تحلیل اثرات خشکسالی بر اقتصاد روستایی شهرستان باغ ملک ( طی دوره زمانی1390- 1380)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیا و برنامه ریزی روستایی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

2 دانشجوی دکترای تخصصی جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

3 دانشجوی دکترای تخصصی جغرافیا و برنامه ریزی شهری ، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

پژوهش حاضر از نظر روش تحقیق ، توصیفی- تحلیلی ، از نظر ماهیت ؛ کاربردی و از نظر نحوه گرد آوری داده ها ، از نوع تحقیقات کتابخانه ای - میدانی محسوب می شود. جامعه آماری تحقیق را تمامی 255 روستای شهرستان باغملک تشکیل می دهد. با استفاده از پژوهش های نمونه20 درصد روستاها جهت تحقیق اهداف انتخاب گردیده که معادل 51 روستا می باشد. براساس جدول مورگان و فرمول کوکران تعداد نمونه لازم برای تنظیم پرسشنامه 367خانوار محاسبه شده است. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه استفاده گردید .اعتبار (روایی) پرسشنامه با نظر پانل متخصصان و صاحبنظران در زمینه موضوع مورد پژوهش مورد تأیید قرارگرفت. برای تعیین قابلیت اعتماد (پایایی) ابزار تحقیق پیش آزمون انجام گرفت که پایایی پرسش نامه نیز با 38 داده اولیه و آلفای کرنباخ ( 0.972 ) مورد تایید می باشد. داده های گرد آوری شده با استفاده از نرم افزار SPSSمورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی و آمار استنباطی ( آزمون t) و همچنین بررسی وضعیت منطقه از نظر شدت خشکسالی از شاخص های PNPIو SPI استفاده شد. نتایج به دست آمده براساس شاخص SPIنشان داد که طی سال های1380، 1381، 1386 و1389 ، منطقه مورد مطالعه با خشکسالی ملایم ، در سال 1387با خشکسالی متوسط و در سال 1390 با خشکسالی شدید مواجه شده است. همچنین بر اساس شاخص PNPI ، در سال 1386، منطقه با خشکسالی ضعیف ، در سال1387، با خشکسالی متوسط و در سال 1390، با خشکسالی شدید مواجه شده است. یافته های تحلیلی پرسش نامه نیز نشان داد که در نهایت هر سه فرضیه با خطای کمتر از 5 درصد و با سطح اطمینان 95 درصد مورد قبول واقع شد و می توان گفت که خشکسالی سبب تاثیرات منفی بر اقتصاد روستایی منطقه مورد مطالعه شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Analysis of Drought impact on the Rural Economy of Baghmalek Township 2001-2010

نویسندگان [English]

  • Javad Bazrafshan 1
  • Sayyed Mehdi Musapur 2
  • davod hatami 3
1 Associate Professor of Geography and Rural Planning, Sistan and Baluchestan University, Zahedan, Iran.
2 PhD student in Geography and Urban Planning, Sistan and Baluchestan University, Zahedan, Iran.
3 PhD student in Geography and Urban Planning, University of Tabriz, Tabriz, Iran
چکیده [English]

