تحلیل فضایی روند تحولات سالخوردگی جمعیت در مناطق مرزی ایران (نمونه موردی استان کرمانشاه 1395-1365)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی دانشگاه شهید بهشتی، تهران،ایران

چکیده

مقوله سالمندی و سالخوردگی مفهومی جدی در مباحث جمعیتی است، سرعت و شتاب افزایش جمعیت و بارتاب آن بر ساختارهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع یکی از مشکلات و مسائل است که بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشور ما با آن مواجه است. هدف از این تحقیق بررسی روند تحولات سالخوردگی جمعیت در استان مرزی کرمانشاه و مقایسه آن با کل کشور است. این تحقیق به روش «توصیفی ـ تحلیلی» و با استفاده از مدل ّهای کمی به انجام رسیده است. داده‌های تحقیق به روش کتابخانه‌ای (اسنادی) جمع آوری گردید. در این راستا ابتدا با استفاده از نتایج سرشماری‌های سال 1365 تا 1395 یازده شاخصه جمعیتی جمعیت کل، شهری، روستایی، میانه و میانگین سنی، سالخوردگی 60 و 65 سال به بالا، موالید، باروری عمومی، کل و تجدید نسل با استفاده از مدل‌های کمی برای کل کشور و استان کرمانشاه محسابه گردید نتایج در کلیه شاخصه‌ها مبین سالخوردگی جمعیت استان در مقایسه با شاخصه‌های کشوری را داشتف همچنین به منظور ارتباط بین سالخوردگی و شاخص‌های جمعیتی از مدل تحلیل معادلات ساختاری PLS استفاده گردید، نتایج به دست آمده نشانگر آن بود که تمامی روابط مورد نظر این مطالعه بزرگتر از 96/1 بوده و این امر نشان‌دهنده معنی‌داری آن روابط در سطح اطمینان 95 درصد است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Spatial analysis of population aging trends in border areas of Iran (Case study of Kermanshah province, 1986-2016)

نویسندگان [English]

  • mirnajaf mousavi 1
  • sajed bahramijaf 2
  • Hamed Dostmoradi 3
1 Professor of Geography and Urban Planning, Urmia University, Urmia, Iran
2 PhD student in Political Geography, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
3 Master student of political geography, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The issue of aging is a serious concept in demographic issues, the speed and acceleration of population growth and its impact on the economic, social and cultural structures of societies is one of the problems and issues that many countries around the world, including ours. The purpose of this study is to investigate the trend of population aging in the border province of Kermanshah and compare it with the whole country. This research has been done by "descriptive-analytical" method and using quantitative models. Research data were collected by library (documentary) method. In this regard, first using the results of the censuses of 1986 to 2016, eleven demographic characteristics of the total population, urban, rural, middle and average age, aging 60 and 65 years and above, births, general fertility, total and regeneration using Quantitative models were calculated for the whole country and Kermanshah province. The results in all indicators showed the aging of the population of the province in comparison with the national indicators. Also, in order to correlate between aging and population indicators, PLS structural equation analysis model was used. The results showed that all the relationships considered in this study were greater than 1.96 and this indicates the significance of those relationships at the 95% confidence level.

کلیدواژه‌ها [English]

  • population
  • aging
  • fertility
  • Kermanshah
  • border
1-      بخشی، زهرا و لنگرودی، سید حسن و فرجی سبکسار، حسنعلی و قدیری معصوم، مجتبی(1398)؛ تحلیل فضایی پایداری اقتصادی سکونتگاههای روستایی (منطقه سبزوار-نیشابور)؛ فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال هشتم، شماره سوم(پیاپی29)؛ صص 32-1.
2-      پرسا، رولان(1363)؛ جمعیت شناسی اجتماعی؛ ترجمه منوجهر محسنی، انشتارات دانشگاه تهران.
3-      تقدیسی، احمد و احمدی شاپورآبادی(1391)؛ مهاجرت و سالخوردگی جمعیت روستایی ایران: چالی فراروی توسعه پایدار روستایی؛ فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، سال 27، شماره پیاپی 104، صص 17936-17904.
4-      تقوی، نعمت­الله(1374)؛ سالخوردگان در جامعه؛ فصلنامه جمعیت، شماره 11 و 12.
5-      توفیق، فیروز(1394)؛ آمایش سرزمین: تجربه جهانی و انطباق آن با وضع ایران؛ مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری، تهران.
6-      جان­پرور، محسن (1396): نگرشی نو به مطالعات مرزی (مفاهیم، اصول و نظریه­ها). انتشارات انجمن ژئوپلیتیک ایران. تهران
7-      حسینی، حاتم(1390)؛ درآمدی بر جمعیت­شناسی اقتصادی – اجتماعی و تنظیم خانواده ، انتشارات دانشگاه بوعلی سینا، چاپ دوم، همدان.
8-      زمانی، فریبا(1388)، اهمیت جمعیت شناسی در برنامه ریزی های آمایش سرزمین با تاکید بر مطالعه مهاجرت های استانی، فصلنامه جمعیت، شماره 70/69 ، صص 132-107 .
9-      سرایی، حسین(1376)؛ مرحله اول گذار جمعیتی ایران، نامه علوم اجتماعی، شماره 10-9.
10-  شوازی، محمد جلال و حسینی چاوشی، میمنت(1390)؛ تحولات باروری، تنظیم خانواده و سیاست­های جمعیتی در ایران؛ فصلنامه معرفت در دانشگاه اسلامی، سال پانزدهم، شماره 3، صص 25-9.
11-   فرجی سبکسار، حسنعلی و محمدی چناری، حبیب و یوسفی، علی و خداداد، مهدی(1398)؛ ارزیابی شاخص سالخوردگی در مناطق روستایی ایران به کمک سیستم­های دانش بنیان؛ فصلنامه پژوهش­های روستایی، دوره 10، شماره 1، صص 63-50.
12-  فرجی سبکسار، حسنعلی و محمدی چناری، حبیب و یوسفی، علی و خداداد، مهدی(1398)؛ ارزیابی شاخص سالخوردگی در مناطق روستایی ایران به کمک سیستم­های دانش بنیان؛ فصلنامه پژوهش­های روستایی، دوره 10، شماره 1، صص 63-50.
13-  فولادی، محمد(1398)؛ تحلیلی بر تغییر و تحولات جمعیتی در ایران؛ با تاکید بر فرصت طلایی پنجره جمعیتی؛ فصلنامه معرفت فرهنگی اجتماعی، سال دهم، شماره سوم، پیاپی 39، صص 60-43.
14-  مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1365، بخش جمعیت.
15-  مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1375، بخش جمعیت.
16-  مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1385، بخش جمعیت.
17-  مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1390، بخش جمعیت.
18-  مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1395، بخش سرزمین و جمعیت.
19-  مشفق، محمود و حسینی، قربان و خانی، سعید و قهرمانی، علیرضا(1394)؛ مقایسه ویژگی‌های جمعیتی مناطق مرزی و غیرمرزی و تبعات امنیتی آن؛ پژوهش­نامه مطالعات مرزی، شماره 8، صص 154-121.
20-  موسوی، میر نجف و بهرامی جاف، ساجد و علیزاده، فریده و شهبازی، محبوبه(1397)؛ بررسی روند سیاست‌گذاری‌های جمعیت در آمایش مناطق مرزی استان کرمانشاه (1365 تا 1395)؛ مجله علوم و فنون مرزی، دوره نهم، شماره 3، صص 90-65.
21-  موسوی، میر نجف و رحیمی، مارال (1396)، تبیین نقش اسکان جمعیت در تحقق توسعه پایدار مناطق مرزی(مطالعه موردی: استان آذربایجان غربی)، فصلنامه اطلاعات جغرافیایی، دوره 26، شماره 101 ، صص 23-6.
22-  موسوی، میر نجف؛ باقری کشکولی، علی(1395)؛ روش های تحلیل جمعیت در برنامه ریزی شهری و منطقه ای؛ انتشارات آراد کتاب.
23-  مولائی هشجین، نصرالله؛ (1386) "الگوی توزیع فضایی جمعیت در جنوب غربی دریای خزر 1400-1345" پژوهش­های جغرافیایی، شماره 59.
24-  میرزایی، محمد و قهرخی، شمس(1386)؛ جمعیت شناسی سالمندیدر ایران؛ مجله سالمندی، سال دوم، شماره 5.
25-  United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Population Division (2013). World Population Ageing 2013. ST/ESA/SER.A/348
26-  United Nations Population Fund (UNFPA)( 2012.), Ageing in the Twenty-First
Century: A Celebration and A Challenge.
27-  Ross, J.,(1996), International Encyclopedia Of Population, Vo11, NewYork, A division of Macmillan Publishing Co, Inc.