بررسی تنگناها و مشکلات برنامه های توسعه ای در ایران با تاکید بر آمایش سرزمین و ارائه راهبردهایی جهت بهبود آن با مدل (ANP)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد برنامه ریزی امایش سرزمین دانشگاه تهران،

2 دانشجوی دکتری برنامه ریزی شهری دانشگاه خوارزمی،گروه جغرافیا

3 کارشناسی ارشد سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS)دانشگاه شهید چمران ،

چکیده

تلاش برای داشتن یک برنامه ملی آمایش سرزمین در طول سال های گذشـته همواره با موانع و چالش های متعددی مواجه شده است. تجربه برنامه ریزی از نوع آمایش سرزمین در ایران موید اتفاقـات و تصـمیم گیـری هـای پر فـراز و نشیبی در ابعاد مفهومی، نظریه ای، تکنیکی، رویـه ای، فرآینـدی، سـازمانی و قانونی می باشد که گاه منجر به پیشبرد این امر شده و گاه در جهت بـه انـزوا کشاندن و انحراف از مسیر اصلی حرکت و حتی اجرا نشدن آن گردیده است. هدف از این مقاله بررسی موانع و تنگناهای آمایش سرزمین کشور و نقش این موانع در محدودیت ها و نارسایی های در برنامه های توسعه ای کشور است که منجر به شکل گیری عدم تعادل های منطقه ای در کشور شده است. روش تحقیق، تحلیلی-اکتشافی است. در این پژوهش منابع و اطلاعات از طریق منابع کتابخانه ای و همچنین سرشماری های عمومی نفوس و مسکن، طرح های آمایش سرزمین جمع آوری شده است. شاخص های مورد بررسی 40 شاخص اقتصادی، اجتماعی، نهادی، اجرایی است که با استفاده از مدل تحلیل شبکه (ANP) به بررسی موانع و تنگناهای آمایش سرزمینی کشور و میزان تاثیرگذاری هریک از موانع در سطح توسعه یافتگی مناطق کشور پرداخته شده است. همچنین نتایج حاصل از مدل تحلیل شبکه نیز بیانگر این است که شاخص های نهادی با مقدار 059/0 بیشترین نقش را در تنگناهای طرح های آمایش سرزمین کشور را باعث شده است. مدلسازی معادلات ساختاری تنگناهای آمایش سرزمین کشور نیز نشان می دهد تأثیرات موانع نهادی روی طرح های آمایش سرزمین در کشور با ضریب مستقیم و مثبت 98/0 است که این موانع دارای قدرت تبیین کنندگی تغییرات در شاخص های اقتصادی و اجتماعی کشور می باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reviewing the bottlenecks and problems of development programs in Iran with an emphasis on land management and providing strategies to improve it with the Model (ANP)

نویسندگان [English]

  • ayat rashnoofar 1
  • moslem arefi 2
  • javad yusefvand 3
1 University of Tehran,
2 Kharazmi University, Department of Geography
3 Chamran of Ahwaz University
چکیده [English]

Trying to have a national land use plan over the past years has always faced numerous challenges and challenges. The experience of planning the land plot in Iran confirms the overwhelming events and decisions in conceptual, theoretical, technical, procedural, procedural, organizational and legal aspects that sometimes lead to this and sometimes in the direction It has been driven to isolate and deviate from the mainstream, and not even run it. The purpose of this article is to study the obstacles and bottlenecks of the country's land and the role of these barriers in the limitations and shortcomings of the country's development plans, which has led to the formation of regional imbalances in the country. Research method is analytical-exploratory. In this research, resources are collected through library resources as well as general population and housing surveys, land acquisition plans. The surveyed indicators are 40 economic, social, institutional and executive indicators that use the Network Analysis Model (ANP) to investigate the barriers and bottlenecks of the country's land use and the extent of the impact of each barrier on the level of development in the regions of the country. Also, the results of the network analysis model indicate that institutional indicators with the value of 0.059 have the most role in the bottlenecks of the country's land plot design. The modeling of the structural equations of the constraints of the country's land borders also shows that the effects of institutional barriers on land plot design in the country with a direct and positive coefficient of 0.98, which has the power to explain the changes in the economic and social indicators of the country.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Land use
  • bottlenecks and problems
  • model (ANP)
  • regional equilibrium
صنیعی، احسان،(1390)، آمایش سرزمین راهی به سوی تعادل نظام شهری و توسعه یافتگی،مجله اقتصادی، سال1 ، شماره2
صالحی،اسماعیل،پور اصغر، فرزام ،(1388)، تجزیه و تحلیل موانع آمایش سرزمین در ایران، مجله راهبرد،سال8 ، شماره 52،
رضایی، علی اکبر،(1390)،  برنامه ریزی منطقه ای برای مدیران ، انتشارات پرستا، تهران،1390 
توفیق ، فیروز،(1385)، آمایش سرزمین: تجربه جهانی و انطباق آن با وضع موجود ،انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات  شهر سازی و معماری ایران
وحیدی، منوچهر،(1381)، تاملی در نتایج نیم قرنبرنامه ریزی توسعه وآبادی، مجله توسعه فضایی،شماره 6
مک  لئود،تاسی- اچ،(1377)،برنامه ریزی در ایران،ترجمه اعظم محمد بیگی، نشر نی،
رزاقی،ابراهیم، (1376)، اقتصاد ایران،نشرنی،چاپ اول،
مومنی،فرشاد،(1374)،کالبد شناسی یک برنامه توسعه،دانشگاه تربیت مدرس،
وحیدی،پریدخت،(1373)،آمایش سرزمین راهنمایی برای آموزش عالی،فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی، تهران، سال دوم،
شریف زادگان،علی،(1389)، ارزیابی روند برنامه ریزی آمایش سرزمین در ایران و ارائیه راه حلی برای بهبود آن،مجله علوم محیط زیست،جلد 7،شماره 4،
حسا میان، فرخ، (1383)، شهرنشینی در ایران، انتشارات دانشگاه تهران،
عروضی، علی رضا،(1371)، خاطرات ابوالحسن ابتهاج، جلد اول و دوم، انتشارات علمی،تهران،
سابقه برنامه ریزی در ایران،(1377)،معاونت امور اقتصاد و هماهنگی،دفتر اقتصاد کلان،سازمان برنامه و بودجه،
لطیفی،غلامرضا،(1388)، سیر تحول برنامه های آمایش سرزمین قبل و بعد از انقلاب،فصلنامه برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی،شماره1
مطالعات آمایش سرزمین،(1394)،دفترآمایش و توسعه پایدار سازمان مدیریت و برنامه ریزی،