بررسی ضوابط و روشهای جغرافیایی در مکان یابی کاربریهای فرهنگی شهری (نمونه موردی: کتابخانه و فرهنگ‌سرا)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری- آمایش شهری، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد مدیریت امور شهری، دانشگاه فردوسی مشهد- دانشکده ادبیات و علوم انسانی. گروه جغرافیا. مشهد

چکیده

کاربری اراضی شهری، از مفاهیم اساسی و پایه در برنامه‌ریزی شهری است و شالودۀ اصلی آن به شمار می‌رود. می‌توان گفت بحث و بررسی در این خصوص، تقریباً در تمام نظریه‌های ماهوی و یا فرآیندی برنامه‌ریزی، همیشه جزء ثابت آن‌ بوده است. این خود اهمیت برنامه‌ریزی کاربری اراضی شهری را در عرصۀ کالبدی آن، به وضوح بیان می‌کند. در این پژوهش به روش توصیفی و مروری روایتی و بررسی بهترین شواهد به پیمایش و جمع‌بندی ضوابط و معیارهای جغرافیاییِ مکان‌یابی کاربری‌های فرهنگی شهری می‌پردازد. پژوهش از نظر هدف کاربردی است که به صورت موردی کاربری‌های فرهنگسرا و کتابخانه‌ها را مورد بررسی و تحلیل قرار می‌دهد. نتایج تحقیق نشان داد که در کاربری‌های مورد بررسی معیارهای اصلی مکانیا‌بی کاربری‌های مذکور که از سوی محققان مختلف مورد استفاده قرار گرفته است شامل ابعاد: مرکزیت، سازگاری، اندازه، محیط انسانی، شرایط فیزیکی، تراکم و توزیع جمعیت، دسترسی، امنیت، ایمنی و سلامت می‌باشند که هر یک نیز از زیرمعیارها یا شاخص‌های مختلفی را نیز در بر می‌گیرند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigation of Geographical Criteria and Methods in Locating Urban Cultural Land Uses (Case Study: Library and Cultural Center)

نویسندگان [English]

  • Zeynab Yusefi 1
  • Seyedmohammad Bakharzi Qaz-Alhesar 2
1 Master of Geography and Urban Planning , Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran
2 M.A in Urban Management. Department of Geography.Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

Urban land use is one of the basic concepts in urban planning. It can be called the main foundation of urban planning. It can be said that urban land use has always been a constant component in all Substantive and process theories in planning discipline. This clearly states the importance of urban land use planning in its physical environment. This research uses a descriptive and narrative and best evidence synthesis review methods to survey the criteria for locating urban cultural land uses. In terms of purpose, it is an applied that examines the cultural centers and libraries as case studies. The results showed that in the studied land uses, the main criteria of locating by different researchers include: centrality, adaptability, scale, human environment, physical condition, population density and distribution, accessibility, security, safety and health. Each also includes different sub-criteria such as distance matrix, land plots, public transportation stations and stops and etcetera.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Location
  • cultural land use
  • public library
  • cultural center

