تبیین معیارهای درونگرایی در شهرهای اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

موضوع درون گرایی به عنوان یکی از شاخص ترین ویژگی های مطرح شده در شهرسازی منتسب به اسلام می باشد. اگر بخواهیم یک ویژگی مشترک بین تمام رویکردهایی که در مطالعات معماری اسلامی وجود دارد ذکر کنیم درونگرایی مسلما از اولین گزینه هاست. در معماری اسلامی محرمیت و نداشتن دید روی بنای مجاور به عنوان یکی از معیارهای طراحی در ساخت شهرهای اسلامی نام برده می شود و اهمیت حریم خصوصی و استحقاق برخورداری از آن و احترام به آن مورد توجه قرار گرفته استدر شهرهای امروزی ما و الگوهای موجود مسکن حتی در شهرهای جدید، اغلب این اصول رخت بربسته و این اصل را تنها با عناوینی همچون سلسله مراتب دسترسی در طرح ها و نقشه های پیشنهادی می توان مشاهده کرد که آن هم چندان راه به جایی نبرده است. روش تحقیق در پژوهش حاضر روشی توصیفی تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه ای می باشد. هدف از این مقاله بررسی پیرامون درونگرایی و دو اصل آن، محرمیت و سلسله مراتب شهری با استفاده از متون اسلامی، قرآن مجید و پژوهش های صورت گرفته می باشد و همچنین بکارگیری راهکارها و اصولی درجهت احیای هویت شهر اسلامی در شهرهای معاصر و رعایت اصل محرمیت و درونگرایی در شهرسازی شهرهای امروزی می باشد. در نهایت اصولی متناظر برای استفاده در طراحی معماری مسکن برای آن ارائه گردیده است. این راهکارها جهت احیای مفهوم الگوی سلسله مراتب فضایی و محرمیت و درونگرایی در مجتمع های مسکونی پاسخگو می باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explaining the criteria of Introspection in Islamic cities

نویسندگان [English]

  • Abolfazl Meshkini
  • marzieh kheirkhah
  • Reza shabanzadeh namini
دانشگاه تربیت مدرس 18/5000 Tarbiat Modares University
چکیده [English]

Introspection is one of the most prominent features discussed in Urban attributed in Islam. If we want to mentioned a common feature among all the approaches in the study of Islamic architecture, Introspection is definitely the first choice. In Islamic architecture, Confidentiality and lack of vision on the adjacent building is named as one of the design criteria used in the manufacture of Islamic cities and The importance of privacy and the enjoyment and respect of that is considered. In our modern cities and housing patterns, even in New urbans, most of the principles disappeared And this principle can be seen only with titles such as hierarchical access in the suggests plans Which is not effective. The present study methods is a descriptive and using library resources. The purpose of this paper is to examine the Introspection and the principle of the confidentiality of the urban hierarchy with using Islamic texts, the Qur'an and the research is done, the Qur'an and the research is done, Also the use of guidelines and principles for the revival of Muslim identity in contemporary cities and the principle of privacy and introversion in modern cities. Finally, the principles provided to using in the design of housing architecture. These strategies is accountable to revive the concept of space and privacy and Introspection in the residential hierarchy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Introspection
  • Hierarchy
  • Privacy
  • Islamic city
قرآن مجید
آیوازیان، سیمون( 1376)، حفظ ارزشهای معماری سنتی در معماری معاصر ایران، نشریه علمی پژوهشی هنرهای زیبا، صفحات 51-43.
اخوت، هانیه، الماسی فر، نینا و بمانیان، محمدرضا(1389)، معماری و شهرسازی سنتی در کشورهای اسلامی، طحان هله.
اردلان، نادر، بختیار،لاله (1380)، حس وحدت، سنت عرفانی در معماری، ترجمه حمید شاهرخ، اصفهان نشرخاک.
افشار، لیلا، نعمتی، علی( 1389)، حریم خصوصی در پژوهشهای معطوف به انسان بر مبنای آموزه های اسلامی،  راهبرد فرهنگ، صفحات 84-59.
الهی زاده، محمد حسن، سیروسی، راضیه( 1393)، الگوسازی مسکن بر پایه سبک زندگی اسلامی، فصلنامه سبک زندگی دینی، صفحات 70-35.
-          انصاری، باقر( 1383)، حریم خصوصی و حمایت از آن در حقوق اسلام، تطبیقی و ایران، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، صفحات 53-1.
-          باقری، اشرف السادات( 1392)، تحلیل و بررسی درونگرایی در شهرهای سرزمین اسلامی، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، صفحات 158-145.
-          بمانیان، محمد رضا، نسیم رستم غلامی و جنت رحمت پناه( 1389)، عناصر هویت ساز در معماری سنتی خانه های ایرانی، دو فصلنامه علمی -پژوهشی مطالعات هنر اسلامی، صفحات 68-55.
