ارزیابی راهبردهای توانمندسازی سکونتگاه های غیررسمی براساس مدل SWOT – ANP مطالعه موردی(محله گلمغان شهر اردبیل)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

2 دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

3 کارشناس ارشد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام نور تبریز، تبریز، ایران.

4 کارشناس ارشد، رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه گلستان، گلستان، ایران.

5 کارشناس ارشد، رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه گلستان، گلستان، ایران

چکیده

سکونتگاه‌های غیررسمی، نواحی نابسامانی هستند که در اغلب شهرهای بزرگ و میانی کشور از جمله شهر اردبیل شکل گرفته و گسترش یافته‌اند. لذا مطالعه سکونتگاه های غیر رسمی و اتخاذ راهکار و استراتژی مناسب در برابر این پدیده در این شهر جهت توسعه پایدار شهری ضروری به نظر می‌رسد. مقاله حاضر با تحلیل عوامل درونی(قوت و ضعف) و عوامل بیرونی( فرصت ها و تهدیدات) شاخصهای کالبدی - زیست محیطی، اجتماعی - فرهنگی، اقتصادی و مدیریتی به دنبال ارائه استراتژی برتر برای توانمندسازی محله گلمغان شهر اردبیل می باشد. پژوهش حاضر از نوع توصیفی و تحلیلی است و از روش پیمایشی برای گردآوری‌داده‌ها استفاده می‌کند. جامعه آماری این پژوهش، شامل مسئولان و کارشناسان سازمان ها و نهادهای مرتبط با امر توانمندسازی سکونتگاه های غیررسمی می باشد. . برای تجزیه و تحلیل اطلاعات و ارائه راهبردهای توانمندسازی محله گلمغان، از ماتریس تحلیلیSWOT بهره گرفته شد. سپس با تنظیم عوامل راهبردی داخلی و خارجی که مبنا و پایه در تدوین راهبردها هستند، ماتریس راهبردی SWOT استخراج شد. برای اولویت بندی راهبردهای حاصل از فنSWOT ، نظرات کارشناسان و خبران در قالب پرسشنامة مقایسات زوجی جمع آوری شد و با استفاده از مدلANP ، راهبردها ارزیابی و اولویت بندی شدند. با محاسبه میانگین امتیاز عوامل، نمره کل برای چهار استراتژی رقابتی/تهاجمی(SO)، تنوع(ST)، بازنگری(WO) و تدافعی(WT) محاسبه گردید و استراتژی(SO) با میانگین امتیاز کل(0.31) مناسب‌ترین استراتژی برای توانمندسازی محله گلمغان انتخاب گردید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessment of empowerment strategies of informal settlements based on SWOT-ANP model Case study (Golmoghan neighborhood of Ardebil(

نویسندگان [English]

  • hojjat Arzhangi 1
  • Shahram Salamati Gabloo 2
  • Leila Mohajeri Naeimi 3
  • Zahra Jafar Khani 4
  • Saha khakhjasteh 5
1 Master of Geography and Urban Planning, Mohaghegh Ardabili University, Ardabil, Iran.
2 PhD in Geography and Urban Planning, University of Tabriz, Tabriz, Iran.
3 Master of Geography and Urban Planning, Payame Noor University of Tabriz, Tabriz, Iran.
4 Master of Science, Geography and Urban Planning, Golestan University, Golestan, Iran.
5 Master of Science, Geography and Urban Planning, Golestan University, Golestan, Iran
چکیده [English]

Informal settlements are areas that often shaped and expanded in major and middle cities of the Iran’s cities including the city of Ardabil. Therefore, the study of informal settlements and the adoption of appropriate strategies and strategies against this phenomenon in this city seems necessary for sustainable urban development. The present article analyzes internal factors (strengths and weaknesses) and external factors (opportunities and threats), physical, socio-cultural, economic and managerial indices seeking to provide a superior strategy for empowerment of Golmoghlan neighborhood in Ardebil. The study is descriptive and Analytical type that uses the survey method to collect data. The statistical population of this research includes officials and experts of organizations and institutions related to the empowerment of informal settlements. . SWOT analytical matrix was used to analyze information and provide strategies for empowerment of Golmoghlan neighborhood. Then, the strategic SWOT matrix was extracted by setting internal and external strategic factors that are the basis for formulating strategies. To prioritize SWOT-based strategies, experts 'and journalists' opinions were gathered in a paired comparison questionnaire. Using the ANP model, strategies were evaluated and prioritized. By calculating the factor's average, the total score for the four competitive / aggressive strategies (SO), diversity (ST), review (WO) and defensive (WT) was calculated and the strategy (SO) with the mean total score (0.31) was the most appropriate strategy for empowerment Gulmoghlan neighborhood was selected.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Informal Settlements
  • Enabling and Regularizing
  • Ardabil City
  • Golmoghan
اختری، شهلا (1390). نقش کنشگران در طرح‌های توانمندسازی اجتماع‌محور برای نوسازی و بهسازی محله‌ها، نشریه اینترنتی نوسازی، سال 2، شماره 13، سازمان نوسازی شهر تهران.
ایازی، سید محمدهادی (1391). سکونتگاه‌های غیررسمی و برنامه‌ریزی اجتماع‌محور با تأکید بر کلان‌شهر تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال 19، شماره 73.
ایراندوست، کیومرث (1386). اسکان غیررسمی جلوه­ای از توسعه ناپایدار شهری مورد شهر کرمانشاه، رساله دکتری، دانشگاه شهید بهشتی.
بانک مرکزی ایران (1387). فصلنامه اقتصادی- آماری.
پورخباز، حمیدرضا؛ جوانمردی، سعیده؛ یاوری،احمدرضا و فرجی سبکبار، حسنعلی (1392). کاربرد روش تصمیم‌گیری چند معیاره و مدل تلفیقیANP-DEMATEL در آنالیز تناسب اراضی کشاورزی(مطالعه موردی: دشت قزوین)، محیط‌شناسی، سال 39، شماره 3 .
پیری و همکاران (1391). امکان‌سنجی به‌کارگیری رهیافت‌های توانمندسازی در ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی ناحیه گلشهر مشهد، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، سال 3، شماره 12.
تیموری، مصطفی؛ جمشیدی، علیرضا، روستا؛ کوروش (1390). بررسی اولویت‌بندی چالش‌های حاشیه‌نشینان منطقه ده کوه شهرستان بیرجند، مجله جغرافیا و برنامه‌ریزی محیطی، شماره43.
جوان، جعفر (1382). نگرشی بر نحوه ساماندهی حاشیه کلان‌شهرها؛ نمونه موردی:کلان‌شهر مشهد، مجله جغرافیا و توسعه ناحیه‌ای، شماره 1.
حاج یوسفی، علی (1381). حاشیه‌نشینی و فرآیند تحول آن (قبل از انقلاب اسلامی)، هفت شهر(اسکان غیررسمی)، سال 3، شماره 8، تهران.
روستا، مجید و پالیزبان، سیاوش (1389). تحلیل شاخص­های کیفی اقتصادی – اجتماعی مبتنی بر مطالعات و مشاهدات میدانی در راستای شناسایی محلات غیررسمی، فصلنامه هفت­ شهر، شماره 29 – 30.
زبردست، اسفندیار (1389). کاربرد فرآیند تحلیل شبکه‌ای(ANP) در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای، نشریه هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی، شماره 41.
شیبانی امین، عیسی و غلامی، محمد (1390). اسکان غیررسمی، علل، پیامدها و راه­حل­ها، سومین کنفرانس برنامه­ریزی و مدیریت شهری.
صابری فر، رستم (1388). بررسی تحلیلی حاشیه‌نشینی در شهر بیرجند مطالعه موردی: منطقه کارگران، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره پیاپی92 ، سال 24 ، شماره1.
صرافی، مظفر (1381). پیشنهاد راهبرد توانمندسازی و ساماندهی اسکان غیررسمی در ایران، فصلنامه تأمین اجتماعی، شماره 11، سال چهارم.
قاسمی خوزانی، محمد و هادی زاده بزار، مریم (1382). اسکان غیررسمی و بهسازی محله‌های فقیرنشین شهری، نشریه شهرداری‌ها.
کاظمی، موسی و مالکی، مجتبی (1391). مقایسه نگرش خبرگان بومی و دست‌اندرکاران دولتی درباره رویکرد توانمندسازی اجتماع‌محور در توسعه محلی(مطالعه موردی بخش جلیل‌آباد شهر ورامین)، مجموعه مقالات برگزیده همایش ملی توانمندسازی.
مهندسین مشاور پارس آریان راود (1392). برنامه توانمندسازی سکونتگاه‌های غیررسمی و اقدامات توانمندسازی اجتماعات آن‌ها با تأکید بر بهسازی شهری اردبیل با دیدگاه شهر نگر.
نصیری، اسماعیل (1393). چالش‌های فقر شهری و ضرورت رویکرد اجتماع‌محور در سکونتگاه‌های غیررسمی، مطالعه موردی: محله بی‌سیم زنجان، چشم‌انداز جغرافیایی در مطالعات انسانی، شماره 27.
نیمروزی ناوخی، نوروز و چراتی، عیسی (1393). رویکرد اجتماع‌محور و نسبت آن با مسئله حاشیه‌نشینی، کتاب چکیده مقالات همایش ملی مسائل اجتماعی ایران و رویکرد اجتماع‌محور، اصفهان.
Allen, K (2006). Community Based Disaster Preparedness and Climate Adaptation:Local Capacity Building in the Philippines,Disasters, 30(1), P.81-101.
A kayo, F (2010). Slums in Africa, (new approach) World Bank. Asian Development
World Bank (2007).Supporting Community-Driven Development in DevelopingMember Countries. Technical Assistance Report.Manila
Wekesa, B.W., Steyn, G.S. Otieno,. F.A.O (2011). A review of physical and socio-economic characteristics and interventionapproaches of informal settlements. Habitat International 35 (2011) 238-245.
Hallop, A., Pfeiffer, Z (200). Informal settlements’ needs and environmental conservation in Mexico City: An unsolved challenge for land-use policy, An unsolved challenge for land-use policy, Land Use Policy 28 (200) 649–662.
Taleshi, M (2009). Informal settlments and sustainable urban development case study: Metropolis of Mashhad in northeastern of Iran. department of Geography, Payam noor university, Tehran, Iran.
Ulack. R (1978). The role of urban squatter settlements. Annals of the association of American geography, Vol. 68, No.
UNDP (1997). Human Development, Report 1997. Newyork: Oxford university press.ch. 485.
UN-HABITAT (2018). Slums of the World: the Face of Urban Poverty in the New Millennium?
Zeilhofer,P.Topanotti,V (2008). GIS and ordination techniques for evaluation of environmental impacts in informal settlements: A case study from Cuiaba, central Brazil. Applied Geography.
 Li, Zh ( 2011). The political economy of informal settlements in post-socialist China: The case of chengzhongcun(s), Geoforum 42 (2011) 473–483.
Ellen-Wien, A-B, Johannes, F, Bas, R. (2011). Simulating informal settlement growth in Dar es Salaam, Tanzania: An agent-based housing model. Computers, Environment and Urban Systems 35 (2011) 93–103.
Olena Dubovyk, R S (2010). Spatio-temporal modelling of informal settlement development in Sancaktepe district, Istanbul, Turkey, ISPRS Journal of Photogrammetry and Remote Sensing 66 (2011) 235–246.