تحلیل کارکرد بازارچه‌ی مرزی در توسعه مناطق مرزی (نمونه موردی: بازارچه مرزی شیخ صالح)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد،

چکیده

مناطق مرزی از جمله فضاهای جغرافیایی هستند که با وجود ظرفیت های بالا گاهاً نادیده گرفته شده اند. توسعه و امنیت، در مناطق مرزی تاثیرات متقابلی دارند و مناطق توسعه یافته از ضرایب امنیتی بالاتری برخوردارند. در این میان ایجاد بازارچه مرزی به عنوان نمادی نوین که توانایی حل مشکلات مناطق مرزی را دارد، عمل کند. هدف این تحقیق شناخت سطح تاثیرگذاری بازارچه مرزی بر توسعه سیاسی، اقتصادی و اجتماعی شهر تازه آباد ثلاث باباجانی است. تحقیق حاضر با روش توصیفی و تحلیلی و با استفاده از داده های کتابخانه ای و پرسش نامه ای تاثیر کارکرد بازارچه مرزی شیخ صالح شهرستان ثلاث باباجانی بر توسعه سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شهر تازه آباد را مورد شناسایی قرار می دهد و به منظور درک بهتر میزان اثرگذاری کارکرد این بازارچه بر سه مولفه (اقتصادی، سیاسی، اجتماعی) سنجیده شده است. نتایج پرسشنامه با استفاده از نرم افزار آماری spss و آزمون های آماری T و رگرسیون خطی ساده (به دلیل پارامتریک بودن داده‌ها) انجام شد. گویه های سیاسی نشان داد که بازارچه مرزی در شهر تازه آباد نتوانسته کارکردهای سیاسی موثری بر توسعه این مناطق داشته باشد. با این حال تمایل به شرکت در انتخابات با میانگین 2.81 بیشترین امتیاز را داشته است. در بعد اجتماعی بیشترین تاثیرگذاری بازارچه مرزی بر افزایش گروه سنی فعال با میانگین 3.36 بوده است. در بعد اقتصادی نیز بازارچه مرزی بر هیچکدام از گویه ها تاثیری نداشته است. بالاترین مقدار میانگین را کاهش اشتغال غیر رسمی با امتیاز 2.61 داشته است. به طور کلی نتایج آزمون T نشان داد که بازارچه مرزی تاثیر گذاری چندانی بر فرآیند توسعه در منطقه مورد مطالعه در ابعاد مطرح شده نداشته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Border Market Functioning in Border Area Development (Case Study: Sheikh Saleh Border Market

نویسندگان [English]

  • sajed bahramijaf 1
  • rahim شیوراک 2
  • darya mazandarni 3
1 PhD student in Political Geography, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
2 PhD Student in Political Geography, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
3 PhD student in Political Geography, Ferdowsi University of Mashhad, Mashhad, Iran
چکیده [English]

مناطق مرزی از جمله فضاهای جغرافیایی هستند که با وجود ظرفیت های بالا گاهاً نادیده گرفته شده اند. توسعه و امنیت، در مناطق مرزی تاثیرات متقابلی دارند و مناطق توسعه یافته از ضرایب امنیتی بالاتری برخوردارند. در این میان ایجاد بازارچه مرزی به عنوان نمادی نوین که توانایی حل مشکلات مناطق مرزی را دارد، عمل کند. هدف این تحقیق شناخت سطح تاثیرگذاری بازارچه مرزی بر توسعه سیاسی، اقتصادی و اجتماعی شهر تازه آباد ثلاث باباجانی است. تحقیق حاضر با روش توصیفی و تحلیلی و با استفاده از داده های کتابخانه ای و پرسش نامه ای تاثیر کارکرد بازارچه مرزی شیخ صالح شهرستان ثلاث باباجانی بر توسعه سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شهر تازه آباد را مورد شناسایی قرار می دهد و به منظور درک بهتر میزان اثرگذاری کارکرد این بازارچه بر سه مولفه (اقتصادی، سیاسی، اجتماعی) سنجیده شده است. نتایج پرسشنامه با استفاده از نرم افزار آماری spss و آزمون های آماری T و رگرسیون خطی ساده (به دلیل پارامتریک بودن داده‌ها) انجام شد. گویه های سیاسی نشان داد که بازارچه مرزی در شهر تازه آباد نتوانسته کارکردهای سیاسی موثری بر توسعه این مناطق داشته باشد. با این حال تمایل به شرکت در انتخابات با میانگین 2.81 بیشترین امتیاز را داشته است. در بعد اجتماعی بیشترین تاثیرگذاری بازارچه مرزی بر افزایش گروه سنی فعال با میانگین 3.36 بوده است. در بعد اقتصادی نیز بازارچه مرزی بر هیچکدام از گویه ها تاثیری نداشته است. بالاترین مقدار میانگین را کاهش اشتغال غیر رسمی با امتیاز 2.61 داشته است. به طور کلی نتایج آزمون T نشان داد که بازارچه مرزی تاثیر گذاری چندانی بر فرآیند توسعه در منطقه مورد مطالعه در ابعاد مطرح شده نداشته است.

کلیدواژه‌ها [English]

  • مرز
  • بازارچه مرزی
  • توسعه مرزی
  • بازارچه مرزی شیخ صالح
  • تازه آباد
-          سکندری، محمود (1390)؛ نقش مهران در توسعه گردشگری جنـگ اسـتان ایـلام، گـزارش، میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان ایلام.
-          اسماعیل زاده، خالد (1392)؛ ارزیابی اثرات ایجاد بازارچه­های مرزی بر توسعه اقتصادی روستاهای پیرامون آنها نمونه مورد مطالعه : دهستان ننور، شهرستان بانه؛ پایان­نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامهریزی روستایی، دانشگاه زنجان.
-          بهشتی، محمدباقر (1389)؛ توسعه اقتصادی ایران؛ انتشارات دانشگاه تبریز، چاپ دوم.
-          پاشالو، احد و زهدی، محمد و دلشادزاده، جلیل و پاشالو، احمد (1393)؛ بررسی تطبیقی آثار بازارچه های مرزی در توسعه نواحی مرزی بازارچه­های مرزی رازی و سرو)؛ فصلنامة علمی- ترویجی دانشکدة علوم و فنون مرز، سال پنجم، شمارة 2.
-          پرسکات، جی.ار (1358)؛ گرایش­های تازه در جغرافیای سیاسی؛ ترجمه دره میرحیدر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-          ثقفی، مهدی (1396)؛ بررسی نقش بازارچه­های مرزی در توسعه اقتصادی استان خراسان جنوبی؛ پژوهش­نامه مطالعات مرزی، سال پنجم، شماره اول، بهار.
-          جان­پرور، محسن (1396)؛ نگرشی نو به مطالعات مرزی (مفاهیم، اصول، نظریه­ها)؛ چاپ اول، انتشارات انجمن ژئوپلیتیک ایران، تهران.
-          جغتایی، فائزه و موسوی، میرطاهر و زاهدی، محمدجواد (1395)؛ ابعاد و مولفه های توسعه اجتماعی در برنامه های پنجگانه توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی جمهوری اسلامی ایران؛ فصلنامه علمی- پژوهشی رفاه اجتماعی، سال شنازدهم، شماره63، صص 88-55.
-          جمعه پور، محمود ( 1389)؛ مقدمه ای بر برنامه ریزی توسعه روستایی، دیدگاه­ها و روش­ها؛ تهران، انتشارات سمت.
-          چولکی، خلیل (1391)؛ ارزیابی اقتصادی و بررسی منافع حاصله بازارچه های مرزی بر روستاهای پیرامون؛ مطالعة موردی: بازارچة مرزی کیلة شهرستان سردشت، استان آذربایجان غربی، چهارمین همایش علمی سراسری دانشجویی جغرافیا.
-          حافظ­نیا، محمدرضا و جان­پرور، محسن (1396)؛ مرزها و جهانی شدن با نگاهی کوتاه به مرزهای ایران؛ پژوهشکده مطالعات راهبردی، چاپ سوم، تهران.