-          پیرنیا، محمدکریم( 1374)، معماری اسلامی ایران، دانشگاه علم و صنعت، تهران.
-          تاجر، سعید علی، افشاری آزاد، سمیه( 1391)، تبیینمفهومدرونگراییدرشهراسلامیازطریقتحلیلآیاتقرآنکریمونهج البلاغه، هفت حصار، صفحات16-5.
-          توسلی، محمود(1381) ، ساخت شهر و معماری در اقلیم گرم و خشک، تهران، انتشارات پیام، پیوند نو.
-          حائری، محمدرضا( 1382)، خانه های معاصر (ویژگی ها و نیازها)، فصلنامه آبادی ، صفحات14-11.
-          حسن پور لمر، سعید، ستاری ساربانقلی، حسن( 1392)، ماسولهنمادیکشهرایرانیاسلامی، کنگره بین المللی فرهنگ و اندیشه دینی، صفحات13-1.
-          خدایی، زهرا، تقوایی، علی اکبر( 1390)، شخصیت شناسی شهر اسلامی، با تاکید بر ابعاد کالبدی شهر اسلامی، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، صفحات 113-103.
-          دارابی، هلیا( 1376)، ویژگی شهرهای اسلامی از گذشته تا به امروز، مجله همگامان، تهران، شهرداری.
-          دانتون، مارتین( 1383)، مفهوم اجتماعی مکان: شهر در غرب و جهان اسلام، ترجمه مهدی افشار، دفتر پژوهش های فرهنگی، تهران.
-          زلفی پور، نیره( 1391)،استفاده از الگوی سلسله مراتب فضایی در مجتمع های مسکونی با رویکرد احیای هویت معماری اسلامی-ایرانی، همایش ملی معماری و شهرسازی ایرانی-اسلامی، مشهد، موسسه آموزش عال خاوران. صفحه 3.
-          ستاری ساربانقلی، حسن، ولی زاده اوغانی، محمدباقر( 1392)، الگوپذیریوپیشرفتطراحیمعماریمسکنمعاصربابهرهگیریازنمود تجلیسنتهایحسنهپیامبراسلامحضرتمحمد(ص)درساختارفضایی خانههایسنتیایران، دومین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت: مفاهیم، مبانی و ارکان پیشرفت 
-          سلطان زاده، حسین( 1372)،فضاهایورودیدرمعماریسنتی ایران، فرهنگ و معماری شماره  4، معاونت امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران
-          سلیم حکیم، بسیم( 1381شهرهای عربی - اسلامی، اصول شهرسازی و ساختمانی، (مترجمین، عارف اقوامی مقدم، محمد حسین ملک احمدی)، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول.
-          سیفیان، محمد کاظم، محمودی، محمدرضا( 1386)، محرمیتدرمعماری سنتیایران، نشریه هویت شهر، صفحات 14-3.
-          شولتز نوربرگ، کریستیان( 1383)، هستی، فضا و معماری، انتشارات کتاب فروشی تهران.
-          شهباز قهفرخی، سجاد( 1391)، حمایتازحریمخصوصیاشخاصازمنظرآیاتوروایات، دوفصلنامه تخصصی پژوهشهای میان رشته های قرآن کریم، سال سوم، شماره دوم، صفحات 100-87.
-          ضرابی، اصغر، یونس، غلامی بیمرغ و مسعود، حاج بنده افوسی(1387) بررسی تاریخی از ساختار کالبدی شهرهای اسلامی با تاکید بر ایران. نخستین همایش آرمان شهر اسلامی، دانشگاه اصفهان.
-          طبیبیان، منوچهر، نصیبه، چربگو، عبدالهی مهر، انسیه(1390)، بازتاب اصل سلسله مراتب در شهرهای ایرانی-اسلامی، آرمان شهر، شماره 7، صفحات73-63.
-          عبدالامیر، رضیه و فریال، مصطفی( 1988)، التراث المعماری لمدینه الحله، سومر، شماره 1و2.
-          علی آبادی، محمد و مجید هاشمی طغرالجردی( 1389)، حریم بصری در فرهنگ ایرانی اسلامی و تأثیر آن در ساخت خانه در شهر کرمان. به نقل در کتاب: اخلاق کاربردی در ایران و اسلام، به اهتمام: احدفرامرز قراملکی، تهران پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، صفحات 41-72.  
-          غفاری، سده، علی( 1373)، سازمان های فضایی در معماری شهرهای سنتی ایران، مجله صفه، صفحات 36-26.
-          غنی زاده، مسعود( 1385)، نگاهی به شهر در تمدن اسلامی، مجله راهبرد یاس، صفحات210-197.
-          لنگ جان(1390)، آفرینش نظریه معماری، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
-          محمودی، محمد مهدی و نیلوفر نیکقدم( 1386)، خانه وارث خاطرات نسل ها، نشریه آبادی، صفحات 29-24.
-          مرتضی، هشام( 1387)، اصول سنتی ساخت و ساز در اسلام، (مترجمین، ابوالفضل مشکینی، کیومرث حبیبی)، تهران، انتشار مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی ومعماری.
-          مدنی پور، علی( 1381)، تهران: ظهور یک کلانشهر، ترجمه جمید زر آزوند، تهران: انتشارات پردازش و برنامه ریزی شهری.
-          معماریان ، غلامحسین ( 1384)، آشناییبامعماریمسکونیایرانگونهشناسیدرونگرا . تهران، دانشگاه علم وصنعت ایران.
-          منصوری، علی( 1389)، حجاب و پوشیدگی در شهرسازی ایرانی اسلامی نمونه پژوهش میدانی: بافت قدیم شهر شیراز، فصلنامه مسکن و مجیط روستا، صفحات 49-38.
-          موریس،جیمز( 1381)، تاریخ شکل شهر ( جلد 2)، ترجمه راضیه رضازاده، تهران، جهاد دانشگاهی علم و صنعت
-          ناری قمی( 1389)، مطالعه معناشناختی در باب مفهوم درونگرایی در شهر اسلامی، نشریه هنرهای زیبا - معماری و شهرسازی، صفحات 82-69.
-          نظیف، حسن( 1392)، پایداری اندام های معماری ایرانی در گذر از دوران اسلامی، باغ نظر، صفحات 68-57.
-          نقره کار، عبدالحمید( 1389)، مبانی نظری معماری، تهران، انتشارات پیام نور.
-          نقیبی، سید ابوالقاسم( 1389)، حریمخصوصیدرمناسباتوروابطاعضایخانواده، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی پرتال جامع علوم انسانی.
-          نقی زاده، محمد( 1378)، منابع و روش شناخت مبانی نظری معماری قدسی و شهر اسلامی، منابع و روش شناخت مبانی نظری معماری قدسی و شهر اسلامی مجله: هنر، صفحات  116-99.
-          نقی زاده، محمد و بهادر زمانی و اسلام کرمی( 1389ملاحظاتفرهنگیدرشکلدهیبهنماهایشهریباتکیهبر ،ساختارنماهایشهریایرانیدردوراناسلامی، نشریه علمی پژوهشی هویت شهر، صفحات74-61.
-          نمکدوست، حسن( 1385)، اخلاق حرفه ای، حریم خصوصی و حق دسترسی به اطلاعات، نشریه رسانه، صفحات 232-197.
-       Altman,I. (1977), Privacy Regulation: Culturally Universal or Culturally Specific?, JOURNAL OF SOCIAL ISSUES VOLUME 33, NUMBER 3p 66-84.
-       Cratan, F. (2008), Side Walk in Urban Planning. London.
-       Hillier, Bill, A. Penn, J. Hanson, T. Grajewski & J. Xu (1993), Natural movement: or, configuration and attraction in urban pedestrian movment, Environment and Planning B: Planning and Design, Vol.20 .
-       Kaya, Naz, Weber, Margaret J., (2003), Cross-cultural differences in the perception of crowding and privacy regulation: American and Turkish students, Journal of Environmental Psychology 23, p 301–309.
-       Lim, J. Y.(1987),The Malay House; Rediscovering Malay sia’s Indigenous sheltere system. Pulau Pinang: Institut Masyarakat.
-       Mohd R, Noorul H, Talib A, (2013), The Concept of Privacy and the Malay Dwelling Interior Space Planning, Social and Behavioral Sciences 101, p 404 – 414.
-       Mohd R, Noorul H, Talib A, ( 2013), Aspects of Privacy in Muslim Malay Traditional Dwelling Interiors in Melaka, Social and Behavioral Sciences 105, p 644 – 654.
-       Mortada, H.( 2003), Traditional Islamic Principles of Built Environment. Routledge Curzon: New York.
-       Mursib, G., Mohamad, R. (1998), The Basic Malay House and The Malay House of the peninsular west coast, In Chen Voon Fee (ed.),The Encyclopedia of Malaysia Architecture (Volume 5).Archipelago Press: Kuala Lumpur, Malaysia.
-       Naghizadeh, M. (1995), Principles of Contemporary Islamic Urban Design, Unpublished PhD thesis, The University of NSW, Sydney.
-       Naghizadeh, M. (1997), the features of Islamic City in Islamic Texts. Journal of Fine Arts(4,5).
-       Omer, S. (2010), Islam and Housing. Gombak, Kuala Lumpur: A. S. Noordeen.
-       Rahim, A. (2008). Housing from the Islamic Perspective. Selangor: IIUM Press.
-       Salingaros, N. A. (2000), Complexity and urban coherence. Journal of Urban Design, 5
-       Saoud, R. (2002), Introduction to the Islamic City. Foundation for Science, Technology and Civilization, publication ID 4012.
-       Schwart. B. (1968), The social psychology of privacy. Am. J. Psychol., 73: p 741-752