پهنه بندی خطر سیلاب شهری در منطقۀ 9 شهرداری مشهد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مدیریت امور شهری، دانشگاه فردوسی مشهد- دانشکده ادبیات و علوم انسانی. گروه جغرافیا. مشهد

چکیده

زمینه و هدف: شهر، دستاورد تمدن بشری، همواره با مخاطرات بسیاری روبه‌رو بوده و زندگی ساکنان را تحت تاثیر قرار داده است که گاه خودِ انسان و توسعه‌ شهرها بر شدت مخاطرات افزوده است. سیلاب‌های شهری از مهم‌ترین مخاطراتی است که علل و عوامل انسانی و محیطی متعددی موجب بروز آن میشود. هدف از این تحقیق تهیه نقشه‌های خطر‌پذیری سیلاب در منطقه 9 شهرداری مشهد است تا بتوان براساس آن بخشی از مراحل پیش‌گیری و آمادگی یا ترکیب این دو را قبل از وقع بحران سیلاب در محیط‌های شهری اجرا نمود.
روش: در این تحقیق شش عامل: فاصله از مسیل، ارتفاع، تراکم جمعیتی، شیب، جهت شیب و کاربری اراضی به عنوان عوامل موثر در نظر گرفته شده‌اند که براساس متدAHP در نرم افزار Expert choice وزن دهی شده و در محیط نرم افزار Arc GIS طبقه‌بندی و با استفاده از توابع مختلف مانند Euclidean Distance لایه‌های مورد نظر تهیه شده است. نقشه خطر پذیری نهایی با استفاده از ضرب لایه‌های نرمال سازی شده وزنی Reclassify در تابع Raster calculator بدست آمده است.
یافته‌ها: طبق آن‌چه از نتایج تحقیق به دست آمد، شش عامل در نظر گفته شده فاصله از ارتفاع، مسیل، تراکم جمعیتی، شیب، جهت شیب، کاربری اراضی موثر بر خطر سیلاب شهری هستند. هم‌چنین بر اساس محاسبات 74% از مساحت منطقه در محدوده با خطر کم و خیلی کم قرار دارد و 26 % نیز در پهنه خطر متوسط تا خیلی زیاد واقع شده است.
نتیجه‌گیری: توزیع جغرافیایی خطر سیلاب بیشتر در جنوب و جنوب غرب منطقه9 است، که بافت فرسوده و حاشیه نشین این منطقه نیز در پهنه با خطر متوسط رو به بالا واقع شده است. مدیران شهری در حوزه‌‌های مربوطه باید با راه‌کارهای مدیریتی مناسب در بخش‌های با ضریب خطر بالای منطقه، در جهت پیش‌گیری و آمادگی مراحل پیش از بحران آمادگی لازم را داشته باشند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Urban flood risk zoning in zone 9 of Mashhad

نویسندگان [English]

  • vahid Hezareh
  • Seyedmohammad Bakharzi Qaz-Alhesar
M.A in Urban Management. Department of Geography.Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

Background and objective: city is the achievement of human civilization. The cities have always faced many natural hazards and affected the life of its inhabitants. urban development has increased the severity of these hazards. Urban floods are the most important hazards that caused by many human and environmental factors. The purpose of this research is to prepare flood risk maps in Mashhad 9th district in order to prepare.
Method: In this research, six factors were considered: distance from the flood plain, height, population density, slope, the direction of slope and land use. In this research, AHP method, in the Expert Choice software and the layers has classified into the Arc GIS software with using its functions such as a Euclidean distance. The final risk map is also obtained by using the reclassify weighted normalization by the Raster calculator function.
Findings: According to the results of the research, six factors are affecting urban flood risk. Also, based on calculations, 74% of the area is in a low and very low-risk area, and 26% is located in the medium to very high-risk zone.
Results: Geographic Distribution The greater the risk of flood in the south and southwest of zone 9. This area of the city is included the slums. Urban managers in the relevant areas should be prepared with appropriate management solutions in areas with high-risk factors in the area to prevent and prepare for the pre-crisis phases.
Type of paper: Research article

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban flood
  • Zoning
  • Risk
  • AHP
  • GIS

مراجع

  1. احمدزاده، حسن؛ سعیدآبادی، سعید؛ نوری، الهه(1394). بررسی و پهنه بندی مناطق مستعد به وقوع سیل با تاکید بیر سیلابهای شهری (مطالعه موردی: شهر ماکو). نشریه هیدروژئومورفولوژی، بهار1394، سال اول، شماره 1 صص1-24 http://hyd.tabrizu.ac.ir/article_3535_560.html
  2. امیراحمدی، ابوالقاسم؛ بهنیانفر، ابوالفضل؛ ابراهیمی، مجید (1390). ریز پهنه‌بندی خطر سیلاب در محدوده شهر سبزوار در راستای توسعۀ پایدار شهری. آمایش محیط، دوره5، شماره16، بهار1391،صص 17-23 http://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=179660
  3. آقایی، نیما؛ مازیار، محمدرضا (1386). تصمیم گیری منطقی با بهره گیری از نرم افزارExpert Choice 2000 ، انتشارات اردکان دانش، اصفهان، ص6.
  4. آمارنامه شهر مشهد (1395)، معاونت برنامه ریزی و توسعه سرمایه انسانی شهرداری مشهد با نظارت مدیریت آمار، تحلیل و ارزیابی عملکرد، تاریخ انتشار: آبان ماه1396.
  5. بهشتی راد، مسعود؛  فیض­نیا، سادات؛ سلاجقه، علی؛ احمدی، حسن (1388). بررسی کارایی مدل پهنه بندی خطر زمین لغزش فاکتور اطمینان (CF) مطالعه موردی حوزه آبخیز معلم کلایه. جغرافیای طبیعی،  پاییز 1388 دوره دوم، شماره5، صص 19-28. http://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=123630
  6. حسین زاده، سید­رضا؛ جهادی طرقی، مهناز (1386). اثرات گستر شهر مشهد بر الگوی زهکشی طبیعی و تشدید سیلاب­های شهری. پژوهش­های جغرافیایی، پاییز1386، دوره39، شماره 61 صص145-159 https://jrg.ut.ac.ir/article_18962.html
  7. سپهر، عادل؛ کاویان آهنگر، راحیل (1393). طبقه‌بندی تحمل‌پذیری مناطق شهری کلان‌شهر مشهد به مخاطرات محیطی با استفاده از برنامه‌ریزی خطی تعامل تناوبی سیموس (SIMUS). جغرافیا و مخاطرات محیطی، شماره نهم، بهار1393، صص125-141 https://geoeh.um.ac.ir/index.php/geo/article/view/27975
  8. صالحی، اسماعیل؛ رفیعی، یوسف؛ فرزاد بهتاش، محمدرضا؛ آقابابایی، محمدتقی (1392). پهنه‌بندی خطر سیلاب شهری با استفاده از GIS و فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازی موردی: شهر تهران. محیط شناسی، سال39، شماره3، پاییز1392، صص 188-179 https://journals.ut.ac.ir/article_35901.html
  9. طاهری بهبهانی، محمدطاهر (1375). سیلاب‌های شهری، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران، ص5.

10. قنواتی، عزت­ا... (1392). پهنه‌بندی خطر سیلاب شهر کرج با استفاده از منطق فازی، جغرافیا و مخاطرات محیطی. شماره هشتم، زمستان 1392، صص 113-131 https://geoeh.um.ac.ir/index.php/geo/article/view/27924

11. مالچوفسکی، یاچک (1385). سامانه اطلاعات جغرافیایی و تحلیل تصمیم چندمعیاری، ترجمه: پرهیزگار، اکبرو عطا غفاری، تهران، سمت، ص 298.

12. موسوی، سیده معصومه؛ نگهبان، سعید؛ رخشانی مقدم، حیدر؛ حسین‌زاده، سیدمحسن (1395). ارزیابی و پهنه­بندی خطر سیل­خیزی با استفاده از منطق فازی TOPSIS در محیط  GISمطالعه موردی: حوضه آبخیز شهر باغملک. مجله مخاطرات طبیعی، سال5، شماره10، زمستان1395، صص79-98 http://jneh.usb.ac.ir/article_2960.html

13. یوسفی، حسین؛ نوراللهی، یونس؛ سلطانی، کیوان؛ جوادزاده، زهرا  (1393). پهنه‌بندی خطر سیل و معرفی راه‌کارهای مدیریتی در مناطق 1 و 3 شهرداری تهران. اکوهیدرولوژی، دورۀ1، شمارۀ3، زمستان1393، صص181-193 https://ije.ut.ac.ir/article_54221.html

  1. Armenakisac, C and Nirupama, N (2015), Flood risk mapping for the city of Toronto, Procedia Economics and Finance 18 ,2014, 320 – 326. https://doi.org/10.1016/S2212-5671(14)00946-0
  2. Feng L.H, Lu. J., (2010), “The Practical Research on Flood Forecasting Based on Artificial Neural Networks”, Expert Syst Appl37: PP. 2974–2977.  https://doi.org/10.1016/j.eswa.2009.09.037
  3. Fernández, D.S and Lutz, M.A (2010), Urban flood hazard zoning in Tucumán Province, Argentina, using GIS and multicriteria decision analysis, Engineering Geology 111 (2010) 90–98. https://doi.org/10.1016/j.enggeo.2009.12.006
  4. Lyu,H. Sun, W. Shen, Sh. Arulrajah, A (2018), Flood risk assessment in metro systems of mega-cities using a GIS-based modeling approach, Science of the Total Environment 626 (2018) 1012–1025. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2018.01.138
  5. Samela,C. Albano,R. Sole,A. Manfreda,S. (2018). A GIS tool for cost-effective delineation of flood-prone areas, Computers, Environment and Urban Systems, Volume 70, July 2018, Pages 43-52. https://doi.org/10.1016/j.compenvurbsys.2018.01.013
  6. Yashon O. Ouma, and Ryutaro Tateishi (2014), Urban Flood Vulnerability and Risk Mapping Using Integrated Multi-Parametric AHP and GIS: Methodological Overview and Case Study Assessment, Water 2014, 6, 1515-1545. https://doi.org/10.3390/w6061515

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 18 آذر 1397
  • تاریخ پذیرش: 26 آذر 1397

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار