بازآفرینی سکونتگاه‌های غیررسمی در حاشیه شهرها با تأکید بر برنامه‌ریزی استراتژیک کمی (QSPM): محله هادی‌آباد شهر قزوین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه شهرسازی، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جُندی‌شاپور دزفول، ایران .

2 گروه شهرسازی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران .

چکیده

سکونتگاه‌های غیررسمی به عنوان یکی از معضلات «کشورهای در حال توسعه» محسوب می‌شوند که دارای مشکلات بی‌شماری در زمینه شهرسازی هستند. این مناطق شهری در جوامع مختلف به شکل‌های متفاوتی از جمله حاشیه نشینی، گتو، آلونک نشینی و ... وجود دارند. در ایران نیز سکونتگاه‌های غیررسمی یکی از مشکلات و چالشهای عمده جامعه شهری به شمار می‌آیند که پیامدها و اثرات نامطلوبی چون ساخت و سازهای غیراصولی، تراکم بالا، محیط شهری نامطلوب، کمبود خدمات شهری و ... را برای شهرها بالاخص کلانشهرها بوجود آورده‌اند. اسکان غیررسمی در شهر قزوین نیز مسائل و مشکلات متعددی ایجاد نموده است که نیازمند پژوهش‌های علمی و ارایه راهکارهای اجرایی است. بر این اساس هدف پژوهش حاضر، بازآفرینی محله هادی‌آباد قزوین به منظور معرفی راهبردهای ارتقاء کیفیت زندگی در آن است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر منابع کتابخانه‌ای، اسنادی، بررسی‌های میدانی و پرسشنامه است. جامعه آماری کلیه ساکنان محله هادی‌آباد است و حجم نمونه شامل 40 نفر از ساکنین محله است که با فرمول «کوکران» محاسبه شده است و همچنین برای تحلیل از روش برنامه‌ریزی استراتژیک کمی (QSPM) بهره گرفته شده است. نتایج پژوهش نشان می‌دهند راهبردهای بازآفرینی اقتصادی، اجتماعی، محیطی و کالبدی می‌تواند در ارتقا کیفیت زندگی در این محله موثر باشد به صورتی که با دادن تسهیلاتی مانند اعطای وام به ساکنین برای نوسازی قطعات و تجمیع آنها و ایجاد فضای کسب و کار می‌توان مانع خروج جوانان از محله شده و الگوی جمعیتی را حفظ نمود، بعلاوه با تعریض معابر به عنوان اقدامی مناسب، سهولت رفت و آمد را فراهم کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Regeneration of slums on the city border with emphasis on Quantitative Strategic Planning Matrix: Hadiabad neighborhood of Qazvin city

نویسندگان [English]

  • Noormohammad Monjezi 1
  • Mahsa Asadi Azizabadi 2
1 Urban planning Deprtment, Urban planning and Architecture University of Jundishapoor-Dezful, Iran.
2 Department of Urbanism, Ahvaz Branch, Islamic Azad university, Ahvaz, Iran.
چکیده [English]

