کیفیت زندگی؛ گستره ای به مفهوم پیچیدگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد گروه شهرسازی، مؤسسه آموزش عالی آپادانا، شیراز، ایران

چکیده

شهرها مکان‌هایی هستند که امروزه اکثریت جمعیت جهان را در خود جای‌داده‌اند. رشد جمعیت، افزایش تقاضا و نیاز شهروندان در عرصه‌های کالبدی، اجتماعی-فرهنگی، اقتصادی، زیست‌محیطی و... موجب شده تا شهرهای امروزی روزبه‌روز بیشتر به سمت زوال حرکت کنند. ازاین‌رو این مکان انسان‌ساخت باید بتواند پاسخگوی خواسته‌های شهروندانش باشد تا کیفیت زندگی آنان را بهبود ببخشد و در پی آن خود نیز به توسعه‌ای پایدار دست پیدا کند. کیفیت زندگی امری است که تمامی ابعاد زیستی انسان‌ها را در برمی‌گیرد. در این راستا هدف پژوهش حاضر ارائه‌ی مفاهیمی از ابعاد و شاخص‌های اثرگذار بر کیفیت زندگی در جهت دستیابی به شناختی کامل‌تر از این مقوله‌ی گسترده می‌باشد. تحقیق پیش رو به لحاظ هدف از نوع کاربردی و روش آن توصیفی-تحلیلی می‌باشد. گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه‌ای مشتمل بر مقاله‌ها، کتب و اسناد صورت پذیرفت. نتایج حاکی از آن است که کیفیت زندگی با دو محیط عینی و ذهنی انسان‌ها به‌طور مستقیم در ارتباط بوده و بر رضایت و اهمیت این محیط‌ها برای شهروندان اثرگذار است. در این جهت شش شاخص؛ زیست پذیری، توسعه پایدار، سرمایه، رضایتمندی سکونتی، تاب‌آوری و مشارکت مردمی، ریشه‌های اصلی کیفیت زندگی شناخته شدند، که بر آن‌هم تأثیرگذار و هم تأثیرپذیر می‌باشند. بنابراین جهت دستیابی به کیفیتی مطلوب در شهر و بالطبع زندگی شهروندان، باید تمامی عوامل فوق در یک سایه و به‌طور هم‌زمان مدنظر قرار گیرند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Quality of Life; A range in the sense of complexity

نویسنده [English]

  • seyedeh Aida hosseini
Professor, Department of Urban Planning, Apadana Institute of Higher Education, Shiraz, Iran
چکیده [English]

Cities are the places that make up the majority of the world's population today. Population growth, increasing demand and need of citizens in the physical, socio-cultural, economic, environmental, etc. areas have caused today's cities to move more and more towards decline. Therefore, this man-made place must be able to meet the demands of its citizens in order to improve their quality of life and, consequently, to achieve sustainable development. Quality of life is something that encompasses all aspects of human life. In this regard, the purpose of this study is to provide concepts of dimensions and indicators affecting the quality of life in order to achieve a more complete knowledge of this broad category. The present research is applied in terms of purpose and its method is descriptive-analytical. Data collection was done by library method including articles, books and documents. The results indicate that the quality of life is directly related to the two objective and mental environments of human beings and affects the satisfaction and importance of these environments for citizens. In this regard, six indicators; Sustainability, sustainable development, capital, residential satisfaction, resilience and popular participation have been identified as the main roots of quality of life, both of which are influential and influential. Therefore, in order to achieve the desired quality in the city and, of course, the life of the citizens, all the above factors must be considered in the same shadow and at the same time.

کلیدواژه‌ها [English]

  • sustainable development
  • residential satisfaction
  • resilience
  • public participation

مراجع

  1. اسمیت دیوید . ام (1381)، کیفیت زندگی : رفاه انسانی و عدالت اجتماعی ، ترجمه حسین حاتمی نژاد و حکمت شاهی اردبیلی . اطلاعات سیاسی - اقتصادی . سال هفدهم، شماره .185 186،صص 173-160.
  2. برآبادی،محمود (1384)، الفبای شهر،انتشارات سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور،تهران ،چاپ دوم.
  3. پاپلی یزدی، محمد حسین و رجبی سناجردی، حسین (1396)، نظریه‌های شهر و پیرامون، انتشارات سمت، تهران، چاپ دهم.
  4. پوراحمد، احمد و ابدالی، یعقوب و صادقی، علیرضا و اله قلی پور، سارا (1397)، سنجش و تحلیل فضایی مؤلفه‌های تاب‌آوری کالبدی در بافت مرکزی شهر همدان با استفاده از خودهمبستگی فضایی موران. فصلنامه برنامه‌ریزی توسعه‌ی کالبدی، دوره 5، شماره 9، صص104-92.
  5. ترکاشوند،سمیه (1395)، ارزیابی کیفیت زندگی با تأکید بر شاخص‌های کالبدی در بافت شهری مطالعه موردی: منطقه 22 شهر تهران(مجتمع مسکونی پیکانشهر)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد ، دانشگاه آزاد اسلامی ،واحد تهران مرکزی دانشکده ادبیات و علوم انسانی،گروه جغرافیا.
  6. جان فیلد (1392)، سرمایه اجتماعی، ترجمه‌ی غلامرضا غفاری و حسین رمضانی، نشر کویر، تهران، چاپ سوم.
  7. حسینی، سید آقا (1381)، گذری کوتاه بر مدیریت مشارکت‌جو، همدان، انتشارات نور و علم، چاپ اول.
  8. حسینی، سیده آیدا و افلاکی، اردلان و شمس‌الدینی، علی (1399)، بررسی تطبیقی فرآیند مشارکت مردمی در برنامه‌ریزی شهری به‌منظور معرفی چالش‌ها و موانع برنامه‌ریزی نوین در ایران، فصلنامه رهیافت، دوره سیم، شماره 80. صص 100-83.
  9. داداش پور، هاشم و روشنی، صالح (1392)، ارزیابی تعامل میان فرد و محیط زندگی در مطالعات جدید با استفاده از سنجش کیفیت عینی و ذهنی، مطالعه موردی: شهرک نفت تهران، فصلنامه مطالعات شهری، دوره 2.شماره ششم. صص 13-1.
  10. دهقانی، مصطفی و بیات، غلامرضا و عبداله زاده رودپشتی، مصطفی و قضاتلو، اسمائیل (1400)، تحلیل و ارزیابی کیفیت زندگی در سکونتگاه بافت فرسوده شهری (مطالعه موردی: منطقه 15 تهران)، فصلنامه جغرافیا و روابط انسانی، دوره سوم، شماره 4. صص 108-93.
  11. دیوید ام، اسمیت و شاهی اردبیلی، حکمت و حاتمی نژاد، حسین (1381)، کیفیت زندگی، رفاه انسانی و عدالت اجتماعی، فصلنامه اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شماره 185و 186. صص 173-160.
  12. ربانی خوارسگانی علی ، کیانپور مسعود (1386) ،مدل پیشنهادی برای کیفیت زندگی، مطالعه موردی شهر اصفهان، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، سال 15 ، - شماره 59-58
  13. رفیعیان، مجتبی و نظری، مونس و داداش پور، هاشم (1395)، سنجش رضایتمندی سکونتی از مطلوبیت مکانی در نواحی شهری برنامه‌ریزی‌شده (نمونه موردی: مهرشهر کرج)، فصلنامه هویت شهر، سال دهم، شماره 27، صص41-31.
  14. سعیدی، امجد (1392)، ارزیابی شاخص‌های کیفیت زندگی با رویکرد زیست پذیری شهری، پایان‌نامه کارشناسی ارشد گرایش:طراحی و برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، دانشکده هنر و معماری,گروه شهرسازی، واحد تهران مرکزی.
  15. سلیمانی مهرنجانی، محمد و تولایی، سیمین و رفیعیان، مجتبی و زنگانه، احمد و خزائی نژاد، فروغ (1395)، زیست پذیری شهری: مفهوم، اصول، ابعاد و شاخص‌ها، پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری، دوره 4، شماره یک، صص50-27.
  16. صحرکار، ندا و ذاکر حقیقی، کیانوش (1398)، تحلیلی بر اثرگذاری کیفیت محیط کالبدی الگوهای رفتاری شهروندان (نمونه موردی: میدان باباطاهر در همدان)،فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دوره دهم، شماره 39. صص 156-145.
  17. صراف زاده، هایده و پیرزاده نهوچی، محمدحسین و جهانشاهی، محمدحسین و مطلق، محمدتقی و امیری، مهیندخت و مهدیزاده، جواد (1392)، برنامه‌ریزی راهبردی توسعه شهری (تجربیات اخیر جهانی و جایگاه آن در ایران)، نشر آرمانشهر، تهران، چاپ اول.
  18. غفاری، غلامرضا و امیدی، رضا (1390)، کیفیت زندگی شاخص توسعه‌ی اجتماعی، انتشارات شیرازه، تهران، چاپ دوم.
  19. قالیباف، محمدباقر و روستایی، مجتبی و رمضان ژاد،مهدی و طاهری،محمدرضا (1390)، ارزیابی کیفیت زندگی شهری، مطالعه موردی: محله یافت‌آباد،انجمن جغرافیایی ایران،سال نهم،شماره 31.
  20. کوکبی، افشین(1386). «معیارهای ارزیابی زندگی شهری در مراکز شهری». نشریه هویت شهر. 1(1): 75-86.
  21. لینچ، کوین(1395). تئوری شکل خوب شهر،ترجمه: سید حسین بحرینی، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، چاپ هفتم.
  22. مایدزاده، هدا و فرخیان، فروزان (1399)، تأثیر فضای سبز شهری بر کیفیت زندگی شهروندان در کلان‌شهر اهواز، فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، دوره یازدهم، شماره 41. صص 36-23.
  23. مرکز آمار ایران (1395).
  24. مزرعه، امیررضا (1400)، نقش مدیریت عمرانی در بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده‌ی شهری با تأکید بر ارتقاء کیفیت زندگی، فصلنامه جغرافیا و روابط انسانی، دوره چهارم، شماره 2. صص 120-101.
  25. معاونت برنامه‌ریزی و توسعه‌ی سرمایه‌ی انسانی (1396)، محله بندی شهر شیراز، با رویکرد توسعه‌ی همگون و متوازن، دفتر برنامه‌وبودجه‌ی شهرداری شیراز.
  26. موسوی میرنجف، باقری کشکولی علی (1391)، ارزیابی توزیع فضایی کیفیات زندگی در محالات شهر سردشت، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، سال سوم، شماره نهم، ص 118-97.
  27. مولودی، جمشید (1388)، سنجش کیفیت محیط شهری در شهرهای جدید (مطالعه موردی: شهر جدید هشتگرد)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
  28. میر موسوی، سید علی (1375)، مبانی دینی و فرهنگی-سیاسی مشارکتی، تهران، فصلنامه نقد و نظر، سال دوم، شماره 4-3.
  29. نوغانی محسن، اصغرپور ماسوله احمدرضا، صافا شایما، کرمانی مهادی (1392)، کیفیت زندگی شهروندان و رابطه آن با سرمایه اجتماعی در شهر مشهد، دو فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد ، شماره 501.
  30. وصالی، سعید و توکل، محمدمهدی (1391)، بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر کیفیت زندگی در شهر تهران، فصلنامه مطالعات شهری، سال دوم، شماره دوم، صص 220-197.
  31. ابراهیمی، خدیجه و یاری حصار، ارسطو (1395)، بررسی توسعه پایدار گردشگری روستایی (تبیین مفاهیم،نیازها و چالش‌ها)، کنفرانس بین‌المللی کشاورزی پایدار منابع طبیعی محیط زیست و توسعه روستایی.
  32. مسعودی، محمدباقر و معمری، ابراهیم و معمری فرهاد (1398)، بررسی پراکنش فضایی شاخص‌های توسعه پایدار شهری-روستایی با تأکید بر شاخص‌های آموزشی در پهنه استان گلستان، شماره 34. صص 260-245.
  33. Siwar,   Mahmudul  Alam,  M.  Wahid  Murad, M.  &  Al-Amin,  A.G.  (2009)  A Review of  the Linkages between Climate Change, Agricultural Sustainability and Poverty in Malaysia, International Review of Business.
  34. Sermak, Agnieszku  Brzosko,  Theoretical  Deliberations  on  Frontier    location  of Cities, Bulletin of Geography (Socio-Economic Sires), 7: 73-869.
  35. Adriaanse, C.C.M.(2007). »Measuring residential satisfaction: a residential environmental satisfaction scale (RESS)«. J Housing Built Environ. (22): 287–304.
  36. Allen, J. Voget, R. and Cordes, S. (2014), Quallity of Life in RurialNeebraska: Trends and Changes, Institute of agriculture and natural resoures.
  37. Ashton, John, (2000), Healthy cities, Conceptand vision, University of Liverpool, Liverpool, UK.
  38. Bennett, C. et al. (2001), Measuring quality of life: The use of societal outcomes by parliamentarians, presented for quality of life and social indicators seminar series, February, March, April.
  39. Dajian, Z., & Rogers, P. P. (2006). 2010 World Expo and Urban Life Quality in Shanghai in Terms of Sustainable Development. Chinese Journal of Population Resources and Environment, 4(1), 15-22
  40. Das Moines DirectionFinder Survey(2008). »Importance-Satisfaction Analysis: Section 4«. ETC Institute.
  41. F. (1999), what kind of a citizen for what kind of state, Citizen an New Governance, Beyond New Public Management. EGPA Yearbook, Edited by Luk Rouban. Amsterdam.
  42. Grillo, Michael C.; Teixeira, Miguel A.; Wilson, David C.(2010). »Residential Satisfaction and Civic Engagement:Understanding the Causes of Community Participation«. Soc Indic Res. (97): 451–466.
  43. Harpham, Trudy & et al(2001), Healthy city projects in developing countries: The first evaluation, South Bank University, London, SW8, 2JZ, UK.
  44. Harvey, David (1996): Justice .Nature & Geography of diffrence, Blakwell publishers, Oxford, UK.
  45. He, Xueqin, (2009). Residential Satisfaction with home location: examination of the relationship between lacation-embedded benefits and resk perception. for the Degree Doctor of Philosophy. the Graduate Council of Texas State University‐San Marcos in Partial Fulfillment of the Requirements.
  46. indicators of the quality of life in Russia and Ukraine, Geography and Natural Resources 31,p.p 11–17.
  47. Ivo Gryic, Zimbrek, T., tratnik, M., Markovina J. and Juracak, J. (2009). “Quality of life in rural areas of Croatia to: to stay or leave?”, African journal of agricultural research, vo1. 5(8).
  48. Lambiri, Dionysia. (2006), "Quality of Life in the Economic and Urban Economic Literature", JEL classification: R00, 131, R12.
  49. Lee, T., & Marans, R. W. (1980). Objective and subjective indicators: Scale disordinance on interrelationships. Special Indicators Research, 6(1), 47-64.
  50. McMahon,. S. K, ( 2002). The development of quality of life indicators a case study fromthe City of Bristol, UK, Original Research Article Ecological Indicators, Volume 2,Issues 1-2, p.p177-185.
  51. Morais, Paulo,. Ana S. Camanho, (2011).Evaluation of performance of European cities with the aim to promote quality of life improvements Original ResearcArticle Omega, Volume 39, Issue 4, Pages 398-409.
  52. Myers, D. (1988)"Building knowledge about quality of life for urban planning", Journal of the American Planning Association, 54(3), 347–358.
  53. Owen, A. L, Videras, J & Willemsen, CH. (2008). “Democracy, Participation, and Life Satisfaction”, Social Science Quarterly, 89(4), 987-1005.
  54. Santos dela Cruz,P.M. (2011),"MAPPING THE QUALITY OF LIFE EXPERIENCE IN ALFAMA, A case study in Lisbon", Portugal.Master of Science thesis, Geospatial Technologies.
  55. Talen, E.(2003), Neighborhoods as service providers: a methodology for evaluating pedestrian access, Environment and Planning B:Planning and Design, 30,p.p 181-200.
  56. Teklay,R. (2012)"Adaptation and Dissonance in Quality of Life: Indicator For Urban Planning and Policy Making", MSc Thesis.
  57. van Kamp, I. Leidelmeijer, K. Marsman, G & De, H,.(2003)Urban environmental quality and human well-being: Towards a conceptual framework and demarcation of concepts; a literature study, Landscape and Urban Planning,pp 5-18.
  58. Wang, B., Li, X., Stanton, B., Fang,X., (2010), The influence of social stigma anddiscriminatory experience on psychological distress and quality of life among rural to-urban migrants in China, Social Science & Medicine,p.p 1-9.
  59. Whitehead,T., Simmonds, D., Preston.,J (2006), The effect of urban quality improvements on economic activity, Journal of Environmental Management 80,p 1–12.
  60. Alberti, M. (2005). The effects of urban patterns on ecosystem function. International regional science review, 28(2), 168-192.
  61. Folke, C., Carpenter, S., Walker, B., Scheffer, M., Elmqvist, T., Gunderson, L., & Holling, C. S. (2004). Regime shifts, resilience, and biodiversity in ecosystem management. Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics, 35. 557-581.
  62. Bonaiuto, M; Fornara, Ferdinando & Mirilia, Bonnes (2003), Indexes of perceived residential environment quality and neighbourhood attachment in urban environments: a confirmation study on the city of Rome, Landscape and Urban Planning, 65, 41-25.
  63. Baig, ,  Rana,  I.F.,  Talpur,  M.A.H  (2019).  Determining  Factors  Influencing esidents’Satisfaction  Regarding  Urban  Livability  in  Pakistan.  International  Journal of Community Well-Being, 2, pp.91–110
  64. National Assoociation of regional coucils (2010) the livable communities, principles and performance outcomes. Journal of environmental management, 91(3), 754-766.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 28 شهریور 1400
  • تاریخ پذیرش: 05 مهر 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار