آشکارسازی و تحلیل ناهنجاری بارش زمستانه در جنوب‌شرق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای هواشناسی، دانشیار و عضو هیات علمی پژوهشگاه هواشناسی

چکیده

در این پژوهش داده‌های بارش زمستانه ایستگاه‌های همدیدی زابل، زاهدان، ایرانشهر و چابهار در استان سیستان‌و‌بلوچستان در جنوب‌شرق ایران برای آشکار‌سازی زمستان‌های خشک و تر این استان بررسی شد. برازش تابع توزیع گاما بر این داده‌ها، ده درصد بالا و پایین منحنی برازش شده برای هر ایستگاه مشخص و بر اساس آن زمستان‌های خیلی‌خشک و خیلی‌تر تعریف شد. با انتخاب دو زمستان خیلی‌خشک و دو زمستان خیلی‌تر برای نیمه جنوبی و شمالی استان، ناهنجاری فشار سطح متوسط دریا و ارتفاع تراز میانی جو بررسی شد.
نتایج بررسی داده‌های بارش نشان‌داد که در ایستگاه‌های مختلف استان، بارش زمستانه بین 50 تا 59 درصد سهم بارش را به خود اختصاص داده است. از بررسی تغییرات بارش زمستانه ایستگاه‌های معرف تعدادی زمستان خیلی‌خشک آشکار شد که خشکی زمستان 2001 در ایستگاه‌های زاهدان و زابل و خشکی زمستان 2000 در ایستگاه‌های ایرانشهر و چابهار شدیدتر بود. تعدادی زمستان خیلی‌تر نیز در این استان مشخص شد که زمستان 1996 (1990) در نیمه شمالی(جنوبی) استان از شدت بیشتری برخوردار بود. در زمستان‌های خیلی‌خشک به سبب توسعه غرب سوی پرفشار سرد و شرق سوی پرفشار آزروس، فراوانی ایجاد و توسعه کم‌فشارهای بارشی کاهش یافته و مسیر عبور آنها تغییر کرده‌است. در زمستان‌های خیلی‌تر، ناوه ارتفاعی تقویت و فراوانی کم فشارهای عبوری از ایران افزایش یافته است. در این زمستانها فعالیت ناوه فشاری وارون دریای سرخ افزایش یافته است که سبب ریزش بارش شدید در مناطق جنوبی کشور و ایستگاه‌های استان سیستان‌و بلوچستان شده‌است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Detection and analysis of winter precipitation over south east of Iran

نویسنده [English]

  • Mohammad Moradi
Associate Prof. of Atmospheric Science and Meteorological Research (ASMERC), Tehran, Iran
چکیده [English]

In this study, the data of winter precipitation in four synoptic meteorological stations Zabol, Zahedan, Iranshahr and Chabahar in south east of Iran were investigated to detect wet and dry winters of this region. The gamma distribution function is fitted on the winter precipitation data and then based on the applied relation on the curve, the precipitation upper 90% and lower 10% are estimated in each station. By choosing two very wet winters and two very dry winters for the southern and northern half of the province, anomalies of the mean sea level pressure and height of 500 hPa were investigated.
The investigation of winter precipitation data showed that, winter precipitation varies between 50 to 59 percent of total precipitation in different stations of the province. The results were detected a few very dry winters and a few very wet winters in four stations of Sistan and Balochestan. In the two very dry winters, due to the development of the westward the cold high pressure and development of the eastward the Azores high pressure, the frequency of the creation and development of low pressure has decreased and their route has changed from Iran. In very wet winters, the upper trough has deep and the frequency of low pressure and their route from Iran has increased. During these winters, the activity of the Red Sea trough inverse has increased, which has led to heavy precipitation in the southern regions of the Iran and stations in Sistan and Balochistan.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Wet year
  • drought
  • Gama distribution function
  • Sistan and Baluchistan
-آذرخشی، م.، فرزادمهر، ج.، اصلاح، م. و صحابی، ح.، 1392. بررسی روند تغییرات سالانه و فصلی  بارش و پارامترهای دما در مناطق مختلف آب و هوایی ایران، نشریه مرتع و آبخیزداری، مجله منابع طبیعی. د.ره 6 شماره 1 صص 16-1.
2-سمیعی، م.، ۱۳۶۳، مدلهای آماری در تجزیه و تحلیل رژیم بارندگی ایران. گزارش شماره ۷ سازمان هواشناسی کشور.
3-نوحی، ک. و عسگری،ا.، 1384، مطالعه خشکسالی و دوره های برگشت ترسالیها و خشکسالیها در منطقه قم. خشکی و خشکسالی کشاورزی، 15، بهار 1384، صص 17-1.
4-خوش اخلاق، ف.، عزیزی، ق. و رحیمی، م.، 1391، الگوهای همدید خشکسالی و تر سالی زمستانه در جنوبغرب ایران. تحقیقات کاربردی علوم جغرافیا، 25، تابستان 1391، صص 77-57.
5-پیری، ح.، راهداری، و. و ملکی، س.، 1392، بررسی و مقایسه کارائی خشکسالی هواشناسی در مدیریت خطر خشکسالی‌های استان سیستان و بلوچستان. فصلنامه علمی پژوهشی مهندسی آبیاری و آب، 11، بهار 1392، صص 114-96.
6-رزمی، ر. و ستوده، ف.، 1396. پهنه بندی احتمال وقوع خشکسالیها و ترسالیهای شمالغرب ایران. اندیشه جغرافیا، 16، بهار 1396، صص 95-68.
7-رضیئی، ط.، دانش کار آراسته، ب.، اختری، ر. و ثقفیان، ب.، 1386، بررسی خشکسالیهای هواشناسی در استان سیستان و بلوچستان. تحقیقات منابع آب، 1، بهار 1386، صص 35-25.
8-روح بخش سیگارودی، ح.،ع..، کرمپور، م.، قائمی، ه.، مرادی، م.، آزادی، م.، 1398، تحلیل آماره ها و بی هنجاری های بارش های ایران در دوره گرم سال (۱۹۵۱-۲۰۱۰). نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. ۱۳۹۸; ۱۹ (۵۵) :۷۹-۹۸
9-زارع ابیانه، ح.، سبزی پرور، ع.، ا.، معروفی، ص.، قیامی، ف.، میر مسعودی، ش. و کاظمی، آ.، 1394، تحلیل و پایش خشکسالی هواشناسی منطقه سیستان و بلوچستان. علوم و تکنولوژی محیط زیست، 3، 1394، صص 61-49.
10-محمودی، پ.، طاووسی، ت. و شاهوزئی، ع.، 1394، خشکسالی و تاثیر آن بر کیفیت منابع آبهای سطحی در استان سیستان و بلوچستان. نشریه پژوهشی آب در کشاورزی، 1، 1394، صص 34-21.
11-لشگری، ح. و خزائی، م. 1393، تحلیل سینوپتیکی بارش های سنگین استان سیستان و بلوچستان. فصلنامه علمی-پژوهشس اطلاعات جغرافیائی(سپهر)، 90، 1393، صص 79-70.
12-علیجانی، ب.، مفیدی، ع.، جعفرپور، ز. و علی اکبری بیدختی، ع.،ع، 1390. الگوهای گردش جو بارش‌های تابستانه جنوب‌شرق ایران در ماه ژوئیه 1994. فیزیک زمین و فضا، 3، 1390، صص 227-205.
13-یاراحمدی ا.، کرمپور، م.، قائمی ،ه.، مرادی، م.، نصیری، ب.، 1398، تحلیل آماره ها و بی هنجاری های بارش در دوره سرد به منظور درک اثر تغییر اقلیم بر مناطق مختلف ایران (۱۹۵۱-۲۰۱۰) . نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. ۱۳۹۸; ۱۹ (۵۳) :۱-۱۸.
14- نصرآبادی، ا.، 1396، واکاوی توزیع فراوانی چهار دهه بارش روزانه ایران، جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، سال 28، پیاپی 67، شماره 3، صص 158-147.
 
15-Bordi, I., Frigio, S., Parenti, P., Speranza, A., and Sutera. A. 2001, The analysis of the Standardized Precipitation Index in the Mediterranean area: large scale patterns, Annali Di Geofisica, Vol.44, No. 5/6: pp. 965-978.
16-Brunet, M., Sigró, J., Jones, P.,D., Saladié, O., Saladié, E., Moberg, A., Lister, D. and Walther, A. 2007, Long-term changes in extreme temperatures and precipitation in Spain, Contributious to Science, 3(3): pp. 331-342.
17-Fang, K., Davi, N., Gou, X., Chen, F., Cook, E., Li, J. and Arrigo, R., D.  2010, Spatial drought reconstructions for central High Asia based on tree rings. Clim., Dyn., 35,2010, pp 941-951.
18-Filipe, S., J., Portela, M., M. and Calvo, I., P. 2011. Regional Frequency Analysis of Droughts in Portugal. Water Resource Manage,25, 2011, pp 353–355.
19-Lokas, A., Vasiliades, L.and Dalezios, N.R., 2003, Inter comparison of meteorological drought indices for drought assessment and monitoring in Greece, 8th International Conference on Environmental Science and Technology Lemons Island, 8-10 September: 484-491.
20-Ilnicki P., Farat R., Górecki K., Lewandowski P. 2015. Long-term air temperature and precipitation variability in the Warta River catchment area. Journal of Water and Land Development. No. 27 p. 3–13.
21- Naheed, G., Ghulam, R., 2011, Investigation of Rainfall Variability for Pakistan. Pakistan Journal of Meteorology, 7(14):25-32.