سنجش و بررسی ابعاد شاخص‌های زیست پذیری شهری مطالعه موردی: کلانشهر شیراز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه گلستان

چکیده

زیست پذیری شهری در ارتباط با وظایف جدید برنامه‌ریزی در پاسخ‌دهی به نیازهای جامعه پس از صنعتی شدن که شدیداً در جست‌وجوی امکانات، تسهیلات و کیفیت زندگی است، به ‌شدت افزایش ‌یافته است و از سوی دیگر زیست پذیری به جهت تهدیدهای پیش روی زندگی شهری امروزه نیز اهمیتی دوچندان یافته است. هدف اصلی این مطالعه سنجش زیست پذیری شهر شیراز می‌باشد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده که از روش‌های پیمایشی نیز استفاده شده است. جهت گردآوری اطلاعات زیست پذیری از طریق پرسشنامه به تعداد 385 از سرپرست خانوار انجام شده است. برای تحلیل داده-ها از آزمون تی‌تک نمونه‌ای استفاده شده است. در بعد اقتصادی باتوجه به میانگین‌های بدست آمده و سطح معنی داری گویه‌ها که همگی کمتر از مقدار پذیرفته شده (0.5) می‌باشد. بنابراین به احتمال 95 درصد می‌توان گفت شاخص اقتصادی در شهر شیراز از وضعیت مطلوبی برخوردار نمی‌باشد. بعد اجتماعی حاکی از آن است که تنها در 4 مورد (دسترسی اماکن فرهنگی و مذهبی، دسترسی اماکن تاریخی، دسترسی فضاهای فراغتی، تفریحی و ورزشی و کیفیت خدمات پزشکی و بهداشتی) میانگین‌ها بیشتر از مقدار ارزش عددی (3) بوده است. ﺑﻴﺎﻧﮕﺮ آﻧﺴﺖ که مولفه وضعیت مساکن مستحکم ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ رﺿﺎﻳﺖ را در ﺑﻴﻦ ﺳﺎﮐﻨﻴﻦ محلات داﺷﺘﻪ و از ﺳﻮﻯ دﻳﮕﺮ مولفه میزان مساحت مناسب و کافی در مسکن ﺑﺎ ﮐﻤﺘﺮﻳﻦ رﺿﺎﻳﺖ ﻫﻤﺮاﻩ ﺑﻮدﻩ اﺳﺖ و در مجموع با توجه به میانگین کل کمتر ازحد متوسط استاندارد، عدم رضایت ساکنین از شاخص کالبدی را نشان می‌دهد. زیست پذیری شهر شیراز بر اساس ابعاد اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و کالبدی مورد مطالعه قرار گرفت، نتایج تحقیق نشان می‌دهد که زیست پذیری کلانشهر شیراز در حد متوسط و به سمت نامطلوب پیش می‌رود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessing the dimensions of urban livability indicators Case study: Shiraz metropolis

نویسنده [English]

  • maryam heydari
Golestan University
چکیده [English]

Urban livability has increased dramatically in relation to the new planning tasks in responding to the needs of post-industrial society, which is in dire need of facilities, facilities and quality of life, and on the other hand, livability due to the threats facing urban life today. It has doubled in importance. The main purpose of this study is to assess the viability of Shiraz. The research method is descriptive-analytical and survey methods have been used. 385 heads of households were surveyed to collect viability information through a questionnaire. For data analysis, sample sampling test was used. In the economic dimension, according to the obtained averages and the significance level of the items, which are all less than the accepted value (0.5). Therefore, it can be said with 95% probability that the economic index in Shiraz is not in a favorable condition. The social dimension indicates that in only 4 cases (access to cultural and religious sites, access to historical sites, access to leisure, recreational and sports spaces and the quality of medical and health services), the means were higher than the numerical value (3). ﻧﺴﺖ that the component of the status of solid housing ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺿﺎﻳﺖ in 3 ﺳﺎﮐﻨﻴﻦ neighborhoods and out of ﺳﻮﻯ 2 component the amount of suitable and sufficient area in housing ﮐﻤﺘﺮﻳﻦ ﮐﻤﺘﺮﻳﻦ ﺿﺎﻳﺖ ﻩ ﻩ ﻩ ﺳﺖ and in general according to the total average below the standard average, residents' dissatisfaction with Indicates the physical index. The livability of Shiraz city was studied based on economic, social, environmental and physical dimensions. The results show that the livability of Shiraz metropolis is moderate and unfavorable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Viability
  • Dimensions of urban livability
  • Sample t-test
  • Shiraz metropolis
اکبری، مجید؛ بوستان احمدی، وحید؛ موسوی، سید چمران و نازنین حاجی پور (1398)، ارزیابی وضعیت زیست پذیری مناطق کلان شهر شیراز از منظر شهروندان، فصلنامه رفاه و توسعه اجتماعی، شماره 37، دانشگاه علامه طباطبایی تهران، صص 154-124.
حاجی پور، نازنین (1396)، تحلیل مکانی تطبیقی شاخص‌های منتخب زیست پذیری شهری در کلان شهر اهواز (موردی: محلات کیان پارس، گلستان، سپیدار)، استاد راهنما: سعید امان پور، دانشگاه شهید چمران اهواز، گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری.
خراسانی، محمدامین، رضوانی، محمدرضا؛ مطیعی لنگرودی، سیدحسن و رفیعیان، مجتبی (1391)، سنجش و ارزیابی زیست پذیری روستاهای پیرامون شهری (مطالعه موردی: شهرستان ورامین)، فصلنامه پژوهش­های روستایی، زمستان 1391، سال سوم، شماره چهارم، صص104-79.
خراسانی، محمد (1395)، تأملی ﺩﺭ ﻣﻔﻬﻮﻡ ﺯﻳﺴﺖ شناخت، سنجش و ﺭﻭﻳﻜﺮﺩﻫﺎ، پژوهش در هنر و علوم انسانی، سال اول، شماره2، تهران، صص 15-9.
خراسانی، محمدامین (1393)، سکونت­گاه زیست­پذیری، سکونت­گاه پایدار، همایش علوم جغرافیایی ایران، دانشگاه تهران، تهران.
خراسانی، محمد امین (1391)، تبیین زیست پذیری روستاهای پیرامون شهری با رویکرد کیفیت زندگی مطالعه موردی شهرستان ورامین، رساله دکتری جغرافیا و برنامه­ریزی روستایی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران.
خزاعی­نژاد، فروغ (1394). تحلیل زیست پذیری در بخش مرکزی شهر تهران، مورد پژوهش محله‌های منطقه 12، رساله دکتری دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی تهران به راهنمایی دکتر سیمین تولایی و محد سیلمانی مهرنجانی.
داداش پور، هاشم؛ عزیزی، داود و اصغر زاده، پیمان (1395)، سنجش ظرفیت زیست پذیری محله‌های شهری در کلان‌شهر تهران (موردی: محله‌های هرندی، تختی و کوثر)، مجله جغرافیا و توسعه فضای شهری، سال سوم، شماره 2، پیاپی 5، مشهد، صص 68-53.
رخشانی­نسب، حمیدرضا و نیری، ناصر (1396)، ارزیابی وضعیت شاخص‌های زیست پذیری شهری از دیدگاه شهروندان (مورد شناسی: مناطق پنج‌گانه شهر زاهدان)، مجله جغرافیا و آمایش شهری- منطقه­ای، شماره 27، دانشگاه سیستان و بلوچستان، صص 74-55.
ساسان­پور، فرزانه؛ تولایی، سیمین و جعفری اسدآبادی، حمزه (1393)، قابلیت زیست پذیری شهرها در راستای توسعه پایدار شهری (کلان شهر تهران)، فصلنامه علمی پژوهشی و بین‌المللی انجمن جغرافیای ایران، سال 12، شماره 42، تهران، صص 157-129.
ساسان پور، فرزانه؛ تولایی، سیمین و جعفری اسدآبادی، حمزه (1393)، سنجش و ارزیابی زیست پذیری شهری در مناطق بیست و دوگانه کلان‌شهر تهران، فصلنامه برنامه­ریزی منطقه‌ای، سال 5، شماره 18، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، صص 42-27.
ساسان پور، فرزانه؛ تولایی، سیمین و جعفری اسدآبادی، حمزه (1393)، قابلیت زیست پذیری شهرها در راستای توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی :کلان شهر تهران) فصلنامه علمی- پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیای ایران، پاییز 1393، سال 12، شماره 42، صص129-157.
شماعی، علی؛ ساسان پور، فرزانه؛ سلیمانی، محمد؛ احد نژاد، محسن و حیدری، تقی (1395)، تحلیل زیست پذیری بافت‌های فرسوده شهری (موردی: شهر زنجان)، فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره 4، دانشگاه تهران، صص 799-783.
صفدری مولان، امین؛ زیاری، کرامت الله؛ پوراحمد، احمد؛ حاتمی­نژاد، حسین(1400) ارائه الگوی بهینه مسکن و حمل و نقل برای افزایش زیست پذیری شهری با استفاده از مدل تصمیم­گیری چند معیاره فازی(نمونه موردی شهر تهران)، جغرافیا و روابط انسانی، دوره4، شماره3، دی 1400، ص 65-79.
علی اکبری، اسماعیل و مجید اکبری (1395)، مدل ساختاری-تفسیری عوامل مؤثر بر زیست پذیری کلان شهر تهران، برنامه ریزی و آمایش فضا، دوره بیست ویکم، شماره1،  دانشگاه گلستان، صص 30-1.
فرامرزی، مهسا؛ بابایی­فینی، ام السلمه و جعفری، سیدمحمدحسین (1397)، واکاوی نقش اقتصاد سیاسی اسلامی بر زیست پذیری شهری (مطالعه موردی: شهر زنجان)، فصلنامه پژوهش و برنامه­ریزی شهری، سال 9، شماره 35، دانشگاه ازاد اسلامی واحد مرودشت، صص 96-83.
گیوه چی، سعید و رضا قنواتی (1393)، تحلیل الگوی گسترش کالبدی شهر اهواز با استفاده از مدل آنتروپی شانون، کنفرانس ملی شهرسازی، مدیریت شهری و توسعه پایدار، تهران - موسسه ایرانیان، انجمن معماری ایران، صص17-1.
نیک پور، عامر؛ لطفی، صدیقه و رضا زاده، مرتضی (1396)، تحلیل رابطه میان فرم شهر و شاخص دسترسی مورد مطالعه: شهر بابلسر، سال هفتم، شماره سوم، فصلنامه علمی پژوهشی برنامه­ریزی فضایی، دانشگاه اصفهان، شماره سوم، صص 106-85.
نیک سرشت، مهدی؛ تردست، زهرا و مشکینی، ابوالفضل (1398)، تبیین الگوی سازمانیابی فضایی زیست پذیری شهری (نمونه موردی: شهر ایلام)، مطالعات ساختار و کارکرد شهری، سال ششم، شماره بیستم، دانشگاه مازندران صص 125-105.
هوشمند شریفی، تکتم (1395)، تحلیل تأثیرات گسترش افقی شهر بر روی اراضی کشاورزی (مطالعه موردی شهر نیشابور)، استاد راهنما: مهدی زنگنه، دانشگاه حکیم سبزواری، گروه جغرافیا و برنامه­ریزی شهری.
 
Al-Thani, S. K., Amato, A., Koç, M., Al-Ghamdi, S. G. (2019). Urban sustainability and livability: An analysis of Doha’s urban-form and possible mitigation strategies, Sustainability, vol 11(3), 786.
De Jong, M., et al., (2015). Sustainable–smart–resilient–low carbon–eco–knowledge cities; making sense of a multitude of concepts promoting sustainable urbanization. Journal of Cleaner production, 109, pp. 25-38.
Higgs, C., Badland, H., Simons, K., Knibbs, L. D., Giles-Corti, B. (2019). The Urban Liveability Index: developing a policy-relevant urban liveability composite measure and evaluating associations with transport mode choice, International journal of health geographics, vol 18, PP1-25.
Kovacs-Györi, A., Cabrera-Barona, P., Resch, B., Mehaffy, M., & Blaschke, T. (2019). Assessing and representing livability through the analysis of residential preference. Sustainability, 11(18), 4934.
Liu, J., Nijkamp, P., Huang, X., Lin, D. (2017). Urban livability and tourism development in China: Analysis of sustainable development by means of spatial panel data, Habitat international, vol 68, PP 99-107.
Lyanda, A., Ojetunde, I., Fabunmi, F., Adeogun, A. S., Mohit, M. A. (2018). Evaluating Neighborhoods Livability in Nigeria: A Structural Equation Modelling (SEM) Approach. International Journal of Built Environment and Sustainability Ijbes, 5(1), PP 47-55.
Majedi, H., Mahdiniya, M. H. (2017). Biophilic planning new approach in sustainability (Proposing conceptual model of livable city), International Journal of Urban Management and Energy Sustainability, vol 1(2), 26-41.
Mastura Adam, Norafida Ab Ghafar, Abubakar Ahmed, and Keumala Nila,(2017), A Systematic Review on City Liveability Global Research in the Built Environment: Publication and Citation Matrix, Journal of Design and Built Environment, Special Issue .
Mehranjani, M. S., and Mansoori, T. (2016). Stereological study on the effect of vitamin C in preventing the adverse effects of bisphenol A on rat ovary. International Journal of Reproductive BioMedicine, 14(6), 403.
Nihal, S., Reyhan, Y., Tayfun, Salihoglu. (2013). Livability of Different Housing Settlements, Gebze Institute of Technology, Faculty of Architecture, vol 101.
Onnom, W., Tripathi, N., Nitivattananon, V., Ninsawat, S. (2018). Development of a liveable city index (LCI) using multi criteria geospatial modelling for medium class cities in developing countries, Sustainability, vol 10(2), 520.
Osama Ahmed, N., El-Halafawy, Amr M., Mohamed Amin, A. (2019). A Critical Review of Urban Livability, European Journal of Sustainable Development, ISSN:2239-5938.
Prakasa, D. T., Soemardiono, B., & Defiana, I. (2018). Theoretical Review Effect and Solution of Urban Sprawl “J. Eng. Sci, 7, 47-58.
 Pravitasari, A. E., Rustiadi, E., Mulya, S. P., Setiawan, Y., Fuadina, L. N., Murtadho, A. (2018). Identifying the driving forces of urban expansion and its environmental impact in Jakarta-Bandung mega urban region, In IOP Conference Series: Earth and Environmental Science, Vol. 149, No. 1, p 012044.
Qian, Y., Wu, Z. (2019). Study on urban expansion using the spatial and temporal dynamic changes in the impervious surface in Nanjing, Sustainability, 11(3), 933
 Robert Steuteville (2016), “What is a livable Community, Anyway?,” Pubic Square, Congress for New Urbanism (www.cnu.org); at www.cnu.org/publicsquare/2016/10/25/what-livable communityanyway.
Saitluanga, B. L. (2014). Spatial pattern of urban livability in Himalayan Region: A case of Aizawl City, India, Social indicators research, 117(2), 541-559
Susan Shaheen, et al. (2016), Moving Toward a Sustainable California: Exploring Livability, Accessibility & Prosperity, UC Berkeley Transportation Sustainability Research Center (http://innovativemobility.org) for the California Department of Transportation; at
Terfa, B. K., Chen, N., Liu, D., Zhang, X., Niyogi, D. (2019). Urban expansion in Ethiopia from 1987 to 2017: characteristics, spatial patterns, and driving forces. Sustainability, 11(10), 2973.
U Pandey. R. et al . (2013) .Understanding Qualitative Conceptions of Livability: Indian Perspective, international Journal of Research in Engineering and Technology.
Veenhoven, R., & Ehrhardt J. (1995). The cross-national pattern of happiness: Test of predictions implied inthree theories of happiness. Social Indicators Research 34, 33–68.
Yan, Y., Zhou, R., Ye, X., Zhang, H., Wang, X. (2018). Suitability evaluation of urban construction land based on an approach of vertical-horizontal processes. ISPRS International Journal of Geo-Information, 7(5), 198.