-          حمزهپور، رزگار و فخری، سیروس (1396)؛ تحلیلی بر نقش بازارچه­های مشترک مرزی در ارتقای امنیت مناطق مرزنشین (مطالعه موردی بازارچه­های مرزی سردشت و پیرانشهر)؛ فصلنامه مدیریت نظامی، سال هفدهم، شماره 3، ص 140-103.
-          حیدری­فر، محمد­رئوف (1389)؛ جهانی شدن و تحول کارکرد مرزها، فصلنامه سیاست خارجی؛ سال بیست و چهارم، شماره1، صص 182-157.
-          خاکپور، براتعلی و باوان پوری، علیرضا ( 1388)؛ بررسی و تحلیل نابرابری در سطوح توسعه یافتگی مناطق شهر مشهد؛ مجله دانش و توسعه، شماره 27.
-          درویشی، فرزاد و چولکی، غلامرضا  (1391)؛ بررسی نقش تحولات اقتصادی مناطق مرزی در برقراری نظم و امنیت پایدار مرزها؛ مطالعة موردی: بازارچة مرزی، همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت، چالش ها و رهیافت ها.
-          رضازاده، زهرا و شاطری، مفید و راستی، عمران(1393)؛ اقدامات توسعه ای و نقش آن در تأمین امنیت پایدار مناطق مرزی؛ مطالعه موردی: کمربند سبز دشت خوشاب / مرز خراسان جنوبی با افغانستان؛ فصلنامه مطالعات فرهنگی اجتماعی خراسان, دوره ۹, شماره ۱, صص ۴۹-۷۲.
-          رفیعیان، مجتبی و مولودی، جمشید و مشکینی، ابوالفضل و رکن­الدین افتخاری، عبدالرضا و ایران‌دوست، کیومرث (1393)؛ رابطه تحول کارکرد مرز با ارتقای وضعیت پیرامونی شهرهای مرزی (شهرهای بانه و سقز)؛ فصلنامه علمی – پژوهشی مطالعات شهری، شماره نهم، ص 58-45.
-          رکن­الدین افتخاری، عبد­الرضا و پاپلی­یزدی، محمد حسین و عبدی، عرفان (1387)؛ ارزیابی اثرات اقتصادی بازارچه­های مرزی بازتاب­های توسعه مناطق مرزی؛ مطالعه موردی: بازارچه مرزی شیخ صالح شهرستان ثلاث باباجانی، استان کرمانشاه، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال چهارم، شماره دوم، تابستان.
-          رومینا، ابراهیم و پور عزیزی، علی و بایزی، طاهر (1397)؛ تأثیر مبادلات اقتصادی در توسعه شهرهای مرزی، مطالعه موردی شهر پیرانشهر؛ مجله پژوهش­های جغرافیای انسانی، دوره 50، شماره 4، ص 1065-1049.
-          زرقانی، سید هادی (1386)؛ مقدمه­ای بر شناخت مرزهای بین­المللی؛ انتشارات دانشگاه علوم انتظامی ناجا، تهران.
-          زرقانی، سید هادی و اعظمی، هادی و علمدار، اسماعیل (1393)؛ تحلیل نقش بازارچه مرزی ماهیرود در توسعه فضایی- کالبدی منطقه مرزی با تاکید بر عامل مهاجرت و کاهش محرومیت؛ مجله جغرافیا و توسعه ناحیه ای، سال 12، شماره 23، صص 195_175
-          زکی، شایان و زهدی­گهرپور، محمد و پاشالو، احد (1391)؛ بررسی و تحلیل کاکرد بازارچه رازی در توسعه مناطق مرزی؛ فصلنامه علمی- ترویجی دانکشده علوم و فنون مرز، سال سوم، شماره 4، زمستان.
-          سرایی، محمد­حسین و شمسی، هژیر (1391)؛ بررسی و تحلیل اثرات بازارچه­های مرزی بر برخی متغییرهای کلان اقتصادی (مطالعه موردی: بازارچه مرزی سردشت)؛ همایش ملی شهرهای مرزی و امنیت؛ چالش ها و رهیافت­ها؛ دانشگاه سیستان و بلوچستان.
-          صابر، زهرا و اخباری، محمد و فرجی راد، عبدالرضا (1397)؛ تحلیل مولفه های تاثیر گذار آمایش مناطق مرزی بر مناسبات ایران و عراق؛ پژوهش­نامه مطالعات مرزی، سال ششم، شماره اول، صص 70-45.
-          صادقی، موسی و ربیعی، حسین (1394)؛ تحلیل مکانیابی استقرار بهینه بازارچه مرزی در سکونتگاه­های روستایی شهرستان گنبد کاووس؛ فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال 4، شماره1 (پیاپی 11)، 73_57.
-          صدیق، مهدی و صدیق محمد و اکبری، مهناز(1395)؛ بررسی عوامل مؤثر بر امنیت شهرهای مرزی در استان آذربایجان غربی؛ فصلنامه علوم و فنون مرزی، سال هفتم، شماره 2، صص 22-1.
-          طالشی، مصطفی و گلچینی، سحر (1397)؛ آمایش بازارچه­های مرزی غرب ایران الگوی اقتصادی – کالبدی در پایداری شهرهای کوچک نمونه موردی بازارچه مرزی سیرانبند بانه؛ فصلنامه علمی – پژوهشی نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، سال دهم، شماره سوم، ص 395-381.
-          طیب نیا، سید هادی و منوچهری، سوران (1395)؛ نقش بازارچه­های مرزی در توسعه اجتماعی و اقتصادی نواحی روستایی مورد؛ روستاهای بخش خاو و میرآباد شهرستان مریوان، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال پنجم، شماره1، بهار1395 ، پیاپی15، صص172-147.
-          عبدی، ع و حیدری، ج و پناهی، ح، و دلالت، م (1397)؛ تحلیل کارویژه­های جغرافیایِ سیاسی شهرهای مرزی در بحران­های ژئوپلیتیک (مورد مطالعه: شهر مرزیِ کوبانی و بحرانِ داعش)؛ فصلنامه علمی – پژوهشی پژوهش­نامه مطالعات مرزی، سال ششم، شماره دوم، ص 125-106. 
-          عندلیب، علیرضا (1380)؛ نظریه پایه و اصول آمایش مناطق مرزی؛ انتشارات دانشکده فرماندهی ستاد سپاه، چاپ اول، تهران.
-          عندلیب، علیرضا، معطوف، شریف (1388)؛ توسعه و امنیت در آمایش مناطق مرزی ایران؛ باغ نظر، شماره دوازده، سال ششم، پاییز و زمستان 1388 توسعه و امنیت در آمایش مناطق مرزی ایران، صص76 -57.
-          غفاری، هادی و یونسی، علی و رفیعی، مجتبی(1395)؛ تحلیل نقش سرمایه گذاری در آموزش جهت تحقق توسعه پایدار؛ با تأکید ویژه بر آموزش محیط زیست؛ فصلنامه اموزش محیط زیست و توسعه پایدار، سال پنجم، شماره اول، صص 100-79.
-          فلاحتی، علی و نظیفی نائینی، مینو و عباسپور، سحر(1391)؛ بررسی عوامل مؤثر بر صادرات بازارچه­های مرزی ایران،
رهیافت شبکه عصبی مصنوعی؛ فصلنامه اقتصاد و توسعه منطقه­ای، سال نوزدهم، شماره 3، صص 23-1.
-          کامران، حسن و همکاران (1389)؛ تحلیل کارکرد بازارچه مرزی باجگیران؛ جغرافیا نشریه علمی-پژوهشی انجمن جغرافیایی ایران، دوره جدید، سال ششم، شماره 18 و 19، صص 25-7.
-          کریمی پور، ی (1381)؛ مقدمه­ای بر تقسیمات کشوری ایران، جلد نخست: وضع موجـود، انتشارات انجمن جغرافیایی ایران.
