تحلیل فضایی- مکانی و سطح بندی روستاهای استان کرمان به منظور توسعه پایدار روستایی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیارگروه جغرافیا دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

استان پهناور کرمان بیش از 11000 آبادی دارد که از این تعداد 5930 روستا دارای سکنه هستند. روستاهای دارای سکنه در سطوح مختلف جمعیتی و سطوح متفاوت خدماتی قرار دارند و از توزیع فضایی – مکانی یکنواختی برخوردار نیستند. به گونه‌ای که روستاهای سطح یک با 85 روستا که43/1 درصد روستاهای استان را تشکیل می-دهند، 42/16 درصد از جمعیت استان را شامل می‌شوند در حالیکه روستاهای سطح چهار با 4133 روستا، 69 درصد از روستاهای استان را در بر می‌گیرد که 3/19 درصد از جمعیت روستایی استان را تشکیل می‌دهد. به لحاظ خدماتی نیز توزیع نامناسبی در سطح روستاهای استان دیده می‌شود بطوریکه 204 روستا از 5930 روستای استان را می‌توان به عنوان روستای مرکزی انتخاب کرد که بالاترین امتیاز خدماتی را بر اساس سنجش نهادی گاتمن بدست آورده-اند.عدم توزیع فضایی و مکانی مناسب روستاها ناشی از سطح متفاوت برخورداری مناطق مختلف استان کرمان است. بطوریکه مناطق شمالی تا غربی و مرکزی استان از مناطق برخوردار محسوب شده و بیشترین روستاهای مرکزی و پرجمعیت را در خود جای داده است و مناطق جنوبی و شرقی استان از نقاط کم برخوردار محسوب می-شود و روستاهای آن از جمعیت کمتر و سطح پایین تر خدماتی بهره‌مندند. زمانی می‌توان توسعه پایدار ایجاد کرد که توزیع فضایی و مکانی روستا را بهینه نمائیم و زمانی می‌توانیم توزیع فضایی و مکانی را بهینه نمائیم که سطح برخورداری را در نقاط مختلف استان بهینه نمائیم.هدف این مقاله بیان نابرابری های فضایی،سطوح برخورداری و جمعیتی روستاهای استان کرمان است.روش تحقیق در این مقاله توصیفی – تحلیلی،جمع آوری اطلاعات با روش اسنادی و میدانی ،ابزار تحلیل اطلاعات استفاده از GISونتیاج تحقیق نشان می دهد توزیع فضایی روستاها نامتعادل ،سطوح جمعیتی و اقتصادی ،نابرابر و ایجاد توسعه پایدار در روستاها استان با مشکلات فراونی همراه است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Spatial and Geographic Analysis of Kerman Villages for Sustainable Development using GIS system

نویسندگان [English]

  • mohsen kamandari 1
  • hossen ghazanfarpour 2
1 - Ph.D Student in Geography and urban planning Ferdowsi University of Mashhad.
2 - Assistant Professor, Faculty of Geography and Urban Planning, Shahid Bahonar, Kerman, University.
چکیده [English]

Kerman possesses over 11,000 villages out of which 5,930 are inhabited and have different population. These villages have scattered spatial and geographical distribution and diverse service provision patterns.Grade 1 villages numbering 85, and occupying %1.43 of all villages of Kerman contain16.42 percent of the population of the province, while grade 4 villages numbering 4,133 and covering 69 percent of the villages of the province contain just 19.3 percent of the total population.In regards to services, Kerman villages face improper distribution. Out of 5,930 villages, 204 are classified as focal villages enjoying the highest service point based on Guttman scale model.The improper spatial and geographical distribution of villages is due to different privilege enjoyment of assorted areas of the province. Northern, western and central areas of the province are among privileged places comprising most of the focal and populous villages, while southern and eastern areas are considered among less privileged regions with lower population and service distribution levels.Sustainable development becomes possible when spatial and geographical distribution is optimized and this does not occur unless the privilege and service enjoyment levels become optimal.Using GIS (Geographic Information System), the authors aim to depict the improper spatial and geographic distribution and diverse service privilege levels of Kerman by grading the villages which prepares them for sustainable development.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Spatial-geographic analysis
  • grading villages
  • sustainable rural development
  • GIS (Geographic Information System)
1-آسایش، ح. استعلاجی، ع،(1382)، اصول و روشهای برنامه ریزی ناحیه ای، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی، تهران.
2-استانداری کرمان،طرح آمایش استان ،تحلیل نظام شهری و روستایی استان ،1387
3-پاپلی یزدی، م. ابراهیمی م.( 1386)، نظریه های توسعه روستایی، انتشارات سمت، تهران.
4-حسینی، س.( 1380) مدخلی بر جغرافیای روستایی ایران، انتشارات دانشگاه اصفهان، اصفهان.
5- حسین زاده دلیر، ک،(1387)، برنامه ریزی ناحیه ای، انتشارات سمت، تهران.
6- سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان کرمان، سالنامه آماری استان کرمان، 1385،کرمان.
7- سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان کرمان، مطالعات اقتصادی و اجتماعی استان کرمان،1385، کرمان.
8- سعیدی، ع(1386)، سطح بندی روستاهای کشور، انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، تهران.
9-سعیدی ،ع ، حسینی حاصل ص،شالوده مکان یابی و استمرار روستاها ی جدید ،انتشارات.بنیاد مسکن انقلاب اسلامی.
10- سعیدی، ع(1378)، مبانی جغرافیای روستایی، انتشارات سمت، تهران.
11-سعیدی ،ع(1388)،سطح بندی روستاها کشور،انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی .
غضنفر پور،ح( 1387)بررسی سیر تحولات جمعیت استان کرمان طی دوره پنجاه ساله 1385-1335،طرح پژوهشی ،دانشگاه شهید باهنر کرمان.
12-لنسکی، گ و لنسکی،ج. ترجمه ناصر موفقیان،(1369)، سیرجوامع بشری، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
13- مرکز آمار ایران، سرشماری نفوس مسکن سالهای 1385- 1355، تهران.
14-مهدوی، م(1383)، جغرافیای روستایی ایران، انتشارات دانشگاه پیام نور، تهران.
15- هایوودیان و همکاران، ترجمه گیتی تجویدی،(1381)، مقدمه ای بر سیستم های اطلاعات جغرافیایی، انتشارات سازمان نقشه برداری کشور، تهران.