پهنه بندی توسعه کارست به منظور شناسایی منابع آب‌های کارستی با استفاده از مدل منطق فازی و AHP (حوضه آبریز تکاب)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استان آذربایجان غربی- شهرستان بوکان- منطقه عشایر- خیابان16متری روبار کد پستی5951893849

2 دانشگاه تهران

3 تهران. دانشگاه ازاد اسلامی

چکیده

با توجه به نقش و اهمیتی که منابع آب کارستیک در تامین منابع آبی و مکان‌گزینی سکونتگاه‌ها دارند، یکی از کارهایی که در مناطق کارستی صورت می‌گیرد پهنه‌بندی و تأثیر عوامل مؤثر در توسعه‌یافتگی مناطق کارستی است. بر این اساس در تحقیق حاضر به پهنه‌بندی کارست پرداخته شده است و هدف شناسایی مناطق مستعد توسعه کارست که نتیجه آن شناسایی منابع آب‌های زیرزمینی و چشمه‌های کارستی می‌باشد. برای این پهنه‌بندی از8 پارامتر زمین‌شناسی، بارش، رودخانه، گسل، شیب، جهت شیب،دامنه ارتفاعی و دما استفاده شده است. با توجه به این هدف در این تحقیق از دو روش گامای فازی و AHP جهت پهنه‌بندی کارست در حوضه‌ی مورد مطالعه استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد که در نهایت با مقایسه کردن این دو روش از نظر بیشترین صحت و درستی نقشه با بازدیدهای میدانی، که نقشه نهایی حاصل از روش تحلیل سلسله مراتبی(AHP) بیشترین تطابق را با واقعیت در منطقه دارد. به طوری که طبقه بسیار توسعه‌یافته، توسعه‌یافته و متوسط بیش از نیمی از مساحت حوضه را در برگرفته و از لحاظ جغرافیایی در جنوب و مرکز حوضه قرار گرفته‌اند که دهستان‌های چوپلو، قوجه و دورباش و منطقه تخت سلیمان و شهر تکاب را شامل می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Karst development zoning to identify karst water resources using Fuzzy logic model and AHP (Takab Basin)

نویسندگان [English]

  • adel rasouli 1
  • Kamyar Emami 2
  • zahra Babakhani 3
  • saeed golshanizad 2
1 استان آذربایجان غربی- شهرستان بوکان- منطقه عشایر- خیابان16متری روبار کد پستی5951893849
2 Tehran University
3 tehran.Islamic Azad university
چکیده [English]

Regarding the role and importance of water resources in supplying water resources and location of settlements, one of the tasks that are carried out in karst areas is the zoning and influence of factors affecting the development of karst areas. Accordingly, in the present study, the factors affecting the development of Karst and the zoning of this development in the Takab Basin (Sarouq) And the aim is to identify areas susceptible to Karst development with a geomorphological view. For this zoning, eight parameters of geology, rainfall, river, fault, slope, direction of gradient, elevation amplitude and temperature have been used. Accordingly, in this research, two methods of fuzzy gamma and AHP for zoning of karst in The studied basin has been used. According to this objective, in this research, two methods of fuzzy gamma and AHP for zoning of karst in the studied basin have been used and the results show that finally, by comparing these two methods in terms of the highest accuracy and The accuracy of the map with field observations, the final map of the hierarchical analysis method (AHP), is most consistent with reality in the region. So that the highly developed, developed and middle class has more than half the area of the basin and is geographically located in the southern and central parts of the basin, which are Choploo, Qoche, and Dorbash and district Takhtsoliman and the city of Takab includes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • karst
  • takab basin
  • water resources
  • AHP model
1- جعفربیگلو، منصور؛ ابراهیم مقیمی و فرشاد صفری (1390). استفاده از DEM در تحلیل مورفوتکتونیک فروچاله های کارستی توده پرآو بیستون. مجله­ی جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی، شماره 44، صص 18-1.
2- ملکی، امجد؛ شوهانی،داوود و محمود علایی­طالقانی (1388). پهنه­بندی تحول کارست در استان کرمانشاه، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره13، شماره1.
3- میرعلایی موردی، مهدی؛ میراب شبستری، غلامرضا؛ اعتباری، بهروز  و محمودرضا هیهات (1392). جغرافیا و آمایش شهری- منطقه ای، شماره8 ، صص130- 115.
4- ناصری، حمیدرضا و یعقوب نیک­قوچ (1391). نقش کارست ژیپسی در انتقال آلاینده­ها از سد باطله معدنی آق دره- تکاب. محیط شناسی، سال32، شماره61، صص 48-41.
5- وزارت نیرو- تماب (1373). فرهنگ چند زبانه واژه­­های کارست ، سازمان تحقیقات منابع آب.
6- یمانی، مجتبی؛ شمسی­پور، علی­اکبر؛ جعفری­اقدم، مریم؛ باقری­ سید­شکری، سجاد (1390). بررسی عوامل مؤثر در توسعه­یافتگی و پهنه­بندی کارست حوضه چله با استفاده از منطق فازی و AHP، استان کرمانشاه. مجله علوم زمین، سال 22، شماره 88 ، صص 66-57.
7- خدری، اکبر؛ رضایی، محسن و جواد اشجاری (1390). چهارمین کنفرانس مدیریت منابع آب ایران. صص 48-38.
8- رضایی­مقدم، محمدحسین و محمدرضا قدری (1384). کارن­ها، متنوع‌­ترین پدیده‌­های کارست در منطقه تخت سلیمان. مجله تحقیقات جغرافیایی، دوره 20، شماره 1، صص 138-123.
9- طاهری، کمال (1384). گزارش عملکرد سالیانه دفتر مطالعات و تحقیقات کارست غرب کشور، شرکت آب منطقه­ی کرمانشاه، معاونت مطالعات پایه منابع آب، آرشیو داخلی، صص45-30.
10- علایی­طالقانی، محمود و زهرا رحیم­­زاده (1389). بررسی تحول کارست در منطقه­ی زاگرس. نخستین کنفرانس پژوهش­های کاربردی منابع آب ایران، دانشگاه صنعتی کرمانشاه، اردیبهشت، صص 340-329.                                         
11- علایی طالقانی، محمود (1390). ژئومرفولوژی ایران. نشر قومس، صص120.
12- مقصودی، مهران؛ کریمی، حاجی؛ صفری، فرشاد و  ذبیح­اله چهارراهی (1388). بررسی توسعه کارست در توده پرآو-بیستون با استفاده از ضرایب فرود، زمان مرگ چشمه­ها و تحلیل نتایج ایزوتوپی و شیمیایی. پژوهش­های جغرافیای طبیعی، دوره 41، شماره 69، صص 65-51.
15- Alesheikh, A, Soltani, M, Nouri, N &  M Khalilzadeh, )2008.( Land Assessment for  Flood Spreading Site Selection Using Geospatial In formation System, International  Journal of Environmental Science and  Technology, Vol .5, No .4, Pp. 455-462.
16- Calic, Jelena (2011). Karstic uvala revisited: Toward a redefinition of the term, Geomorphology, Vol. 134, No. 1, Pp. 32-42.
17- Gunn, J. (2013). Denudation and Erosion Rates in Karst, Treatise on Geomorphology, Vol. 6, 72-81.
18- Inkpen, Rob; Viles, Heather; Moses,  Cherith &  Brian  Baily   (2012). Modelling the impact of changing atmospheric pollution levels on limestone erosion rates in central London, 1980–2010, Atmospheric Environment, Vol. 61, Pp. 476-481.
19- Jiang, Hong and Ronal Eastman (2000). Application of fuzzy meas urment in multi_critria evaluation in GIS. International Journal of Geographical Information Science, vol.14, No. 2, pp. 173-184.
20- Kranjc, A ( 2013). Classification of closed depressions in carbonate karst, Treatise on Geomorphology, Vol. 6, Pp. 104-111, DOI: 10.1016/B978-0-12-374739-6.00125-1.
21-Mull, D. S., Neilsen, D. M. & Quinlan, J. F )1988(. Application of dye – tracing techniques for determine solute transport characteristics of Groundwater in karst terrains. United States Environmental Protection Agency.
22- Plan, Lukas. (2005). Factors controlling carbonate dissolution rates quantified in a field test in the Austrian alps, Geomorphology, Vol. 68, No. 3–4, Pp. 201-212.
23- Van Brahana, Jahn (2011). Karst aquifers. encyclopedia of water science, Second  Edition, DOI: 10.1081/E-EWS2-120010039.