-          کهنه پوشی، سیدهادی و عنابستانی، علی اکبر (1391)؛ بررسی رابطة بین فاصله از مرز و میزان درآماد و اشتغال در قاچاق کالا (نمونة موردی: بخش خاو و میرآباد- مریاوان)؛ مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، سال 4، 20 ، شمارة 15، دانشگاه اصفهان.
-          محمدی، حمیدرضا و فخرفاطمی، علی اکبر (1384)؛ نقش بازارچه های مرزی در توسعه مناطق مرزی نمونه موردی: باجگیران؛ فصلنامه ژئوپلیتیک، سال اول، شماره اول.
-          مرکز آمار ایران، نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1395.
-          معاونت امنیتی و انتظامی وزارت کشور(1383): اداره مبارزه با قاچاق کالا.
-          ملکی، عزیز­اله و شریفی، محمد (1396)؛ تبیین نقش مردم در ایجاد توسعه متوازن نظم امنیت با تاکید بر  توسعه اجتماعی؛ فصلنامه علمی- تخصصی دانش انتظامی هرمزگان، سال هشتم، شماره چهارم، صص 57-1.
-          مـوسـوی، میر نجف و زنگی‌آبادی علی (1390)؛ برنامه­ریزی توسعه شهرهای مـرزی، مطالعه مــوردی: استان آذربایجان غربی؛ انتشارات شریعه توس، مشهد.
-          میر لطفی، محمود رضا و بندانی، میثم و علوی زاده، سید امیرمحمد و جهان تیغ، حسنعلی (1395)؛ تحلیل شعاع اثرگذاری اقتصادی بازارچه مرزی ملیک بر روستاهای ناحیه سیستان؛ فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی؛ سال پنجم، شماره 3، ص 101-85.
-          میسرا، پراساد ( 1364 )؛ برداشتی نو از مسائل توسعه؛ ترجمه حمید فراهانی راد، سازمان برنامه و بودجه، تهران.
-          ولیقلی­زاده، علی و حسین نژاد، اسماعیل (1395)؛ ارزیابی نقش بازارچه‌های مشترک مرزی در توسعه و رفاه مناطق مرزنشین (مطالعه موردی: بازارچه‌ی مرزی سیران بند بانه)؛ پژوهش­نامه مطالعات مرزی، سال چهارم، شماره چهارم، ص 21-1.
-          ویسی، فرزاد و صدیق قربانی، محمد و داستوار، عدنان (1396)؛ تحلیل اثر بازارچه های مرزی بر معیشت پایدار پس کرانه های روستایی (مطالعه موردی: بخش خاومیرآباد شهرستان مریوان)، فصلنامه پژوهش های روستایی، دوره 8، شماره 3، 535_521.
 
-       Jerzy, L & Leonas, U (2015)” The Concept of Multi-Functional Development of Cross-Border, Regions: Poland Case” Procedia Engineering Vol 122, Pages 65-70.
-       Kenneth, V. den, B. Kenneth, B & Erik, D. 2018“Cross-border reserve markets: network constraints in cross-border reserve procurement” Journal of Energy Policy, Vol 113, Pages 193-205.
-       Newman, David. (2003): Boundaries. A Companion to Political Geography. Jan Agnew. The United Kingdom. Blackwell publishing.
-       Rumley, D & Minghi, J(1991): The Geography Of The Border landscapes. London, by Routledge.
-       Wai Yee Wan, (2017): Cross-Border Public Offering of Securities in Fostering an Integrated ASEAN Securities Market: The Experiences of Singapore, Malaysia and Thailand” Forthcoming Singapore Management University School of Law Research Paper No. Law Journal, pp. 1-56.
-       Wilson, Christopher (2015). The U. S. Mexico Border Economy in Transition, Woodrow Wilson International Center for Scholars 96-3.
-       Chandoevwit, Worawan, Yongyuth Chalamwong, Srawooth Paitoonpong (2004): Thailland’s Cross BORDER ECONOMY, A Case Study of Sa Kaeoand ChiangRa; Thailand Development Resource Institute (TDRI), 21 (11), 231-245.