مراجع

  1. اباذری، زهرا؛ باب الحوائجی، فهیمه؛ جهانگیری­فرد، بهنام (1391)، مکان­یابی کتابخانه­های عمومی منطقه 4 شهر تهران با استفاده از GIS، تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه­های عمومی، زمستان1392، دوره19، شماره4،صص 547-527.
  2. ابراهیم زاده، عیسی، حبیب­زاده لمسو، کاظم (1389)، تحلیل و ارزیابی کاربری اراضی شهر گلوگاه بابل با استفاده از GIS، پژوهش­های جغرافیای انسانی، شماره71، صفحات 18-1.
  3. اسپرولی، یوجین ای؛ دیولیو، مک کوردی، جیمزپی(1372)، پژوهش فرهنگی، مردم نگاری در جوامع پیچیده، ترجمه بیوک محمدی، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی پژوهشگاه، چاپ اول 1372.
  4. افتخاری، جواد (1380): برنامه ریزی و ساماندهی کاربری اراضی محله قلهک، پایان نامه کارشناسی ارشد شهرسازی برنامه ریزی شهری و منطقه­ای)، دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران.
  5. امیری فهلیانی, محمدرضا, جوکار, سجاد. (1398). تدوین استراتژی‌های مناسب کاربری اراضی شهری با استفاده از مدل ترکیبی TOPSIS-SWOT. جغرافیا و روابط انسانی, 2(1), 349-368.
  6. امینی، الهام و دیگران، (1386)، برنامه­ریزی کاربری زمین و چگونگی تأثیرآن درکاهش آسیب­پذیری شهر در برابر زلزله، علوم وتکنولوژی محیط زیست، دوره یازدهم، شماره سه، پاییز
  7. آرام، صدیقه؛ قائد رحمتی، صفر؛ مختاری ملک آبادی، رضا (1392)، مکانیابی فرهنگسراها در مناطق 9 گانه شهر شیراز با استفاده از GIS، اولین همایش ملی جغرافیا، شهرسازی و توسعه پایدار، تهران، اسفند 1392.
  8. آقا ملایی، تیمور،(1384)، اصول و کلیات خدمات بهداشتی، انتشارات: تهران اندیشه ربیع.
  9. بحرینی، سید حسین (1391) فرایند طراحی شهری،انتشارات دانشگاه تهران، چاپ هشتم 1391.
  10. بهروز، فاطمه(1378)، فلسفه روش شناسی تحقیق علمی در جغرافیا، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه تهران.
  11. پرهیزگار، اکبر(1376)، ارائه الگویی مناسب مکانگزینی مراکز خدمات شهری با تحقیق در مدل­ها و ساج شهری، رساله دکتری، دانشگاه تربیت مدرس.
  12. پورمحمدی, محمد رضا, عبدی قروچای, ناهیده. (1397). بررسی تطبیقی وضعیت کاربری اراضی در بین مناطق مادرشهر سنندج. جغرافیا و روابط انسانی, 1(2), 516-542.
  13. پورمحمدی، محمدرضا (1392): برنامه ریزی کاربری اراضی شهری، چاپ چهارم، انتشارات سمت، تهران.
  14. تجری، الهه؛ دشتی شفیعی، علی (1394)، بازنگری مکانیابی فرهنگسرا در پایداری جوانان (نمونه موردی شیراز)، دومین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم جغرافیا و برنامه­ریزی، معماری و شهرسازی، تهران مهرماه 1394.
  15. حسامیان فرخ. اعتماد، گیتی. حائری، محمدرضا،(1383) شهری در ایران، انتشارات آگاه چاپ چهارم.
  16. حسینی، سید علیو همکاران (1393)، مکان­یابی کتابخانه­های عمومی شهر رشت با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی، ساج، تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه­های عمومی، دوره20، شماره2، تابستان 1393، صص 296-277.
  17. حکمت نیا، حسن(1390)، کاربرد مدل در جغرافیا با تاکید بر برنامه­ریزی شهری و ناحیه ای، انتشارات: علم نوین، یزد.
  18. حیدری شهپر، رامین؛ احمدی، ملیحه (1395)، تحلیل مکان­یابی کاربری فرهنگی، با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و تحلیل شبکه (A) نمونه موردی: منطقه8 کلانشهر کرج. دو فصلنامه علمی- پژوهشی پژوهش­های بوم شناسی شهری، سال هشتن، شماره2، پیاپی16، صص 49-66.
  19. خاکپور، براتعلی و ولایتی، سعدالله و کیانژاد، سید قاسم (1386): الگوی تغییر کاربری اراضی شهر بابل در طی سال­های 78-1362، مجله جغرافیا و توسعة ناحیه­ای، شماره نهم، مشهد.
  20. خدابنده­لو، امیر حسین؛ اسکندریان، الهه؛ ارغان، عباس (1396)، مکانیابی فرهنگسراها با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و مدل AHP، پنجمین کنفرانس بین المللی مهندسی عمران، معماری و توسعه شهری، تهران، دانشگاه شهید بهشتی، دی1396.
  21. دانایی فر، عمار،(1390)، تحلیل توزیع فضایی مراکز درمانی)بیمارستان­ها( شهر مشهد؛ پایان نامه ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد.
  22. دهداری راد، طاهره؛ دیدگاه، فرشته (1387) ارائه طرح کلی جهت فضابندی ساختمان کتابخانه­های عمومی متناسب با عصر نوین، همایش سراسری انجمن علمی دانش­جویی کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه الزهرا، اردیبهشت1387، صص187-165.تهران، نهاد کتابخانه­های عمومی کشور.
  23. دهقانی سانیج، جلال؛ محمودی، حسن (1390)، شناسایی و رتبه‌بندی معیارهای مؤثر بر مکان‌یابی کتابخانه‌های عمومی با استفاده از ANP فازی و TOPSIS فازی ، کتابداری و اطلاع رسانی دوره 14، بهار1390، صص 26-51.
  24. رازانی، اسد (1381): برنامه ریزی کاربری اراضی شهری با استفاده از سیستم پشتیبانی برنامه ریزی What if نمونه موردی: شهر دورود، پایان نامه کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشکده هنر، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
  25. راستی کازرونی، زهرا؛ مضطرزاده، حامد (1396) ارائه اصول و معیارهای مکانیابی فرهنگسرا، اولین کنفرانس ملی رویکردهای نو در مهندسی عمران، معماری و شهرسازی، خرم آباد اردیبهشت1396.
  26. رحیمیون، علی اصغر(1387)، تعیین تناسب اراضی با استفاده از GIS، مجله شهرنگار، جلد11.
  27. رضویان، محمدتقی (1382)، برنامه­ریزی کاربری اراضی شهری. انتشارات منشی تهران
  28. رهنما، محمدرحیم، فرقانی، حجت(1386)، برنامه ریزی دسترسی به اتوبوس در ایران: شهر مشهد، فصلنامه علمی­پژوهشی برنامه­ریزی وآمایش فضا، دوره دوازدهم، شماره دوم، 73-96.
  29. زارعی، احمد؛ سالاری، محمود؛ عنابستانی، علی­اکبر (1394)، عوامل موثر در مکان یابی کتابخانه­های آستان قدس رضوی در مشهد، کتابداری و اطلاع رسانی، دوره 18 شماره1، صص 54-33.
  30. زوارقی، رسول و همکاران (1392)، مکان یابی کتابخانه­های عمومی با استفاده از تکنیک تاپسیس- فازی: بررسی موردی کتابخانه­های عمومی شهر تبریز؛ تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه­های عمومی، دوره 20 شماره، 2 تابستان 1393، صص253-275.
  31. زیاری، کرامت ا... (1392) برنامه­ریزی کاربری اراضی شهری، انتشارات دانشگاه تهران،1392.
  32. زیاری، کرامت الله (1385)، برنامه ریزی شهرهای جدید، انتشارات سمت، چاپ هفتم، تهران.
  33. زیاری، کرامت الله(1383)، مکتب ها، نظریه ها و مدل های برنامه­ریزی منطقه­ای، انتشارات: دانشگاه یزد.
  34. سعید نیا، احمد(1387)، کاربری زمین شهر )کتاب سبز شهرداری ها(، سازمان شهرداری­های کشور.
  35. شالین، کلود (1372): دینامیک شهری، ترجمه اصغر نظریان، انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد.
  36. شاین، ادگار (1383)، مدیریت فرهنگ سازمانی و رهبری، ترجمه برزو فرهی بوزنجانی و شمس‌الدین نوری نجفی، تهران: سیمای جوان، چاپ اول.
  37. شکوهی، حسین(1371) اندیشه های نو در فلسفه جغرافیا، جلد اول، انتشارات گیتا شناسی.
  38. شکوهی، حسین(1379) دیدگاه های نو در جغرافیایی شهری، انتشارات سمت، چاپ چهارم.
  39. شیعه، اسماعیل(1394)، مقدمه­ای برمبانی برنامه ریزی شهری، انتشارات علم و صنعت.
  40. صالحی، رحمان. منصور، رضاعلی(1384) ساماندهی فضایی مکانی آموزشی (مقطع متوسطه) شهر زنجان به کمک GIS، مجله پژوهش­های جغرافیایی شماره52، تابستان1384.
  41. ضرابی، اصغر؛ تقوایی، مسعود؛ مختاری ملک آبادی، رضا (1389)، برنامه­ریزی کاربری اراضی فرهنگی- تفریحی مناطق شهری اصفهان و نقش ICT در تعادل بخشی منطقه­ای، جغرافیا و توسعه، شماره 18؛ تابستان1389، صص 158-135.
  42. ضرابی، اصغر و قنبری، محمد (1389)، شهر سالم، مجموعه مقالات دومین همایش ملی شهر سالم، کد 75، سبزوار
  43. طوسی، محمدعلی(1372)،« فرهنگ سازمانی»، تهران، انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی،1372، چاپ اول
  44. عابدیان درکوش، سعید (1390) درآمدی بر اقتصاد شهری.
  45. عزیزی، محمد مهدی(1383) تراکم در شهرسازی، انتشارات: دانشگاه تهران
  46. عفیفیان، فرزانه؛ حیاتی، زهره؛گلی، علی (1393)، شناسایی و رتبه بندی عوامل مؤثر بر مکان­یابی کتابخانه های عمومی با استفاده از فرایند سلسله مراتبی گروهی (AHP)، فصلنامه نظام­ها و خدمات اطلاعاتی سال دوم، شماره2، پیاپی6، بهار 1392، صص93-80.