Slums are considered as one of the problems of "developing countries", which have numerous problems in urban planning. These urban areas exist in different societies in different forms, such as marginalization, ghettos, debris, and so on. In Iran, informal settlements are one of the main problems and challenges of the urban community, which has created adverse effects such as uncultivated constructions, high density, undesirable urban environments, lack of urban services and so etc. for cities especially metropolitan areas .slums in Qazvin has also caused many problems that require scientific research and delivery of executive solutions. Accordingly, the aim of this study is to regenerate Hadiabad neighborhood of Qazvin in order to introduce strategies for improving the quality of life in it. The research method is descriptive-analytical and based on library resources, documents, field studies and questionnaires. The statistical population is all residents of Hadiabad neighborhood and the sample size includes 40 residents of the neighborhood, which is calculated using the Cochran formula. Also, quantitative Strategic Planning Matrix (QSPM) has been used for analysis. The research results show that Economic, social, environmental and physical regeneration strategies can be effective in improving the quality of life in this neighborhood so that by providing facilities such as lending to residents to renovate parts and aggregating them and creating a business environment, it is possible to prevent the outflow of youth from the neighborhood and Preserves the demographic pattern In addition, with the extension of the road as an appropriate action, it provided ease of commuting.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Regeneration
  • Hadiabad neighborhood
  • slums
  • city border
  • Quantitative Strategic Planning Matrix
1-     شریف زادگان، محمد حسین، ملک پوراصل، بهزاد، (1392)، مبانی برنامه‌ریزی و تجارب به‌کارگیری ماتریس تحلیلی سوات (SWOT) در برنامه‌ریزی استراتژیک توسعه منطقه‌ای، تجربه کشورهای اسکاندیناوی و یک تجربه از ایران، انتشارات دانشگاه شهید بهشتی. تهران.
2-     نامداری قرقانی، یزدان، عبدی دانشپور، زهره، شیخی، محمد (1385 )، به‌کارگیری رهیافت تجدید حیات شهری در نواحی دچار افت شهری. نمونه موردی: محله شیخ جنید شیراز، پایان‌نامه کارشناسی ارشد رشته برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی. تهران.
3-     موحدی، محمد مهدی، ایوبی مهریزی، محمدحسین، حسینی، علی محمد، (1391)، استفاده از QSPM در تجزیه و تحلیل SWOT به عنوان ابزاری برای برنامه‌ریزی استراتژیک (مطالعه موردی: گروه خودرو سازی سایپا)، فصلنامه مدیریت، سال نهم، شماره 28، زمستان، ص.ص10-1.
4-     شکویی، حسین، (1379)، دیدگاه‌های نو در جغرافیای شهری، جلد اول، انتشارات سمت، تهران.
5-     مهندسان مشاور طرح محیط پایدار، (1391)، طرح ساماندهی و توانمند‌سازی سکونتگاه‌های غیررسمی قزوین، کارفرما: شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی ایران.
6-     رابرتز، پیتر، هایگ، اسکایز، (1382 )، بازآفرینی شهری یک راهنما، مترجمان، محمد سعید ایزدی، حناچی، پیروز، 1393، انتشارات دانشگاه تهران. تهران.
7-     دفتر مطالعات کاربردی و امور ترویجی با همکاری روابط عمومی، (1394)، مجموعه قوانین و مقررات بازآفرینی شهری پایدار (قوانین، آیین‌نامه‌ها، بخش‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های بهسازی، نوسازی و توانمند‌سازی بافت‌های هدف)، انتشارات شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران 107-9.
8-     شکوئی، حسین ، 1355، حاشیه نشینان شهری، انتشارات دانشگاه تبریز.
9-     غفاری، علیرضا، کریمی، نوذری، حمزه، (1391)، روند مطالعات کیفیت زندگی در ایران، فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی، دوره اول، شماره 3، پاییز، ص.ص 134-107.
10- داداش‌پور، هاشم، علیزاده، بهرام، (1390)، اسکان غیررسمی و امنیت تصرف زمین، انتشارات آذرخش، چاپ اول، تهران.
11- عنبری، موسی، (1389)، بررسی تحولات کیفیت زندگی در ایران (1365 تا 1385)، مجله توسعه روستایی، دوره اول، شماره 2، بهار و تابستان .
12- رضا علی، منصور، حاتمی نژاد، حسین، فرجی سبکبار، حسنعلی، علوی، سید علی، رحمتی، صفر قائد، (1395)، تحلیل کیفیت زندگی در ایران، مجله آمایش جغرافیایی فضا، فصلنامه علمی پژوهشی دانشگاه گلستان، سال ششم، شماره بیست و یکم، ص.ص 192-173.
13- مرصوصی، نفیسه، فرهودی، رحمت الله، لاجوردی، سید علیرضا، (1394)، کیفیت زندگی فرهنگی و اجتماعی در شهرهای ایران، دو فصلنامه پژوهش‌های بوم‌شناسی شهری، سال ششم، شماره 2 ، پیاپی 12، پاییز و زمستان، ص.ص 96-79.
14- رابرتز، پیتر ، سایک ، هیو ، (1389)، بازآفرینی شهری یک کتاب راهنما ، مترجمان : محمد سعید ایزدی ، پیروز حناچی ، انتشارات دانشگاه تهران.
                                                                                                     
15-Tsenkova .Sasha, (2002), Urban Regeneration, Learning from the British Experience, Published by, Faculty Environment Design, University Of Calgary, PP:1-99..
16-Roberts ,Peter and Sykes ,Hugh ,(2000),Urban Regeneration ,Sage ,Publication , London ,UK.
17-Mehdipour , Armin , Rashidi nia , Hoda,(2013),Industrialization and City Change :The Concept and Historical Evolution Of Urban Regeneration , International Journal of Sciences : Basic and Applied Research , Volume 12,No 1,PP 176-181.
18-Clinard, M., (1968), Slums and Community Development, Collier-Mac million Limited, London,PP:1-247.
19-Srinivas, H., 1991, Viability of informal Credit to finance Low-Income Hosing: Case Study Three Squatter Settlements in Bangalore. www.gdrc.org/uem/squatter/define-squatter, P. 3
20-Abrams, C, 1969, Housing in the modern world, Faber, London, PP: 1-14
21-Ebrahimzadeh issa , Shahraki abdol aziz , Shahnaz ali akbar  , Manouchahri myandoab ayoub,(2016), Progressing urban development and life quality simultaneously , journal city , culture and society