بررسی و تحلیل نقش شاخص‌های ژئومورفولوژی در مکان گزینی و توسعه فیزیکی آتی شهر (مطالعه موردی: شهر زاهدان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

2 دانشگاه تبریز

3 دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

چکیده

پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل نقش شاخص‌های ژئومورفولوژی در مکان‌گزینی و توسعه فیزیکی آتی شهر زاهدان پرداخته است. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی- توسعه‌ای و از لحاظ روش توصیفی– تحلیلی است. اطلاعات مورد نیاز پژوهش به دو صورت اسنادی و پیمایشی جمع‌آوری‌شده است. پارامترهای در نظر گرفته‌شده برای محدوده موردمطالعه به ترتیب اولویت عبارت‌اند از شیب، فاصله از گسل، توپوگرافی، جهت شیب و کاربری اراضی. در پایان نقشه نهایی مکان‌های بهینه توسعه فیزیکی شهر حاصل از مدل AHP در محیط ArcGIS در پنج کلاسِ کاملاً مناسب، نسبتاً مناسب، بی‌تفاوت، نسبتاً نامناسب و کاملاً نامناسب تهیه گردید. نتایج نشان داد که شرق شهر زاهدان به دلیل قرارگیری در وضعیت شیب نامناسب که ریزش و سقوط سنگ‌ریزه‌ها این قسمت از شهر را تهدید می‌کند و همچنین به دلیل نزدیکی به حریم گسل برای توسعه شهر مناسب نیست.
پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل نقش شاخص‌های ژئومورفولوژی در مکان‌گزینی و توسعه فیزیکی آتی شهر زاهدان پرداخته است. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی- توسعه‌ای و از لحاظ روش توصیفی– تحلیلی است. اطلاعات مورد نیاز پژوهش به دو صورت اسنادی و پیمایشی جمع‌آوری‌شده است. پارامترهای در نظر گرفته‌شده برای محدوده موردمطالعه به ترتیب اولویت عبارت‌اند از شیب، فاصله از گسل، توپوگرافی، جهت شیب و کاربری اراضی. در پایان نقشه نهایی مکان‌های بهینه توسعه فیزیکی شهر حاصل از مدل AHP در محیط ArcGIS در پنج کلاسِ کاملاً مناسب، نسبتاً مناسب، بی‌تفاوت، نسبتاً نامناسب و کاملاً نامناسب تهیه گردید. نتایج نشان داد که شرق شهر زاهدان به دلیل قرارگیری در وضعیت شیب نامناسب که ریزش و سقوط سنگ‌ریزه‌ها این قسمت از شهر را تهدید می‌کند و همچنین به دلیل نزدیکی به حریم گسل برای توسعه شهر مناسب نیست.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigation and analysis of the role of geomorphological indicators in the location and future physical development of the city (Case study: Zahedan city)

نویسندگان [English]

  • Ali Movahed 1
  • davod hatami 2
  • Fatima Behrouj 3
  • Zubeida Pooyesh 3
  • Zeinab Dolatshahi, 1
1 Kharazmi University, Tehran, Iran.
2 Tabriz University
3 Sistan and Baluchestan University, Zahedan, Iran
چکیده [English]

پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل نقش شاخص‌های ژئومورفولوژی در مکان‌گزینی و توسعه فیزیکی آتی شهر زاهدان پرداخته است. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی- توسعه‌ای و از لحاظ روش توصیفی– تحلیلی است. اطلاعات مورد نیاز پژوهش به دو صورت اسنادی و پیمایشی جمع‌آوری‌شده است. پارامترهای در نظر گرفته‌شده برای محدوده موردمطالعه به ترتیب اولویت عبارت‌اند از شیب، فاصله از گسل، توپوگرافی، جهت شیب و کاربری اراضی. در پایان نقشه نهایی مکان‌های بهینه توسعه فیزیکی شهر حاصل از مدل AHP در محیط ArcGIS در پنج کلاسِ کاملاً مناسب، نسبتاً مناسب، بی‌تفاوت، نسبتاً نامناسب و کاملاً نامناسب تهیه گردید. نتایج نشان داد که شرق شهر زاهدان به دلیل قرارگیری در وضعیت شیب نامناسب که ریزش و سقوط سنگ‌ریزه‌ها این قسمت از شهر را تهدید می‌کند و همچنین به دلیل نزدیکی به حریم گسل برای توسعه شهر مناسب نیست.
پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل نقش شاخص‌های ژئومورفولوژی در مکان‌گزینی و توسعه فیزیکی آتی شهر زاهدان پرداخته است. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی- توسعه‌ای و از لحاظ روش توصیفی– تحلیلی است. اطلاعات مورد نیاز پژوهش به دو صورت اسنادی و پیمایشی جمع‌آوری‌شده است. پارامترهای در نظر گرفته‌شده برای محدوده موردمطالعه به ترتیب اولویت عبارت‌اند از شیب، فاصله از گسل، توپوگرافی، جهت شیب و کاربری اراضی. در پایان نقشه نهایی مکان‌های بهینه توسعه فیزیکی شهر حاصل از مدل AHP در محیط ArcGIS در پنج کلاسِ کاملاً مناسب، نسبتاً مناسب، بی‌تفاوت، نسبتاً نامناسب و کاملاً نامناسب تهیه گردید. نتایج نشان داد که شرق شهر زاهدان به دلیل قرارگیری در وضعیت شیب نامناسب که ریزش و سقوط سنگ‌ریزه‌ها این قسمت از شهر را تهدید می‌کند و همچنین به دلیل نزدیکی به حریم گسل برای توسعه شهر مناسب نیست.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Geomorphological Indices
  • Physical Development
  • Zahedan
1- احمدی، عبد المجید؛ حیدری، تقی؛ آراء، هایده (1389)، «ارزیابی نقش دانش ژئومورفولوژی در توسعه فیزیکی شهر با استفاده از GIS نمونه موردی: شهر زنجان»، همایش کاربرد جغرافیای طبیعی در برنامه ریزی محیطی، دانشگاه آزاد اسلامی خرم آباد.
2- اسفندیاری، فریبا، صغری جدی، الناز پیروزی(1397). تحلیلی بر مکان یابی جهات بهینه گسترش فیزیکی شهرستان گرمی با استفاده از مدل VIKOR. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال هجدهم. شماره 51.
3- اشتری، نفیسه؛ اطهری، فریبا؛ علیپور، سمیه (1392 یا 2014)، «مکان سنجی دستیابی به توسعه پایدار با تاکید بر ژئومورفولوژی شهری؛ نمونه پژوهی: شهر کرج» دومین کنگره بین المللی سازه معماری و توسعه شهری؛ تبریز.
4- امانپور، سعید؛ علیزاده، هادی؛ قراری، حسن (1392)، «تحلیلی بر مکان یابی جهات بهینه توسعه فیزیکی شهر اردبیل با استفاده از مدل AHP، فصلنامه برنامه ریزی منطقه­ای، سال دوم، شماره دهم.
5- انصاری لاری، احمد؛ نجفی، اسماعیل؛ نوربخش، فاطمه (1390)، «قابلیت­ها و محدودیت­های ژئومورفولوژیکی توسعه فیزیکی شهر ایلام»، فصنامه آمایش محیط، شماره پانزدهم.
6- آفریده، فائزه؛ اسدی، اکرم؛ احمدی، امیر (1394)، «پتانسیل سنجی توسعه فیزیکی شهر جدید پردیس با تأکید بر شاخص­های ژئومورفولوژی، پژوهش­های جغرافیایی برنامه ریزی شهری، دوره دوم، شماره چهار.
7- بیرانوند، حجت اله، حامد عباسی، عبداله سیف ، حمید بابلب موخر(1398)، شناسایی تنگناهای ژئومورفولوژیکی در مکان گزینی و توسعه کالبدی شهر خرم آباد با تاکید بر شاخص های نئوتکتونیکی، فصلنامه ی علمی- پژوهشی فضای جغرافیایی، سال هجدهم، شماره 65، صص 213-191.
8- تقیان، علیرضا؛ غلام حیدری، حمیده (1392)، «پتانسیل­ها و موانع ژئومورفولوژیکی توسعه فیزیکی شهر یاسوج با استفاده از مدل AHP »، دو فصلنامه ژئومورفولوژی کاربردی ایران، سال اول، شماره دوم.
9- جباری ، ایرج. ، شهرام روستایی، (1386) ، "ژئومورفولوژی مناطق شهری" ، چاپ اول. سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه.
10- حسینی، سید علی؛ ویسی، رضا؛ محمدی، مریم (1391)، «پهنه بندی جغرافیایی محدودیت­های توسعه کالبدی شهر رشت با استفاده از GIS»، چهارمین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت شهری، مشهد.
11- رضائی، پرویز؛ استاد ملکرودی، پروانه (1389)، «محدودیت­های ژئومورفولوژیکی توسعه فیزیکی شهر رودبار»، فصلنامه جغرافیای طبیعی، سال دوم، شماره هفتم.
12- زارعی، پروین؛ رامشت، محمد حسین (1391)، «شاخص­های محیطی موثر درتوسعه فیزیکی شهر قروه»، چهارمین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت شهری، مشهد.
13- ستایشی نساز، حسن؛ عمرانی دور باش، مجتبی؛ زارع بیشه، نرگس (1393)، «بررسی تنگناهای ژئومورفولوژیکی و تأثیر آن بر توسعه فیزیکی شهر با استفاده از GIS و روش AHP (مطالعه موردی: شهر گیوی)»، پژوهش­های ژئومورفولوژی کمی، سال دوم، شماره چهار.
14- سرور، هوشنگ، منصور خیری زاده آروق، میژه لاله پور(1393)، نقش عوامل محیطی در امکان سنجی توسعه فیزیکی بهینه شهر ملکان، مجله پژوهش و برنامه ریزی شهری، سال پنجم، شماره هجدهم. صص114-95.
15- سرور، هوشنگ؛ خیری زاده اروق، منصور؛ لاله پور، منیژه (1393)، «نقش عوامل محیطی در امکان سنجی توسعه فیزیکی بهینه شهر ملکان»، مجله پژوهشی و برنامه ریزی شهری، سال پنجم، شماره هیجدهم.
16- سمیه عمادالدین و فخرالدین نامجو (1393) ارزیابی پارامترهای ژئومورفولوژیکی در توسعه فیزیکی شهر گرگان، فصلنامه جغرافیایی سرزمین سال 11، شماره 42 .
17- شایان، سیاوش؛ پرهیزکار، اکبر؛ سلیمانی شیری، مرتضی (1388)، «تحلیل امکانات و محدودیت­ها ژئومورفولوژیک در انتخاب محورهای توسعه شهری (نمونه موردی: شهر داراب)»، مدرس علوم انسانی، شماره شصت و دوم.
18- شمس، مجید، پریسا حجی ملایری(1388)، توسعه فیزیکی و تاثیر آن در تغییرات کاربی اراضیشهر ملایر(85 و 1365)، فصلنامه جغرافیایی آمایش، دوره دوم، شماره 7، 91-75.
19- شیرمحمدی، حمید، فریدون نقیبی(1386)، توسعه کالبدی شهر نالوس با در نظر گرفتن اثرات زیست محیطی به کمک GIS، نشریه هویت شهر، سال اول، شماره 1، صص38-27.
20- طالب زاده، میرحیدر (1388)، «توسعه فیزیکی ناپایدار شهرها و اسیب پذیری انها در برابر سوانح طبیعی نمونه موردی: شهر ماکو در آذربایجان غربی»، فصلنامه مسکن و محیط روستا.
21- عابدینی، موسی؛ مقیمی، ابراهیم (1393)، «نقش تنگناهای ژئومورفولوژیکی در توسعه کالبدی کلانشهر تبریز به منظور کاربری بهینه»، مجله جغرافیا و برنامه محیطی، سال بیست و سوم، شماره دهم.
22- قربانی،محمد صدیق؛ مسعود علیمردانی، فرزاد ویسی، رامین قربانی(1397). تحلیلی بر کارکرد و نقش عوامل طبیعی در مکان گزینی و گسترش کالبد شهری( مطالعه موردی: شهر کامیاران). فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی. دوره 13(2)،505-527.
23- قرخلو، مهدی؛ داوودی، محمود؛ زندوی، سید مجدالدین؛ جرجانی، حسن علی؛ (1390)، «مکان یابی مناطق بهینه توسعه فیزیکی شهر بابلسر بر مبنای شاخص های طبیعی»، فصلنامه جغرافیا و توسعه، شماره بیست وسوم.
24- قنواتی، عزت اله؛ دلفانی گودرزی، فاطمه (1392)، «مکان یابی بهینه توسعه شهری با تأکید بر پارامترهای طبیعی با استفاده از مدل تلفیقی فازی/ AHP مطالعه موردی: شهرستان بروجرد»، دوفصلنامه ژئومورفولوژی کاربردی ایرن، سال اول، شماره اول.
25- گنجائیان، حمید؛ فریدونی کردستانی، مژده (1392)، «عوامل محدود کننده توسعه فیزیکی شهر مریوان»، دومین کنفرانس ملی جغرافیا و زمین شناسی.
26- گنجائیان، حمید؛ گروسی، لیلا (1388)، «ارزیابی نقش عوامل ژئومورفولوژیکی در توسعه شهری شهرهای استان کردستان»، کنگره بین المللی جغرافیا و توسعه پایدار.
27- ماجدی ، حمید ، (1378) ، "زمین مسئله اصلی توسعه شهری است" ، مجله آبادی ، مرکز مطالعات و تحقیقات شهری و معماری ، 33: 14-3.
28- معتمد، احمد (1375)، طرح مشابه یابی ماسه زاهدان، معاونت عمران استانداری سیستان و بلوچستان.
29- مقصودی، مهران؛ مرادی پور، فاطمه (1392)، «مکان یابی مناطق بهینه جهت توسعه فیزیکی شهر الیگودرز با استفاده از نقشه­ی ژئومورفولوژی و GIS»، دو فصلنامه ژئومورفولوژی کاربردی ایران، سال اول، شماره دوم.
30- مقیمی، ابراهیم (1385)، ژئومورفولوژی شهری، انتشارات دانشگاه تهران.
31- ملکی، امجد؛ دهساری، مهین؛ رضایی، پیمان (1394)، «تنگناهای ژئومورفولوژیک توسعه کالبدی شهر جوانرود با استفاده از مدل منطق فازی»، فصلنامه برنامه ریزی و آمایش فضا، دوره نوزدهم، شماره چهار.
32- ملکی، امجد؛ عزیزی، بیان (1393)، «تنگناهای طبیعی توسعه فیزیکی شهر پاوه با تأکید بر عوامل ژئومورفولوژی»، فصلنامه آمایش محیط، شماره بیست و هفتم.
33- ناصر وندی، زهرا؛ اسکانی، غلامحسین (1390)، «بررسی نقش ژئومورفولوژی در مکان یابی مناطق شهری و مدیریت بحران زلزله با استفاده از نرم افزار GIS (مورد: منطقه کن- سولقان).
34- Alcantara, I., 2002, Geomorphology, Natural Hazards, Vulnerability and Prevention of Natural Disaster in Developing Countries, Geomorphology, 47:107-124.
35- Bathrellos, G. D., Gaki-Papanastassiou, K., Skilodimou, H. D., Papanastassiou, D., Chousianitis, K. G., (2011), Potential suitability for urban planning and industry development using natural geological–geomorphological parameters, hazard maps and Environ Earth Sci, published online 04 August 2011, www.springerlink.com.
36- Chakhar, S., Mousseau, V., (2008), GIS-based multicriteria spatial modeling generic framework, Int J Geogr Inf Sci, 22 (11–12): 1159–1196.
37- Güneralp, B., Seto, K. (2008). Environmental impacts of urban growth from an integrated dynamic perspective: A case study of Shenzhen, South China. Glob. Environ. Chang, 18, 720-735
38- iang, L., Deng, X., Seto, K.C. 2013. The  impact  of  urban  expansion  on  agricultural  land  use intensity  in  China. Land Use Policy 35, pp: 33–39.
39- Liu, J., Ye, J., Yang, W., Yu, S. 2010. Environmental Impact Assessment of Land Use Planning in Wuhan City Based on Ecological Suitability Analysis, Journal of Procedia Environmental Sciences. Vo1.2.
40- Maghsoudi, M., & Rahmati, M., (2018). GEOMORPHOSITES ASSESSMENT OF LORESTAN PROVINCE IN IRAN BY COMPARING OF ZOUROS AND COMANESCU’S METHODS (CASE STUDY: POLDOKHTAR AREA, IRAN). GeoJournal of Tourism and Geosites, 21(1), 226.  https://doi.org/10.30892/gtg.21118-283
41- Pareta K and Prasad S. 2012. Geomorphic effects on urban expansion: a case study of small town in central India. 14th annual international conference and exhibition on geospatial information technology and applications. pp: 1-9.
42- Pareta, K., et al., 2012, “Geomorphic Effects on Urban expansion”: A Case Study of Small Town in Central India, 14th Annual International Conference and exhibition on Geospatial Information Technology and Application.
43- Silvania Avelar1 & Crisógono Vasconcelos1 & Kátia L. Mansur2 & Sylvia C. Anjos3 & Gisele F. Vasconcelos1. Targeting Sustainability Issues at Geosites: a Study in Região dos Lagos, Rio de Janeiro, Brazil. The European Association for Conservation of the Geological Heritage 2017. Geoheritage DOI 10.1007/s12371-016-0212-1
44- Szabo, J., David, L. Loczy, D. 2010. Anthropogenic Geomorphology: A Guide to Man-Made Landforms. Springer. 298p.
45- Yalcin, A., Reis, S., Aydinoglo, AA., Yomraliglu, T.,2011, A GIS- based comparative study of feguency ratio, analytical hierarchy process, bivariate statistics and logistics metids for land slide susceptibility mapping in Trabzon, NE Turkey. Geomorfology, Vol 85. PP 274-287