بررسی خدمات شهری به منظور دستیابی به عدالت فضایی در سطح مناطق مختلف شهری شیراز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 جغرافیا،برنامه ریزی شهری،دانشکده ادبیات و علوم انسانی،دانشگاه زابل.زابل.ایران.

2 جغرافیا،دانشکده علوم اجتماعی،دانشگاه زنجان،زنجان،ایران.

3 جغرافیا و برنامه ریزی شهری،دانشکده ادبیات و علوم انسانی،دانشگاه زابل،زابل،ایران.

چکیده

بررسی توزیع خدمات در شهر و آگاهی از میزان تمرکز و تفرق واحدهای خدمات شهری در مناطق شهرداری نقش بسزایی در درک عدالت فضایی ایفا می‌کند. آنچه در این مفهوم حائز اهمیت است ایجاد فرصت برابر در فضای شهری در ارتباط با خدماتی که آحاد جامعه به آن احتیاج دارند. با توجه به اینکه هدف اصلی توسعه حذف نابرابری هاست، بهترین مفهوم توسعه، رشد همراه با عدالت اجتماعی است. بنابراین هدف کلی برنامه ریزی منطقه ای یا توسعه اقتصادی برقراری عدالت اجتماعی و توزیع رفاه و ثروت بین افراد جامعه است. روش پژوهش حاضر توصیفی - تحلیلی است و از مدل‌های ضریب آنتروپی، امتیاز استاندارد شده، تاکسونومی عددی، تاپسیس و ضریب پراکندگی استفاده شده است. جامعه آماری 9 منطقه شهرداری شهر شیراز و 11 شاخص خدمات شهری بوده است. بررسی ضریب آنتروپی نشان می‌دهد که جمعیت به سمت تعادل در بین مناطق میل می‌کند و همبستگی پیرسون بین مساحت مناطق و نمرات استاندارد شده گویای رابطه مستقیم معناداری بین مساحت مناطق و امتیازات استاندارد شده است. همچنین بررسی همبستگی پیرسون بین جمعیت و نمرات استاندارد شده نشان از عدم همبستگی بین نمرات استاندارد شده و مناطق می‌باشد این بدان معناست که خدمات متناسب با جمعیت توزیع نشده است. بررسی ضریب پراکندگی نشان می‌دهد خدماتی که نیاز عموم مردم را در روز تشکیل می‌دهند بیشتر از خدماتی است که کارکرد منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای دارند. نتایج حاصل از تلفیق مدل‌ها نشان می‌دهد که مناطق 1، 2 و 4 به ترتیب به عنوان مناطق برخوردار تشخیص داده شدند. مناطق 3، 7، 5، 6 به عنوان مناطق متعادل و نسبتاً برخوردار و منطق 8 و 9 به عنوان مناطق محروم شناخته شدند. به منظور دستیابی به عدالت فضایی و پراکنش مناسب خدمات در مناطق شهری اولویت برنامه‌ریزی در مناطق 1 و 7 افزایش جمعیت و در مناطق 3 و 5 افزایش خدمات پیشنهاد می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating urban services in order to achieve spatial justice in different urban areas of Shiraz

نویسندگان [English]

  • ali khosravi 1
  • bibisara nazghelichi 2
  • ali akbar kazemi 3
1 geography and urban planing,Literature and Humanities,zabol university,zabol,Iran.
2 Geography, Faculty of Social Sciences, Zanjan University, Zanjan, Iran.
3 geography and urban planing,Literature and Humanities,zabol university,zabol,Iran.
چکیده [English]

Examining the distribution of services in city and knowing the degree of concentration and dispersion of urban service units in municipal areas plays an important role in understanding spatial justice. What is important is to create equal opportunities in urban space in relation to the services that members of society need. Given that the main goal of development is to eliminate inequalities, the best concept of development is growth with social justice. Therefore, the overall goal of regional planning or economic development is to establish social justice and distribute welfare and wealth among members of society. The method of the study is descriptive-analytical and entropy coefficient, standardized score, numerical taxonomy, TOPSIS and scattering coefficient have been used. The statistical population was 9 municipal districts of Shiraz and 11 indicators of urban services. study of entropy coefficient shows that the population tends to balance between regions and Pearson correlation between regions space and standardized scores indicates a significant direct relationship between regions space and standardized scores. Also, Pearson correlation between population and standardized scores shows that there is no correlation between standardized scores and regions, this means that services are not distributed in proportion to the population. distribution coefficient study shows that the services that make up the per day needs of the public are more than the services that have regional and trans-regional functions. The results of combining the models show 1, 2 and 4 regions were identified as privileged regions, respectively. 3, 7, 5, 6 regions were considered as balanced and relatively privileged areas and 8 and 9 regions were recognized as deprived areas. In order to achieve spatial justice and proper distribution of services in urban areas, planning priority is proposed in zones 1 and 7 of population growth and in zones 3 and 5 to increase services.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Inequality
  • Spatial Justice
  • Services
  • Numerical Taxonomy
  • TOPSIS
ابراهیم­زاده، عیسی، سرایی، محمد­حسین و محمد اسکندری ثانی. (1388). تحلیل و سنجش سطوح توسعه برخورداری شهری مورد شناسی: شهر مشهد. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 95.
تقوایی، مسعود و عبدالحسین احمدی. (1382). تعیین و تحلیل سطوح برخورداری مناطق روستایی شهرستان­ها و بخش­های استان کرمانشاه. فصلنامه روستا و توسعه، انتشارات جهاد.
حاجی نژاد، علی، رفیعیان، مجتبی و زمانی، حسین. (1389). بررسی متغیرهای موثر بر رضایت مندی شهروندان از کیفیت زندگی مطالعه موردی: بافت قدیم و جدید شیراز، جغرافیا و توسعه، شماره 17، زاهدان.
حکمت نیا، حسن و میر نجف موسوی. (1383). بررسی تحلیل روند تغییرات سطوح توسعه و نابرابریهای ناحیه­ای در استان یزد(75-1355)، طرح پژوهشی، دانشگاه پیام نور منطقه4.
حکمت نیا، حسن و میر نجف موسوی. (1385). کاربرد مدل در جغرافیا با تاکید بر برنامه­ریزی شهری و ناحیه­ای. انتشارات علم نوین.
خاکپور، براتعلی و علیرضا باوان پوری، (1388). بررسی و تحلیل نابرابری در سطوح توسعه­ یافتگی شهر مشهد. مجله داش و توسعه، سال شانزدهم، شماره 27، تابستان 1388.
ذاکریان، ملیحه، موسوی، میرنجف و علی باقری کشکولی. (1389). تحلیلی بر پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در محلات شهری میبد از منظر توسعه پایدار. مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال اول ، شماره دوم.
رستمی، مسلم و جعفر شاعلی. (1388). تحلیل توزیع فضایی خدمات شهری در شهر کرمانشاه. فصلنامه چشم­انداز جغرافیایی، سال چهارم شماره 9.
زارع شاه­ آبادی، علیرضا و کبری سرخ کمال. (1388). ارزیابی وضعیت توسعه­یافتگی شهرستان قوچان با استفاده از آنالیز تاکسونومی عددی. فصلنامه جغرافیایی چشم­انداز زاگرس، سال اول، شماره1.
زاهدی اصل، محمد. (1381). مبانی رفاه اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبائی، چاپ اول، تهران.
زبردست، اسفندیار. (1370). سنجش توسعه صنعتی مناطق کشور. مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی ایران،تهران.
شهرداری شیراز. معاونت برنامه­ریزی. (1389). سالنامه آماری شهرشیراز -1388. چاپ اول. شیراز.
ساداتی، سید اکبر. (1382). آمار و احتمالات کاربردی (استفاده و سوء استفاده از آمار). انتشارات توسعه علوم، چاپ2.
سرایی، محمد حسین و اسماعیل پور محمد. ( 1387). تحلیل سازمان فضایی استان آذربایجان شرقی در سطوح شهری ناحیه­ای با استفاده از مدل آنتروپی (شاخص بی­نظمی). مجله فضای جغرافیایی، سال هشتم، شماره 22.
ضرابی، اصغر و میرنجف موسوی. (1389). تحلیل فضایی پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در نواحی شهر یزد. فصلنامه فضای جغرافیایی، شماره 97.
عبدی دانشپور، زهره. (1378). تحلیل عدم تعادل فضایی در شهرها، مورد تهران. مجله صفه، سال نهم، شماره 29، دانشگاه شهید بهشتی تهران.
کامران، حسن، پریزادی، طاهر و حسن حسینی امینی. (1389). سطح­بندی خدمات شهری در مناطق کلانشهر تهران. فصلنامه جغرافیا و برنامه­ریزی منطقه­ای، سال اول، شماره اول.
کلانتری، خلیل. (1377). « برنامه­ریزی و توسعه منطقه­ای (تئوری­ها و تکنیک­ها). چاپ اول، انتشارات خوشبین، تهران.
مرصوصی، نفیسه. (1383). توسعه یافتگی و عدالت اجتماعی شهر تهران. فصلنامه پژوهشهای اقتصادی، شماره 14، صص 41-19.
محمدی، جمال، عبدلی، اضغر و محمد فتحی بیرانوند. (1391). بررسی سطوح توسعه یافتگی شهرستان­های استان لرستان به تفکیک بخشهای  مسکن و خدمات رفاهی – زیربنایی، کشاورزی و صنعت.  نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال دوازدهم، شماره 25.
مرصوصی، نفیسه. (1382). تحلیل فضایی عدابت اجتماعی در شهر تهران، پایان نامه دوره دکتری جغرافیا گرایش برنامه­ریزی شهری. تهران. دانشگاه تربیت مدرس.
Eghbali, A,(2007): The ranking Iran, s banks by Taxonomy Numerical Analysis. Journal of international research publication, Vol2, 126-138.
Guveli, A and S, Kilickaplan, (2000): A ranking of Islamic countries in terms of their levels of socio-economic development. Journal of economic cooperation, Vol21, 97-114.
Harvey, D. (1996). On plannig the Ideology of planning. Reding planning theory.
Litman,T. (2007). Evaluating Transportation Equity: Guidance for incorporating Impacts in Transportation Planning. Victoria Transport Policy institute.
Omar, I. (2005). Evaluating accessibility using house-level data: A spatial equity prespective. Computer, Environment and Urban System.
Delbosc, A and G, Currie. (2011). Using Lorenz curves to assess public transport equity. Journal of Transport Geography, 19.