ارتقاء کیفیت محیطی در محلات اسکان غیررسمی از منظر کالبدی و فرهنگی- اجتماعی؛ ضرورت مدیریت شهری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه مهندسی عمران راه و ساختمان دانشگاه آزاد اسلامی

چکیده

«سکونتگاه های خودرو» یا آنچه به رایج «اسکان غیر رسمی» نامیده می شود. از مشکلات فراروی شهرهای امروزی خاصه در سطوح محلی بشمار می رود. در این بین ارتقاء برنامه ریزی شهری از نگاه صرف کالبدی–کارکردی به نگاهی چندبعدی و چندوجهی درقالب در نظر گرفتن ابعاد اجتماعی، روانی، کیفی و اقتصادی در تعامل و کنش متقابل با ابعاد کالبدی–کارکردی، یکی از نتایج توجه به مفهوم کیفیت زندگی شهری در عرصه جهانی بوده است حال آنکه امروزه ایجاد برخی محلات غیررسمی در نقاط مختلف شهرها با مشکلات بسیار زیاد، دستیابی به این مهم را برای ساکنین محلات دشوار نموده و موجبات نارضایتی ساکنین را فراهم نموده است. رشد سریع شهرها و توسعه کالبدی آن موجب بروز بحران های مختلف در زندگی شهری نظیر مشکلات و محیطی و نزول کیفیت محیط شده است. در پی این امر لزوم توجه به مفهوم کیفیت و ارتقاء آن در محیط های سکونتی در کنار توجه به مسائل کمی بیشتر احساس می شود. ارتقاء کیفیت محیطی در محلات اسکان غیررسمی از منظر کالبدی و فرهنگی می باشد. نتایج نشان می دهد طی دهه های اخیر به تدریج محلات نابسامان و سکونتگاه های غیررسمی به طور عمده در حاشیه کلان شهرها و شهرهای بزرگ کشور، خارج از برنامه رسمی توسعه شهری و به صورت خودرو شکل گرفته و گسترش یافته است. و می توان گفت مهاجرت و حاشیه نشینی نامتعارف و ناهنجار، ناشی از بحران‌های توسعه است و منجر به عدم تعادل در ساختارها و شکست آستانه‌های برون‌ریزی جمعیتی شده و نبود مدیریت صحیح شهری و در کنار آن عدم وجود برنامه‌های کوتاه مدت و بلند مدت در زمینه‌ی کنترل و توجه به توسعه شهری و مسکن ارزان در این بحران، باعث ایجاد اسکان غیررسمی در شهرهای بزرگ می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Improving the environmental quality in informal settlements from a physical and socio-cultural perspective; The need for urban management

نویسنده [English]

  • Reza Babaeifar
Department of Civil Engineering, Islamic Azad University
چکیده [English]

"Car accommodations" or what is commonly called "informal housing". It is one of the problems facing modern cities, especially at the local level. Accordingly, the type, nature and process of possible interventions and how to deal with them are among the concepts that have a special place in Harry's planning and management. In the meantime, promoting urban planning from a purely physical-functional perspective to a multidimensional and multidimensional perspective in the form of considering social, psychological, qualitative and economic dimensions in interaction with physical-functional dimensions, is one of the results of considering the concept of quality of urban life It has been in the global arena, while today, the creation of some informal neighborhoods in different parts of cities with many problems, has made it difficult for the residents of the neighborhoods to achieve this important goal and has caused dissatisfaction among the residents. Following this, the need to pay attention to the concept of quality and improve it in residential environments along with paying attention to a little more issues is felt. Improving the quality of the environment in informal settlements is from a physical and cultural perspective. The results show that in recent decades, unhealthy neighborhoods and informal settlements have been gradually formed and spread mainly in the suburbs of metropolises and large cities of the country, outside the official urban development plan and in the form of vehicles. It can be said that unconventional and abnormal migration and marginalization are caused by development crises and lead to imbalances in structures and the failure of demographic outflow thresholds and the lack of proper urban management and the lack of short-term and long-term control plans. And attention to urban development and cheap housing in this crisis, leads to informal housing in large cities.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Improving environmental quality
  • informal
  • physical and cultural settlements

مراجع

  1. احمدپور، احمد، زارعی، جواد، 1394، سنجش کیفیت زندگی در قلمرو بافت فرسوده شهری مطالعه موردی منطقه9 تهران، مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال ششم، شماره 21
  2. ابراهیم زاده، عیسی و همکاران، 1390، تحلیلی بر ساماندهی مداخله در بافت فرسوده شهری، فصلنامه پژوهش های جغرافیایی انسانی، شماره 81، ص 234.
  3. بندرآباد، علیرضا؛ احمدی نژاد، فرشته(1393)، ارزیابی شاخص های کیفیت زندگی با تأکید بر اصول شهر زیست پذیر در منطقه 22 تهران، نشریه پژوهش و برنامه ریزی شهری، 5(16)، 55-74.
  4. بنیاد مسکن انقلاب اسلامی (1395) گزارش تهیه طرح بهسازی بافت باارزش روستایی، معاونت عمران روستایی، دفتر امور فنی و تهیه طرح ها؛
  5. بیگ زاده، ح (1389) مداخله در بافت های روستایی چرا و چگونه؟ اولین کنفرانس بین المللی سکونتگاه های روستایی: مسکن و بافت، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی؛
  6. جعفری، محمد، 1400، بررسی چرایی فقدان شهر و فقدان نظریه پایه تعریف شهر در ایران، مجله جغرافیا و روابط انسانی، دوره 4، شماره 1 - شماره پیاپی 13 تابستان 1400، صفحه 99
  7. جام کسری، م (1389) بهسازی بافت های باارزش روستایی، فرایندی از ذهنیت تا عینیت، فصلنامه علمی پژوهشی مسکن و محیط روستا، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، شماره 131، پاییز 1389؛
  8. شماعی، ع و پور احمد (1384) بهسازی و نوسازی شهری از دیدگاه علم جغرافیا، موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران؛
  9. حبیب پور، کرم و صفری، رضا (1388)، راهنمای جامع کاربرد spss در تحقیقات پیمایشی، تهران، انتشارات لویه، متفکران.
  10. حسین زاده، داوود؛ میرزایی، سابینا (1386)، کیفیت زندگی کاری و تأثیر آن بر بهره‌وری، 20-17، فصلنامه مدیریت، سال هجدهم، شمار ه 123.
  11. ﺣﺎﺗﻤﻲ ﻧﮋاد، ﺣﺴﻴﻦ، ﻋﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺷﻬﺮ: ﻧﺎﻫﻤﮕﻮﻧﻲ ﻓﻀﺎﻳﻲ ﻣﺤﻼت ﺷﻬﺮ ﻣﺸﻬﺪ، ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺎﻣﻪ دوره دﻛﺘﺮی ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎ ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰی ﺷﻬﺮی، داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﻴﺪ ﺑﻬﺸﺘﻲ، 1379.
  12. حسین زاده، نعمت، استعلاجی، علیرضا، 1395، راهبردهای مدیریت بحران در سکونتگاه های غیر رسمی اسلامشهر با تاکید بر توانمند سازی، دوره 7، شماره 1، زمستان 1395، صفحه 85-101.
  13. خاتم، اعظم، (1395)، سنجش ظرفیت جمع پذیری و کیفیت زندگی در تهران، مطالعات فرادست طرح جامع تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، حوزه معاونت شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی.
  14. فیروزجاییان، علی اصغر؛ دهقان حداد، محسن، 1394، ارتباط و و تأثیر کیفیت زندگی عینی بر کیفیت زندگی ذهنی، (مطالعه موردی؛ شهر آمل، استان مازندران)، فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی – فرهنگی 3(4)، 157.
  15. قانعی، محبوب؛ اسماعیل پور، نجما؛ سرایی، محمدحسین، 1396، سنجش کیفیت زندگی در محلات شهری در راستای ارتقای کیفیت زندگی (مطالعه موردی: قلعه شهر بافق)، نشریه پژوهش و برنامه ریزی 8(28)، 21.
  16. کلانتری، حسین؛ پوراحمد، احمد(1395)؛ فنون و تجارب برنامه ریزی مرمت بافت تاریخی شهرها، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی، فرهنگ و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی، چ دوم، تهران.
  17. گیفورد، رابرت، 1388، روان شناسی محیط های مسکونی، ترجمه وحید قبادیان، فصلنامه معماری و فرهنگ، شماره دوم و سوم.
  18. لطفی، صدیقه، (1388)، مفهوم کیفیت زندگی شهری: تعاریف، ابعاد و سنجش آن در برنامه­ریزی شهری، مجله نگرش های نو در جغرافیای انسانی، 80 –
  19. لینچ، کوین(١٣٧٦)،تئوری شکل خوب شهر،ترجمه سید حسین بحرینی،انتشارات دانشگاه تهران.
  20. مهدیزاده، جواد (1385)؛ برنامه‌ریزی راهبردی توسعه شهری(تجربیات اخیر جهانی و جایگاه آن در ایران)، معاونت معماری و شهرسازی، وزارت مسکن و شهرسازی، تهران.
  21. ﻣﺮﺻﻮصی، ﻧﻔﻴﺴﻪ، ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻓﻀﺎﻳﻲ ﻋﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ﺷﻬﺮ ﺗﻬﺮان، ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺎﻣﻪ دوره دﻛﺘﺮی ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎ ﮔﺮاﻳﺶ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﻳﺰی ﺷﻬﺮی، داﻧﺸﮕﺎه ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻣﺪرس، 1392.
  22. نجفی، سعید، احدنژاد، محسن؛ دویران، اسماعیل، 1394، ارزیابی کیفیت زندگی در سکونتگاه های غیررسمی شهرها موردشناسی: محله اسلام آباد شهر زنجان، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری- منطقه ای5(16)، 90-90.
  23. Amerigo, M., & Aragones, J. I. (2007). A theoretical and methodological approach to the study of residential satisfaction. Journal of Environmental Psychology, 17(1), 47-57.
  24. Andrews, J. Clinton. (2001), Analyzing Quality-of-Place, Environment and Planning B: Planning and Design, Vol. 28.
  25. Balsas, J. L. Carlos. (2007), Measuring the Livability of an Urban Centre: An Exploratory Study of Key Performance Indicators, Planning, Practice and Research, Vol. 19, No. 1.
  26. Berger-Schmidt, R. (2002) considering social cohesion in quality of life assessment: concept and measurement, Social Indicators research, Vol 58, pp 403.
  27. R, Donald and Menon, Mohan. 2008, A Method of Assembling Cross-sectional Indicators into a Community Quality of Life, Social Indicators Research, NO. 88.
  28. Lee, Y.-J., 2008, Subjective quality of life measurement in Taipei, Building and Environment, NO. 43(7).
  29. McCrea, R., Shyy, TK. And stimson, R. (2006), what is the strength of the link between objective and subjective indicators of urban quality of life? applied research in quality of life,1(1):79-96.
  30. McCrea, R., Shyy, T. K., & Stimson, R. (2006). What is the strength of the link between object ive and subject ive indicators of urban quality of life? Applied research in quality of life, 1(1), 79-96.
  31. Megone, C. (1990 And 2006). The quality of life: Starting from Aristotle. In: Baldwin, S., Godfrey, C., Propper, C. (Eds.), Quality of Life: Perspectives and Policies. Biddles, London, pp. 28-41.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 22 بهمن 1400
  • تاریخ پذیرش: 22 اسفند 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار