دگرگونی های اقتصاد روستایی در پَرتو اصلاحات ارضی (نمونه پژوهی: روستای گَچگَران از توابع بخش مرکزی شهرستان مَمَسَنی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد و رئیس انجمن ژئوپلیتیک ایران

2 دانشجوی دکتری روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبائی تهران

3 ، دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

اصلاحات ارضی به‌عنوان یکی از اصول انقلاب سفید طی دوره پهلوی دوم، شرایط اقتصاد روستایی و ساختار ایلات و عشایر را تحت‌الشعاع قرار داد. در این میان، ساختار ایلی ـ عشیره‌ای ممسنی دستخوش تحولات درون‌ایلی شد و زمینه برای نقش‌آفرینی شرکت‌های تعاونی تولید روستایی، زارعین و دیگر نیروهای اجتماعی در فضای اقتصاد روستایی هموار شد. تحت این شرایط، روستای گچگران واقع در بخش مرکزی شهرستان ممسنی و مرکزیت دهستان بَکِش ‌یک بیش از پیش دچار دگردیسی اقتصادی و در تحولات اقتصادی ابراز وجود نمود. از این‌رو، این پرسش مطرح است که اصلاحات ارضی چه تأثیری بر اقتصاد روستای گچگران از توابع بخش مرکزی شهرستان ممسنی داشته‌ است؟ پژوهش حاضر از نوع کاربردی و روش تحقیق، توصیفی ـ تحلیلی است. داده‌های مورد نیاز به روش اسنادی و میدانی (مصاحبه و مشاهده) گردآوری شده‌ا‌ند. برآیند مطالعات صورت گرفته نشان داد اصلاحات ارضی ضمن تزلزل در ساختار ایلی ـ عشیره‌ای ممسنی، اقتصاد روستایی گچگران (عرصه‌های عمرانی، دامداری، باغداری، کشاورزی، صنایع دستی و کارگاه‌های تولیدی) را متحول ساخته، به‌طوری که دگرگونی‌های اقتصادی این سکونتگاه روستایی با وقوع انقلاب اسلامی و اجرای برنامه‌های توسعه روستایی تا سال 1400ه.ش شتاب گرفته و کشاورزی و واحدهای تولیدی کوچک بیش از دامداری مورد عنایت ساکنان قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Rural Economic Transformations in the Light of Land Reform (Case Study: Gachgaran Village of the Central Part of Mamasani County)

نویسندگان [English]

  • Hadi Aazami 1
  • Seyed Mohamad Hossein Hosseini 2
  • Vahid Sadeghi 3
1 University of Ferdosi Mashhad
2 University of Allameh Tabatabaei
3 University of Ferdosi Mashhad
چکیده [English]

Land reform, as one of the principles of the White Revolution during the second Pahlavi period, overshadowed the conditions of the rural economy and the structure of tribes and nomads. In the meantime, the Mamasani tribal structure underwent intra-tribal changes and the ground was paved for the role of rural production cooperatives, farmers and other social forces in the rural economy. Under these circumstances, the village of Gachgaran, located in the central part of Mamasani county and the center of first Bakhsh, experienced more and more economic transformation and expressed itself in economic developments. Therefore, the question is what effect has the land reform had on the economy of Gachgaran village in the central part of Mamasani county? The present research is of applied type and the research method is descriptive-analytical. The required data were collected through documentary and field methods (interview and observation). The results of the studies showed that land reform, while swaying in the Mamasani tribal structure, transformed the rural economy of Gachgaran (civil engineering, animal husbandry, horticulture, agriculture, handicrafts and production workshops), so that transformation the economic development of this rural settlement has accelerated with the occurrence of the Islamic Revolution and the implementation of rural development programs until 1400, and agriculture and small production units have been taken care of by the residents more than livestock.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Land Reform
  • Rural Economy
  • Mamasani County
  • Gachgaran
اساسنامه شرکت تعاونی تولید روستایی گچگران (1391)، پیشینه و اهداف تأسیس شرکت تعاونی تولید روستایی گچگران، شهرستان ممسنی: شرکت تعاونی تولید روستایی گچگران.
اسکندری، لهراسب (1393)، «گفتگو با یکی از کلانتران ممسنی و تاریخ زنده حوادث یکصد سال اخیر»، مجله نورباران، شماره 49.
افراخته، حسین (1393)، جغرافیای روستایی ایران، تهران: انتشارات سمت.
پاپلی­یزدی، محمدحسین و ابراهیمی، محمدامیر (1393)، نظریه­های توسعه روستایی، تهران: انتشارات سمت.
پورطاهری، مهدی (1396)، طراحی روستایی، تهران: انتشارات سمت.
حبیبی­فهلیانی، حسن (1384). اثرهای پیش از تاریخ، و دوران تاریخی و مشاهیر ممسنی، شیراز: انتشارات بنیاد فارس­شناسی.
حسینی، سید محمد حسین (1400)، دگرگونی­های اجتماعی سکونتگاه گچگران، مشهد: انتشارات ارسطو.
خلیلی، وحید (1392)، «افتتاح دومین جایگاه سوخت CNG شهر نورآباد»، مجله نورباران، شماره 23.
زاهد، فیاض (1387)، «گذری بر قانون اصلاحات ارضی در ایران»، پژوهشنامه تاریخ، سال سوم، شماره 11.
زکی­پور، نعمت­اله و حیدری، آرمان (1399)، «ساختار سیاسی ـ اجتماعی و ساز و کارهای قدرت در بافت سنتی جامعه ایلی، مطالعه موردی در جامعه ایلی کهگیلویه و بویراحمد»، فصلنامه انسان­شناسی، سال هفدهم، شماره 30.
زینتی­فخرآباد، محمدمهدی و عسکری­مقدم، مصطفی (1400)، «آینده­پژوهی پیامدهای امنیتی بحران منابع آبی در نواحی مرزی ایران»، فصلنامه جغرافیا و روابط انسانی، دوره چهارم، شماره 3.
سالنامه آماری (1395)، سرشماری نفوس و مسکن روستای گچگران، مرکز آمار ایران.
سجاسی­قیداری، حمداله، پورطاهری، مهدی، صادقی، وحید و حسینی، سید محمد حسین (1395)، «تحلیل رابطه طایفه­گرایی اجتماعات محلی با توسعه سیاسی در شرایط انتخاباتی: مطالعه موردی شهرستان نورآباد ممسنی»، فصلنامه جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، سال چهاردهم، شماره 1.
صادقی، ملاگرگعلی (1377)، ممسنی دشتی پر از نون و تشتی پر از خون، شیراز: کوشامهر.
شایان، حمید، تقیلیو، علی­اکبر و خسروبیگی، رضا (1391)، «تحلیل نقش مشارکت مردم در پایداری اقتصاد روستایی: مطالعه موردی دهستان ایجرود بالا»، شهرستان ایجرود، فصلنامه جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، شماره 19.
شرکت تعاونی تولید روستایی گچگران (1383)، میزان تولید و کشت محصولات کشاورزی روستای گچگران، شهرستان ممسنی: شرکت تعاونی تولید گچگران.
شرکت تعاونی تولید روستایی گچگران (1400)، مجموع اراضی زراعی گروه­های هشت­گانه و متفرقه گچگرانی، شهرستان ممسنی: شرکت تعاونی تولید گچگران. 
صفی­نژاد، جواد (1393)، «ساختار اجتماعی عشایر ایران»، فصلنامه مطالعات ملی، سال پنجم، شماره 1.
کاویانی­راد، مراد و صادقی، وحید و حسینی، سید محمد حسین (1400)، «تبیین ژئوپلیتیکی روابط طوایف در حوزه انتخابیه ممسنی»، فصلنامه ژئوپلیتیک، سال هفدهم، شماره 1.
کاویانی­راد، مراد و حسینی، سید محمد حسین و صادقی، وحید (1400)، «نقش کدخدا در تحولات اجتماعی ـ سیاسی طایفه بکش از ایل ممسنی، مورد مطالعه: بازه زمانی مشروطه تا اصلاحات ارضی، فصلنامه دانش سیاسی، دوره هجدهم، شماره 1.
کریم­زاده، حسین، ولایی، محمد و منافی­آذر، رضا (1395)، «نقش تنوع­بخشی به فعالیت­ها در پایداری اقتصاد روستایی: مطالعه موردی دهستان مرحمت­آباد میانی»، شهرستان میاندوآب، فصلنامه آمایش جغرافیایی فضا، سال ششم، شماره 20.
مشاهده میدانی نگارنده (1400)، وضعیت دامداری، منازل مسکونی و فضای مجازی در روستای گچگران، شهرستان ممسنی، روستای گچگران.
مصاحبه با مدیرعامل شرکت تعاونی تولید روستای گچگران (1400)، گروه­های هشت­گانه کشاورزی گچگران، شهرستان ممسنی، روستای گچگران.
مصاحبه با مدیرعامل کارگاه­های تولیدی روستای گچگران (1400)، وضعیت کارگاه­های تولیدی خشت­زنی، بلوک­زنی، دژسازه اطلس بناب، مصالح ساختمانی، نفت و گازوئیل، جوشکاری، پایش محصولات کشاورزی، گل و نهال­­فروشی، مرغ­داری و گاوداری، شهرستان ممسنی، روستای گچگران.
مصاحبه با موی­سپیدان روستای گچگران (1400)، سرچمشه­های آب، وضعیت کشاورزی، وضعیت زیرساختی و ارتباطات روستای گچگران، شهرستان ممسنی، روستای گچگران.
منشی­زاده، رحمت­اله و صادقی، مظفر (1389)، «تحولات فضایی روستاهای پیرامون شهر با تأکید بر تعامل روستا ـ شهری؛ مورد: روستاهای پیرامون شهر نورآباد ممسنی»، مجله چشم­انداز جغرافیایی، سال پنجم، شماره 12.
میرفتاح، سید علی اصغر (1356)، «منزلگاه­های راه شاهی: منزلگاه گچگران»، فصلنامه بررسی­های تاریخی، سال دوازدهم، شماره 2.
نوروزی، عباس و شهبازی، اسماعیل (1399)، «بررسی تطبیقی قانون اصلاحات ارضی و لایحه اصلاحی آن در ایران»، فصلنامه روستا و توسعه، سال 23، شماره 21.
هاشمی، سید جواد (1391)، رفع مشکل آب 150 هکتار زمین کشاورزی در روستای گچگرانِ ممسنی، خبرگزاری ایرنا.