ABSTRACT
. This study in terms of reaserch methology descriptive – analyticad , in ierms of nature appelied and terms of how co mpilation of data collection type of reserch of library – athlrtics. The population of reserch form comperised all of 255 village of the Baghmalek township.With using form the study sample to choose for reserch 20 % of all rural that is ecuivalent to 51 rurals. Acording to the morgan table and cocheran formola calcuted to setup a self administred qestionaire sample 367 familes. Fore Collecte Data Using Qustionaire Approved Justifi Ability Of questionaire with a panel of experts of background subject of research.
For determination of stability of research tools , do pretest that to be approved of qeustinnaire with (38) the inttial data and cronbachs alpha. The data analysis beign with use "spss" software. For data analyze used descriptive and in ferential ( T test ) and also for check statas of the severity of the drought used index of " PNPI" and "SPI".The results of based an SPI shoved beign face daring of years 1380 , 1381 , 1386 , 1389 , of the study erea with modrate drought and in the years of 1378 white ovrage drought , in the yeare of 1390 with severe drought.Also based on "PNPI" index beign face in the year of 1387 with ovrage drought and in the year of 1390 severe drought. Also analytical results of the questionnaire shoved that eventally confirms three hypo theses at the 5 % level. That is fore sure can say drought caused the 95% certainly have a negative impact fore the rurale economy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Drought
  • Rural economy
  • Baghlalek township
1- ابراهیمی ، آرزو ، حسینی ، سید محمود ، 1380 ، بررسی اثرات زیست محیطی و اقتصادی اجتماعی خشکسالی و راهکارهای مقابله با آن در جامعه عشایری ایران ، مجموعه کنفرانس ملی بحران آب ، جلد اول ،  دانشگاه زابل .
2- اشتری ، فرهاد و دیگران  ، 1392، استان شناسی خوزستان ( اجری آزمایشی) ،  اتشارات سازمان آموزش و پرورش استان خوزستان ، چاپ سوم.
3- آسایش ، حسین ، اقتصاد روستایی ،1389 ، انتشارات دانشگاه پیام نور ، چاپ ششم ، شهریور.
4- بداق جمالی ، 1381 ، پایش وپهنه بندی وضعیت خشکسالی استان خراسان با استفاده از نمایه استاندارد شده بارش ، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی ، شماره 67.
5- برقی، حمید، معمار امامیه، متین، 1394، بررسی اثرات خشکسالی بر ساختار اقتصاد روستایی(مطالعه موردی : دهستان گلاب شهرستان کاشان)، مجله پژوهش و برنامه ریزی روستایی، سال پنجم، شماره 5، شماره پیاپی 13، بهار.
6- جعفری، مرضیه، رضوانی، محمدرضا، فرجی سبکبار،  حسنعلی، قدیری معصوم، مجتبی ، دربان آستانه، علیرضا، 1399، تحلیل تاب آوری اقتصادی بهره برداران کشاورزی در برابر اثرات خشکسالی( مطالعه موردی: سکونتگاههای روستایی شهرستان فسا)، فصلنامه علمی برنامه ریزی منطقه ای، سال دهم، شماره پیاپی 39، پاییز.
7- جمشیدی، معصومه، نوری زمان آبادی، سید هدایت الله، صیدالی گل سفیدی، سید اسکندر، رحیمی، داریوش، 1394، اثرات خشکسالی بر اقتصاد روستایی شهرستان های سیروان و چرداول، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال چهارم، شماره 3، پیاپی 13، پاییز.
8- حجازی زاده ، زهرا ، جوی زاده ، سعید ، 1389 ، مقدمه ای بر خشکسالی و شاخص های آن ، تهران ، انتشارات سمت.
-  حسینی ابری ، سید حسن ، 1383، مدخلی بر جغرافیای روستایی ایران ، دانشگاه اصفهان ، چاپ دوم.
9- رضایی ، حجت ، 1390، تحلیل اثرات خشکسالی بر اقتصاد روستایی و ناپایداری جمعیتی ، مطالعه موردی: شهرستان ابرکوه (85-1375) ، پایان نامه ارشد جغرافیا وبرنامه ریزی روستایی ،  استاد راهنما بهروز محمدی یگانه ، دانشگاه یزد.
10- رضایی ، روح الله ، حسینی ، سید محمود ، شریفی ، امید ، 1389، واکاوی و تبیین تاثیر خشکسالی بر مناطق روستایی  شهرستان زنجان ( مطالعه موردی روستای حاج آرش) ، فصل نامه پژوهش های روستایی ، دوره 1، شماره 3 ، پاییز.
11- ریاحی، وحید، پاشازاده، اصغر، 1392، اثرات اقتصادی و اجتماعی خشکسالی بر اقتصاد روستایی شهرستان گرمی(مطالعه موردی: دهستان آزادلو)، مجله چشم انداز جغرافیایی در مطالعات انسانی، سال هشتم، شماره 25، زمستان.
12-  دهقانپور ، علی رضا ، جلیلیان ، امیر حسین ، رضایی ، حجت و شریعه محمودی ، 1390، مدیریت ریسک خشکسالی گامی سودمند به سوی توانمند سازی اقتصاد روستایی با تاکید بر کشاورزی ( مطالعه موردی : شهرستان ابر کوه ) ، اولین کنفرانس ملی راهکارهای دستیابی به توسعه پایدار در بخش کشاورزی ، منابع طبیعی ومحیط زیست.
13- شفیعی، بهمن، برقیف حمید، قنبری، یوسف، 1397، بررسی اثرات خشکسالی بر وضعیت اقتصادی، اجتماعی و محیطی نواحی روستایی از دید سرپرست خانوار( مطالعه موردی دهستان حسن آباد در شهرستان اسلام آباد غرب)، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال نوزدهم، شماره 55، زمستان.
14- علی پور ، حسن ، چهار سوقی ، امین ، حامد ، قریب ، علی ،1392،  بررسی اثرات خشکسالی بر وضعیت اقتصادی – اجتماعی کشاورزان، مطالعه موردی: گندمکاران شهرستان نهبندان ، پژوهش های آبخیز داری (پژوهش وسازندگی ) ، شماره 99، تابستان.
15- فاضل نیا ، غریب ، رجایی ، مسعود ، حکیم دوست ، سید یاسر ، 1391 ، خشکسالی اقلیمی و پیامدهای مکانی وفضای آن در مناطق روستایی ( مطالعه موردی : دهستان قره پشتلوی بالا ، شهرستان زنجان ، شهرستان ) ، فصلنامه روستا و توسعه ، سال 15 ، شماره 3 ، پاییز 1391.
16- قنبرزاده ، هادی ، بهنیافر، ابولفضل ، 1388 ، پیامدهای اقتصادی خشکسالی دوره (85- 1375) بر نواحی روستایی دهستان شاندیز  شهرستان مشهد ، فصل نا مه چشم انداز جغرافیایی ( علمی پژوهشی ) ، سال 4 ، شماره 9، پاییز وزمستان .
17- کشاورز ، مرضیه ،  ، عزت الله ، 1387، سازه های اثر گذار بر مدیریت خشکسالی کشاورزان وپیامدهای آن : کاربرد مدل معادلات ساختاری ، مجله علوم وفنون کشاورزی و منابع طبیعی ، سال دوازدهم ، شماره 43.
18- محمدی یگانه ، بهروز ، حکیم دوست ، یاسر ، 1388، اثرات اقتصادی خشکسالی وتاثیر آن بر ناپایداری روستاها دراستان زنجان ( مطالعه موردی روستای قره پشتلو ) ، مجموعه مقالات همایش منطقه ای بحران آب وخشکسالی ، رشت ، دانشگاه آزاد اسلامی .
19- مرکز آمار ایران، 1390 ، سالنامه آماری : سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال 1390 در استان خوزستان، وزارت کشور، استانداری خوزستان، معاونت برنامه ریزی، دفتر آمار و اطلاعات.
20- مهدوی ، مسعود ، 1380، مقدمه ای بر جغرافیای روستایی ایران ، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی ( سمت) ، چاپ سوم ، تابستان.
21- مهدوی ، مسعود ، طاهر خانی ، مهدی ، 1385 ، کاربرد آمار در جغرافیا با بهره گیری از برنامه های آماری در علوم انسانی (SPSS) ، نشر هومس ، چاپ دوم .
22- ولی ئی ، معصومه ، سهرابی ، علی حسین ، 1388 ، 1380، بررسی اثرات اقتصادی زیست محیطی و اجتماعی خشکسالی ، مجموعه کنفرانس ملی بحران آب ، دانشگاه زابل ، جلد اول .   ، اثرات زیست محیطی ، اقتصادی – اجتماعی و سیاسی خشکسالی ، مجموعه مقالات همایش منطقه ای بحران آب ، دانشگاه آزاد اسلامی رشت.
23- Combs, S,2000, Drought Resource Information Packet, Report of drought, USA,Texas Department of Agriculture.
24- Darcup, J.A. (1980), ON the definition of droughts, water Resources Research, 16: 297-302. Drought Issues for the 1990, (U.S.S) and working Degefu Ethiopia Climate change: Science, Impacts and policy proceeding of the second World Climate Conference edited by J. Jager and H.L. Ferguson first published 1991.
25- Gillet, H.P.A. (1950), “A creeping droght under way”, water and sewage works, March, pp. 104-105.
26- Glants, M.H. (2003), Climate Affairs: A Primer, Washington, D.C., Island press, p.299.
27- Kenny, A., 2008, Assessment of the Social Impacts of Drought, Journal of     American Water Resources Association, Vol. 37, No. 3.
28- Palmer w.c (1965), "Meteological Drought:, Research paper, No.45, u.s. Department of commerce weather bureau, Washington, d.c.
29- Walker, M. and Thers, A., 1996, Drought as a Natural Hazard, Drought: a Global Assessment, Vol. 1. No. 5.