  47. عفیفیان، فرزانه؛ حیاتی، زهره؛گلی، علی (1393)، مکان­یابی کتابخانه­های عمومی با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی نمونه: شهر شیراز، تحقیقات اطلاع رسانی و کتابخانه­های عمومی، دوره 20، شماره 2، تابستان1393، صص251-229.
  48. عمید حسن (1382)، فرهنگ عمید، تهران، انتشارات امیرکبیر
  49. فرید، یدالله (1375): جغرافیا و شهرشناسی، چاپ دوم، انتشارات دانشگاه تبریز، تبریز.
  50. قره نژاد، حسن(1376)، بررسی توزیع جغرافیایی مراکز بهداشتی درمانی در شهر اصفهان، تحقیقات جغرافیایی، شماره 11 مشهد.
  51. لطفی، حیدر ( ،)1389ارزیابی مراکز فرهنگی و ورزشی به جهت مکانیابی و احداث این مراکز با استفاده از GIS فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، شماره10صص43-72.
  52. الماسپور، فرهاد (1389) کاربرد GIS در تحلیل شبکه توزیع فضایی و مکانیابی داروخانه­ها، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
  53. مختار پور، رضا (1387)، مکان­یابی کتابخانه­های عمومی کشور: ضرورت و مولفه­ها، علوم و فناوری اطلاعات، دوره24، شماره1، پاییز 1387، صص217-203.
  54. مختارپور، رضا؛ تقی­زاده، ایوب؛ رنگ­رزان، کاظم (1388)، مکان­یابی کتابخانه­های عمومی شهرستان اهواز با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (ساج)، کتابداری و اطلاع رسانی، دوره12، شماره2، صص45-29.
  55. مرصوصی، نفیسه(1383)، تحلیل فضایی عدالت اجتماعی در شهر تهران، ماهنامه - پژوهشی آموزشی شهرداری ها، شماره 61، انتشارات شهرداری ها.
  56. مشیریف سید رحیم، ملکی نظام آباد، رسول (1390)، تحلیل بر برنامه­ریزی کاربری اراضی با تأکید بر توعه پایدار شهری، میاندوآب، جغرافیا، صص 87-73.
  57. مصوبات شورای عالی شهرسازی و معماری ایران (1389)، تدقیق تعاریف و مفاهیم کاربریهای شهری و تعیین سرانه آن­ها 10/13/1389.
  58. موحدی، علی؛ زارعی، بلال (1390)، ارائه الگویی برای مکان­گزینی فضایی کتابخانه­های عمومی شهر اهواز با استفاده از GIS، مجله علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، شماره35، صص 145-123.
  59. میرکتولی، جعفر، منافی آذر، رضا (1388) درآمدی به اقتصاد فضا، ناشر دانشگاه گلستان.
  60. هاشمی، ماجد؛ اضغری، آزاد، رحمتی، حیدر (1393)، مکانیابی کتابخانه­های عمومی شهرستان سقز با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی، ساج، فصلنامه آمایش محیط، شماره26، صص 151-169.
  61. یوسفی، لقمان (1380): ارزیابی کاربری اراضی شهری مطابق شاخص­های چندگانه (مورد: پیرانشهر)، پایان نامه کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه تبریز.
  •  
  1. Bagheri, Nasser, Gorgel. Benwell & Alec. Holt (2005), measuring spatial accessibility to primary healthcare /New Zealand.
  2. Elizabeth and Joseoph, Jill G (2004) , physician accessibility: an urban case
    study of pediatric providers/ Health & place/ pp. 273-283.
  3. Mark f. Guaglaiarado and eyntahia R. ronzio and Cheung. Ivan and Chacko, Elizabeth and Joseoph, ill G (2004), physician accessibility: an urban case study of pediatric providers/ Health & place/ pp. 273-283.
  4. Mokhtari Malekabadi, R. Ghaed Rahmati, S., and Aram, S. (2012), Locating Cultural Centers in Shiraz (Iran) Applying Geographic Information System (GIS), World Academy of Science, Engineering and Technology International Journal of Humanities and Social Sciences Vol:6, No:12, 2012.
  5. Padilla, Lisa(2002) Site Selection for Libraries. American Institute of Architects.http://libris.oshea.net/docs/SiteSelectionLibraries.pdf
  6. Timothy S. Hare, Holy R. Barcus (2007). Geographical accessibility and Kentucky’s heart- related hospital services. Applied geography 27. pp181-205.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 31 تیر 1400
  • تاریخ بازنگری: 05 شهریور 1400
  • تاریخ پذیرش: 07 شهریور 1400

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار