ارزیابی و مدل‌سازی عوامل مؤثر بر‌ توزیع خدمات عمومی در مناطق روستایی با رویکرد توسعه روستایی (مطالعه موردی: آبادی‌های شهرستان تکاب)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی کارشناسی ارشد رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

چکیده

توزیع منطقی و عادلانه خدمات عمومی در مناطق روستایی، موضوع پژوهش‌های متعددی بوده است. یک توزیع عادلانه می‌تواند دستیابی به توسعه روستایی را تسهیل نماید. در حالی‌ که عدم بهره‌مندی از خدمات عمومی یا توزیع غیریکنواخت و خوشه‌ای آن در سطح آبادی‌ها، می‌تواند مانعی برای توسعه تلقی شود. هدف از انجام پژوهش حاضر، ارزیابی وضعیت توزیع خدمات‌عمومی در مناطق روستایی شهرستان تکاب، از توابع استان آذربایجان‌غربی و عوامل مؤثر بر آن بوده است. این پژوهش از نوع تحقیقات توصیفی- تحلیلی بوده و اطلاعات مورد نیاز از شناسنامه آبادی‌های شهرستان توسط مرکز آمار ایران(۱۳۹۰)، اخذ شده است. و برای تجزیه‌و‌تحلیل اطلاعات از آمار فضایی و نرم‌افزارArcGIS ، بهره گرفته شده است. تحلیل‌های مورد استفاده شامل: روش پهنه‌بندیIDW ، تحلیل خودهمبستگی فضایی موران، تحلیل لکه‌های داغ (Hotspot) و رگرسیون‌وزنی‌جغرافیایی(GWR) بود. نتایج نشان داد توزیع خدمات‌عمومی در سطح آبادی‌های شهرستان، یکسان نبوده است. این عدم یکنواختی هم به لحاظ نوع خدمات عمومی بوده است و به عنوان مثال باوجود بهره‌مندی اکثر آبادی‌ها از خدمات برق، آب و گاز، برخورداری از خدمات فرهنگی- ورزشی بسیار کم بوده است. از طرفی تفاوت‌هایی به لحاظ فضایی در توزیع خدمات وجود دارد. خدمات‌عمومی دارای خودهمبستگی فضایی هستند و به صورت خوشه‌ای در سطح شهرستان پراکنده شده‌اند. به این صورت که خوشه‌هایی با مقادیر بالا بیشتر در سطوح دهستان‌های احمدآباد و انصار به چشم می‌خورند و مقادیر پایین، در سطح دهستان‌های چمن، کرفتو و ساروق تشکیل شده‌اند. نتایج تحلیل رگرسیون وزنی جغرافیایی نشان داد مدل به‌کار گرفته‌ شده جهت تبیین عوامل مؤثر بر توزیع خدمات‌عمومی در آبادی‌های شهرستان، مجموعا توانسته است 8/78 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation and modeling of factors affecting the distribution of public services in rural areas with a rural development approach (Case study: settlements of Takab city)

نویسنده [English]

  • Alireza Ahmadi
Masters student of geography and urban planning, zanjan university, zanjan, Iran
چکیده [English]

The rational and equitable distribution of public services in rural areas has been the subject of numerous studies. A fair distribution can facilitate rural development.While not benefiting from public services or its uneven and clustered distribution in the settlements, can be considered an obstacle to rural development. The purpose of this study was to evaluate the status of public service distribution in rural areas of Takab city and the factors affecting it. This research is a descriptive-analytical research and the required information has been obtained from the identity card of the city's settlements by the Statistics Center of Iran (2011). Spatial statistics and ArcGIS software have been used to analyze the data. The analyzes used included: IDW zoning method, Moran spatial autocorrelation, Hotspot analysis and Geographically weighted regression (GWR). The results showed that the distribution of public services in the settlements of the city was not the same. This non-uniformity has also been in terms of the type of public services, and for example, despite the fact that most of the settlements benefit from water, electricity and gas services, they have had very few cultural- sports services. On the other hand, there are spatial differences in the distribution of services. Public services have a spatial autocorrelation and are scattered in clusters throughout the city. In this way, clusters with high values ​​are more visible in the levels of Ahmadabad and Ansar villages and low values ​​are formed in the levels of Chaman, Karfto and Sarough villages. The results of geographically weighted regression analysis showed that the model used to explain the factors affecting the distribution of public services in the city, was able to explain 78.8% of the changes in the dependent variable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Public services
  • Rural development
  • Takab city
  • GWR
ازکیا، مصطفی؛ دیباجی فروشانی، شکوه. (1395). نقد برنامه‌های توسعه روستایی ایران، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 5(1)، 103- 125
استعلاجی، علیرضا؛ خانی، علیرضا؛ اللهقلی‌نژاد، مهناز. (1390). نقش دهیاری‌ها در توسعه روستایی، دانشنامه (جغرافیا)، 4(4(82)) (4)، 15-22
بهاری، روح‌الامین؛ عباسپور، رحیم‌علی؛ پهلوانی، پرهام. (1394)، پهنه‌بندی آلودگی ذرات معلق با استفاده از مدل‌های آمارمحلی در Gis، (مطالعه موردی: شهر تهران)، علوم و فنون نقشه‌برداری، 5(3)، 165-173
حاجی‌فتحعلی، فرشته؛ باقرعطاران، مرضیه. (1397). تحلیل عدم تعادل فضایی توزیع خدمات‌اقتصادی، اجتماعی دهستان‌های استان قزوین، راهبردهای توسعه روستایی، 5(2)، 267- 285    
درگاه اینترنتی فرمانداری شهرستان تکاب، tekab-ag.ir
دولتی، غلام؛ افراخته، حسن؛ عزیزپور، فرهاد؛ پریزادی، طاهر. (۱۴۰۰)، تحلیل سطح برخورداری سکونتگاه‌های روستایی از خدمات در چارچوب عدالت توزیعی (مورد مطالعه: روستاهای بخش تنکمان)، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، ۲۱(۶۲)، ۵۱-۷۱
رضایی‌زاده، محمدجواد؛ کاظمی، داود. (1391). بازشناسی نظریه خدمات عمومی و اصول حاکم بر آن در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، فقه و حقوق اسلامی، 3(5)، 23-46
رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا؛ ایزدی‌خرامه، حسن. (1380). تحلیلی بر رویکرد مکان‌یابی و توزیع خدمات در مناطق روستایی: بررسی تطبیقی رویکرد کارکردهای شهری در توسعه روستایی (UFRD) و مدل تخصیص مکانی (LA)، تحقیقات جغرافیایی، 16(62)، 30-66
زارعی، محمدحسین؛ نجارزاده‌هنجنی، مجید. (1396)، مفهوم خدمات‌عمومی و تحول آن در پرتو دکترین کارکرد عمومی، پژوهش حقوق‌عمومی، 19(56)، 135-156
زارعی، یعقوب. (1395). تبیین عدالت اجتماعی در تخصیص خدمات مناطق روستایی: مطالعه موردی: استان‌های غرب کشور، روستا و توسعه، 19(4)، 23-48
سالنامه آماری استان آذربایجان غربی(۱۳۹۳)، سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان آذربایجان غربی،azgharbi.mporg.ir
سالنامه آماری استان آذربایجان غربی. (۱۳۹6)، سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان آذربایجان غربی،azgharbi.mporg.ir
سجادی، ژیلا، ابراهیم‌زاده، عیسی؛ شمس‌الدینی، علی (1390). تحلیلی بر مهاجرت‌های روستایی- شهری با تأکید بر نقش دسترسی (مورد: شهرستان ممسنی)، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، 2(8)، 77-94
سرشماری عمومی نفوس و مسکن. (۱۳۹۵)، مرکز آمار ایران، amar.org.ir
شناسنامه آبادی‌های شهرستان تکاب. (۱۳۹۰). مرکز آمار ایران، amar.org.ir
صحنه، بهمن؛ سادین، حسین؛ نشاط، عبدالحمید؛ تلخابی، حمیدرضا. (1396). اثرات روایط شهر و روستا بر تحولات اقتصادی و اجتماعی روستاهای شهرستان آزادشهر، اقتصاد فضا و توسعه روستایی، 6 (3)، 121- 138
صفرعلی‌زاده، اسماعیل. (۱۳۹۹). تحلیل شاخص‌های کمی و کیفی مسکن در شهر ارومیه، مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، ۱۵(۲، پیاپی، ۵۱)، ۵۲۹-۵۴۴
عزمی، آئیژ. (1397)، ضرورت مهندسی فرهنگی در فرایند توسعه روستایی (مطالعه موردی: استان کرمانشاه)، جغرافیا و روابط انسانی، 1(1)، 167- 185
قبادی، نوید؛ فرهادی اجیرلو، جلیل؛ آذرنژاد، داور، آذرنژاد، شهروز. (1394). بررسی نقش ایجاد و توسعه بازارچه مرزی در توسعه شهری شهر بیله‌سوار، دانش انتظامی اردبیل، 1394(6)، 56-72
گنجعلی، جعفر؛ جهانگیری، سمیه (1398). برنامه‌ریزی و ساماندهی فضایی نظام توزیع خدمات در سکونتگاه‌های روستایی (مطالعه‌ موردی: سکونتگاه‌های روستایی شاهین‌شهر و میمه)، پژوهش‌های مکانی- فضایی، 3 (4پیاپی12)
محمدی‌ ده‌چشمه، مصطفی؛ عبیات، مرتضی؛ عبیات، مصطفی (1396). ارزیابی عدالت فضایی در توزیع خدمات‌عمومی در دهستان مشرحات اهواز با تلفیق روش‌های تصمیم‌گیری چندشاخصه در محیط GIS، مطالعات مدیریت‌شهری، 9(30)، 63-80
میرزایی‌قلعه، فرزاد؛ کلانتری، بهرنگ؛ مولائی‌قلیچی، محمد؛ عزمی، آئیژ (1392). تحلیل روابط متقابل شهر و روستا در توسعه‌یافتگی روستاهای دهستان حومه، شهرستان هرسین، مسکن و محیط روستا، 23(143) 89-100
یاسوری، مجید؛ امامی، سیدفاطمه؛ سجودی، مریم. (1395). عدالت فضایی بهره‌مندی از امکانات و خدمات در سکونتگاه‌های روستایی دهستان‌های استان گیلان، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 16(41)، 95- 116
 
 
Li, Qiang., Lou, Renfo., Liu, Chengfang., Zhang, Linxiu. (2006), What do villagers really want? Understanding villagers willingness to invest in rural public services [J], Issues in Agricultural Economy, 10, 15-21
Thiede, Brian C., Brown, David L., Sanders, Scott R., Glasgow, Nina., Kulcsar, Laszio J., (2017), A demographic deficit? Local population aging and access to services