تحلیل رفاه ذهنی کشاورزان در شرایط خشکسالی: مطالعه موردی شهرستان کوهدشت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده مهندسی زراعی و عمران روستایی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان

2 گروه کشاورزی دانشگاه پیام نور تهران

3 گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان

چکیده

بروز خشکسالی‌های مکرر در نقاط خشک و نیمه‌خشک روستایی، نه‌تنها خانوارهای کشاورز را با مشکلات اقتصادی و اجتماعی روبرو می‌سازد، بلکه رفاه ذهنی آنان را نیز تحت تاثیر قرار ‌می‌دهد. از این‌رو، پژوهشی با هدف تحلیل رفاه ذهنی کشاورزان در شرایط خشکسالی با استفاده از روش پیمایش انجام شد. کشاورزان شهرستان کوهدشت (23600=N) به عنوان جامعه آماری در نظر گرفته شد و از بین آنها نمونه‌ای به حجم 379 نفر به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای انتخاب شد. داده‌ها به کمک پرسشنامه جمع‌آوری شد که روایی صوری آن توسط گروهی از متخصصان موضوعی تأیید گردید. برای سنجش میزان پایایی پرسشنامه نیز، یک مطالعه راهنما انجام شد و میزان آلفا کرونباخ مقیاس‌های سنجش در حد قابل قبولی بدست آمد. یافته‎های پژوهش نشان داد با توجه به این‌که معیشت بیشتر خانوارها بر پایه کشاورزی استوار است، خشکسالی، رفاه ذهنی کشاورزان را تحت تأثیر قرار داده است. بر این اساس، عواطف مثبت و رضایت از زندگی بالاترین رتبه را در سنجش رفاه ذهنی کشاورزان داشته‌اند. از سوی دیگر، میان رفاه ذهنی کشاورزان خرده‌مالک و غیرخرده‌مالک، دیم‌کار و آبی‌کار، سالخورده و غیرسالخورده، کمتر برخوردار و برخوردار تفاوت معنی‌داری وجود داشت. بنحوی‌که کشاورزان غیرخرده مالک، آبی‌کار، مسن و متمول از رفاه ذهنی بیشتری برخوردار بودند. بر اساس یافته‌های پژوهش، توصیه‌هایی برای افزایش رفاه ذهنی کشاورزان در مواجهه با خشکسالی ارائه گردید

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analysis of farmers' subjective well-being during drought: A case of Koohdasht County

نویسندگان [English]

  • Masoumeh Forouzani 1
  • Ali Salehnejad 1
  • Marzieh Keshavarz 2
  • Masoud Yazdanpanah 3
1 Department of Agricultural Extension and Education,, Agricultural Sciences and Natural Resources University of Khuzestan, Mollasani , Iran.
2 Agricultural Extension and Education, Payam-e-Noor University of Tehran
3 Agricultural Extension and Education, department, Agricultural Sciences and Natural Resources University of Khuzestan
چکیده [English]

Frequent occurrence of droughts in arid and semi-arid rural areas not only cause economic and social problems for farmer families but also affect their subjective well-being. Therefore, the objective of this study was to examine the farmers' subjective well-being during the drought. To do this Koohdasht’s farmers (N=23,600) were considered as the statistical population of which a sample including 379 farmers were selected using the cluster sampling technique. Data was collected using a questionnaire which its face validity was confirmed by a group of experts. To ensure of the reliability of the research instrument, a pilot study was carried out and the Cronbach's alpha coefficients were approved in an acceptable range. The findings revealed that while most households rely heavily on agriculture for their livelihoods, the impacts of drought on the basic resources of production have affected the subjective well-being of farmers. Also, the positive emotions and life satisfaction had the highest rank in measuring the subjective well-being of farmers. On the other hand, there was a significant difference between the subjective well-being of smallholder and non-smallholder, rainfed and irrigated, elderly and non-elderly, poor and non-poor farmers. Non-smallholders, irrigated, elderly, and wealthy farmers had higher subjective well-being. Based on the findings, recommendations were offered to increase the subjective well-being of farmers in the context of drought.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Subjective well-being
  • Water scarcity
  • Positive emotions
  • Life satisfaction
  • Koohdasht

مراجع

احمدوند، م.، هدایتی­نیا، س. و عبداللهی، خ. (1391). بررسی تأثیر رفاه و سرمایة اجتماعی بر کیفیت زندگی در مناطق روستایی شهرستان بویراحمد. مجله پژوهش و برنامه­ریزی روستایی، شمارة دوم، ص 112-89.
افراخته، ح.، عزیزپور، ف.، طهماسبی، ا. و سلیمانی، ع. (1394). راهبردهای سازگاری روستایی در برابر مخاطرات خشکسالی (مطالعۀ موردی: روستای پشت­نگ شهرستان روانسر). دانش مخاطرات، دوره 2، شماره 3، ص 354-341.
بارگاهی، ح.، و کبیری، ن. (1394). رفاه ذهنی و تاثیر اعتماد اجتماعی بر آن (مطالعه موردی جوانان ساکن شهر تهران). فصلنامه مطالعات جامعه شناختی جوانان، سال ششم، شماره بیستم، ص 32-9.
برادران، م و حسین­پور، ن. (1392). رابطه سرمایه اجتماعی با رفاه ذهنی کارکنان وزارت رفاه و تامین اجتماعی. فصلنامه رفاه اجتماعی، سال 13، شماره 49، ص 56-35.
بذرافشان، ج.، موسی‌پور، س.م. و حاتمی، د. (1400). تحلیل اثرات خشکسالی بر اقتصاد روستایی شهرستان باغ ملک (طی دوره زمانی1390- 1380). جغرافیا و روابط انسانی، دوره 4، شماره 1، ص 219-201
بیگی، ع.، فراهانی، م.ت.، محمدخانی، ش.، و محمدی‌فر، م.ع. (1390). نقش تشخیص کیفیت زندگی و امیدواری در معتادان گمنام و معتادان تحت درمان نگهدارنده متادون. مجله روانشناسی بالینی، دوره 3، شماره 3، ص 84-75.
تقوایی، م.، زنگی­آبادی، ع.، وارثی، ح.ر. و اکبری، م. (1390). سنجش رفاه در کلانشهر شیراز با استفاده از شاخص­های کلارک و تابع رفاه اتکینسن. فصلنامه برنامه­ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شماره 8، ص 87-69.
تمیزی‌فر، ر. (1389). تبیین تغییر ارزش‌ها و ارتباط آن با رفاه اجتماعی شهروندان تهرانی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران، ص 45.
دهقانی سرگزی، ه.، بذرافشان، ا.، و زمانی، ح. (1400). بررسی اثرات خشکسالی هواشناسی-کشاورزی بر عملکرد گندم دیم در ایران با استفاده از شاخص  SPEI. نیوار، دوره 45، شماره 115-114، ص 26-15.
زارع­ابیانه، ح. (1391). بررسی نقش عوامل اقلیمی و خشکسالی بر تغییر­پذیری عملکرد چهار محصول دیم در مشهد و بیرجند، نشریه دانش آب و خاک، جلد 23، شماره  1، ص 56-39.
زرین، آ.، و داداشی رودباری، ع. (1400). مدیریت ریسک خشکسالی در شرایط تغییر اقلیم: نقش سیاست‌های ملی و برنامه مدیریت خشکسالی (DMP). نشریه آب و توسعه پایدار، سال هشتم، شماره 1، ص 107-112.
عادلی، ب.، مرادی، ح.، و کشاورز، م. (1394). اثرات اجتماعی خشکسالی‌‌های کم‌دوام بر ساکنان جوامع روستایی: مطالعه موردی دهستان دودانگه در شهرستان بهبهان. فصلنامه روستا و توسعه، سال 18، شماره 4، ص 151-133.
عادلی، ب.، مرادی، ح.، کشاورز، م. و امیرنژاد، ح. (1393). خشکسالی و بازتاب‌های اقتصادی آن در نواحی روستایی مورد: دهستان دودانگه در شهرستان بهبهان. فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال سوم، شماره 3 (پیاپی 9)، ص 148-131.
عیدی، ا.، کاظمینه، ف.، و ظریفیان، ش. (1399). شناسایی عوامل موثر بر مدیریت پایدار منابع آب کشاورزی از دیدگاه کشاورزان (مطالعه موردی: گندمکاران روستاهای شهرستان مراغه). نشریه علمی پژوهشی دانش کشاورزی و تولید پایدار، جلد 30، شماره 4، ص 325-311.
فاطمی، م. , کرمی، ع. (1389). مطالعه‌ی موردی واکاوی علل و اثرات خشکسالی. علوم ترویج و آموزش کشاورزی ایران، جلد 6، شماره 2، ص 96-77.
قنبری موحد، ر.، رحیمیان، م.، و اسدپوریان، ز. (1401). بررسی رفاه ذهنی جوانان روستایی و تاثیر آن بر ماندگاری در روستا. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، دوره 52، شماره 1، ص 34-21.
کشاورز، م. (1399). تحلیل وضعیت امنیت غذایی و ضایعات مواد غذایی در خانوارهای روستایی در شرایط خشکسالی (مورد: شهرستان خرامه). فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال 9، شماره 4، پیاپی 34، ص 83-106.
مروتی، ن.، و ذکایی، م. س. (1398). بررسی رفاه ذهنی و دلایل موثر بر آن در دو استان کردستان و سمنان. پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، سال ششم، شماره 19 ، ص 78-31.
ملکی، ا. و برادران، م. (1394). تحلیل وضعیت رفاه ذهنی در نظام­های رفاهی با تاکید بر ایران. فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال پانزدهم، شماره 58، ص 36-7.
نیلی، ف. و بابازاده خراسانی، ب. (1391). شناسایی عوامل موثر بر رفاه ذهنی در ایران. پژوهش­های پولی بانکی، سال ششم، شماره 14، ص 48-27.
وصالی، س.، و بساطیان، م. (1391). بررسی جایگاه دولت فعال در ایران در باب تطبیق تابع رفاه دولتی با تابع رفاه اجتماعی. فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، دوره 4، شماره 11، ص 92-62.
Alexandrova, A. (2005). Subjective well-being and Kahneman’s ‘objective happiness’. Journal of Happiness studies, 6(3), 301-324.
Bryan, K., Ward, S., Roberts, L., White, M., Landeg, O., Taylor, T., and McEwen, L. (2020). The health and well-being effects of drought: assessing multi-stakeholder perspectives through narratives from the UK. Climatic Change Journal,163, 2073–2095.
Fitzpatrick, T. (2001). Welfare Theory: an introduction. Basingstoke: Palgrave Macmillan.
Keshavarz, M., and Karami, E. (2012). Drought and happiness in rural Iran. Journal of Soil Science and Environmental Management, 3(3), 63-73, Doi: 10.5897/JSSEM12.013.
Keshavarz, M., and Soltani, R. (2021). Assessing rural households’ resilience and adaptation strategies to climate variability and change. Journal of Arid Environments, 184, 104323. Doi: 10.1016/j.jaridenv.2020.104323
Keshavarz, M., Maleksaeidi, H., and Karami, E. (2017). Livelihood vulnerability to drought: A case of rural Iran. International Journal of Disaster Risk Reduction, 21: 223-230.
Keshavarz, M., Karami, E., and Vanclay, F. (2013). Social experience of drought in rural Iran. Land Use Policy, 30(1), 120-129.
Malkina-Pykh, I. G. (2014). Predicting and increasing subjective well-being: response function model and rhythmic movement therapy.  Paper presented at the 28th Conference of the European Society of Health Psychology “Beyond prevention and intervention: increasing well-being” August 26 – 30, Innsbruck, Austria.  DOI: 10.13140/2.1.4118.0968.
Mohammadrezaei, M., Chizari, M., Sadighi, H., and Mahmoudi, M. (2020). Transition of objective to subjective well-being in evaluation of farmers’ quality of life: Utilizing new Epistemological approach among Iranian rice farmers. Journal of Agricultural Science and Technology, 22(4), 935-951.
Nielsen, I., Smyth, R., and Zhai, Q. (2010). Subjective well-Being of China’s off-farm migrants. Journal of Happiness Studies, 11(3), 315-333.
Oyanedel, J. C., Vargas, S., Mella, C., and Páez, P. (2015). Validation of the Personal Wellbeing Index (PWI) in vulnerable users of health care services in Santiago, Chile (Abstract). Rev méd Chile, 143(9), 1144-1151.
Peel, D., Berry, H. L., and Schirmer, J. (2016). Farm exit intention and wellbeing: A study of Australian farmers. Journal of Rural Studies, 47, 41–51.
Rahman, M, S., Andriatmoko, N. D., Saeri, M., Subagio, H., Malik, A., Triastono, J., and Oelviani, R. (2022). Climate disasters and subjective well-being among urban and rural residents in Indonesia. Sustainability Journal, 14, 3383. doi.org/10.3390/su14063383.
Tov, W., and Diener, E. (2013). Subjective wellbeing. The Encyclopedia of Cross-Cultural Psychology (1st Ed.), Edited by Kenneth D. Keith, John Wiley & Sons Inc.
Wilhite, D. A., Svoboda, M. D., and Hayes, M. J. (2007). Understanding the complex impacts of drought: a key to enhancing drought mitigation and preparedness. Water Resources Management, 21(5), 763-774.
Zarafshani, K., Maleki, T., and Keshavarz, M. (2020). Assessing the vulnerability of farm families towards drought in Kermanshah Province, Iran. GeoJournal, 85, 823-836.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 18 اردیبهشت 1402
  • تاریخ پذیرش: 03 خرداد 1402

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار