،تقی زاده،فاطمه (1384) "پیوندهای روسبتایی- شهری  و توسعه منطقه ای ررسی تطبیقی شهرستان های باغملک و اردکان". نشریه علمی -پژوهشی انجمن جغرافیایی،ایران، دوره جدید، سال سوم، شماره 6و7
- سعیدی، عباس؛(1388)  سطح بندی روستاهای کشور؛ بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، معاونت عمران روستایی، انتشارات شهیدی، تهران.
- سعیدی، عباس(1391) مفاهیم بنیادین در برنامه ریزی کالبدی – فضایی (بخش دوم) ، فصلنامه کالبدی – فضایی.
- شکویی، حسین (1386)  اندیشه های نو در فلسفۀ جغرافیا(جلد اول) ، تهران، مؤسسۀ جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی.
- مرکز آمار ایران (95 - 1385)  نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهرستان دالاهو ، تهران، مرکز آمار ایران.
- یاسمی، رشید(1362)، دیوان یاسمی ، چاپ دوم ، انتشارات امیرکبیر ،تهران.
 -  Douglass,M(1998) A regional network strategy for reciprocal rural – urban Linkages , and agenda for Policy research with reference to Indonesia , Third world Planning Rewiew, V20, No(1) .
 
-  Kline A.(2005).Social capital   The social economy and community development.Development journal of Oxford  University.(140 -  173).   
 
- Tacoli, C. (2004). “Rural-Urban Linkage and Pro-Poor Agriculture Growth: An Overview”. Prepared for OECD DAC POVNET Agriculture and Pro-Poor Growth Task Team Helsinki Workshop, 17-18 June, London, IIED. pp.1-17.
- Tacoli,C,. Mabala,R(2010) . Exploring mobility and the migration in the context of rural-urban linkages:ehy gender and generation matter . Journal Enviroment and Urbanization,22(2), 389-395.