نقش متغیرهای ژئوپلیتیکی در تحول مبارزات شهری و گذار از جنگ‌های چریکی پس از سده بیستم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه جغرافیای سیاسی، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

از آغاز تمدن بشری تاکنون، شهرها عمده‌ترین مکان استقرار جمعیت و مرکز فعالیت‌های وسیع اقتصادی، اجتماعی و سیاسی هستند ‌که امروزه تأثیر غیرقابل انکاری در ابعاد مختلف زندگی مردم سراسر جهان دارند. وجه سیاسی شهرها از جمله مباحثی است که نظر جغرافیدانان سیاسی را به خود جلب کرده و در سال‌های اخیر پژوهش‌های زیادی در این زمینه به انجام رسیده است که در این میان، بحث شورش‌ها و مبارزات شهری جایگاه ویژه‌ای دارد. شهروندان در زمینه مسائل گوناگون مربوط به زندگی اجتماعی خود دست به فعالیت‌های مختلفی در قالب تظاهرات‌های مسالمت‌آمیز، راهپیمایی، اعتصابات و حتی جنگ‌های چریکی می‌زنند که در ادوار زمانی این استراتژی‌ها می‌تواند متفاوت باشد. پژوهش حاضر قصد دارد با رویکرد توصیفی - تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای به این سؤال پاسخ دهد که پس از سده بیستم کدام متغیرهای ژئوپلیتیکی در تحول مبارزات شهری نقش داشته‌اند؟ در اثنای تحقیق پس از بررسی مبارزات سیاسی در محیط‌های شهری در طول قرن بیستم و آغاز قرن بیست‌ویکم، این نتیجه حاصل گردید که مبارزات شهری در این دوران تحت‌تأثیر فضای دوقطبی جنگ سرد و گسترش اندیشه‌های مارکسیستی قرار داشته و فروپاشی شوروی و نظام دوقطبی باعث تغییرات عمده‌ای در این نوع مبارزات شده است. همچنین شتاب قابل توجه فرآیند جهانی‌شدن و طرح موضوعات نوین اجتماعی - فرهنگی و زیست‌محیطی در شکل‌گیری فعالیت‌های شهری در چارچوبی مسالمت‌آمیز سبب ایجاد دگرگونی ژرفی در این زمینه شده است. علاوه بر این، رویکرد ضد ژئوپلیتیک که در دوران جنگ سرد مطرح شده بود، همچنان ادامه یافت و نهضت‌های اجتماعی، انجمن‌های زیست‌محیطی، گروه‌های حقوق بشری، جنبش‌های مردمی بومی و... در قلمرو موضوعی این رویکرد ژئوپلیتیکی تعریف شدند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The role of geopolitical variables in the evolution of urban struggles and the transition from guerrilla warfare to the twentieth century

نویسنده [English]

  • Arash Nasiri Zarghani
Department of Political Geography, Faculty of Geography, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

From the beginning of human civilization until now, cities have been the main settlements and centers of vast economic, social and political activities, which today have an undeniable impact on various aspects of life around the world. The political aspect of cities is one of the topics that has attracted the attention of political geographers and in recent years, a lot of research has been done in this field, among which, the discussion of riots and urban struggles has a special place. Citizens engage in a variety of activities related to their social life in the form of peaceful demonstrations, marches, strikes, and even guerrilla warfare, which can vary from time to time. The present study intends to answer the question with a descriptive-analytical approach and relying on library resources, which geopolitical variables have played a role in the evolution of urban struggles after the twentieth century? After examining the political struggles in urban environments during the twentieth and early twenty-first centuries, the study concluded that urban struggles during this period were influenced by the bipolar atmosphere of the Cold War and the spread of Marxist ideas. In this type of struggle. Also, the significant acceleration of the process of globalization and the emergence of new social and environmental issues in the formation of urban activities in a peaceful framework has led to profound changes in this field. In addition, the anti-geopolitical approach that was introduced during the Cold War continued, and social movements, environmental associations, human rights groups, indigenous popular movements, etc. were defined in the thematic realm of this geopolitical approach.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban struggles
  • Urban guerrilla warfare
  • bipolar system
  • globalization
  • anti-geopolitical
اشجعی، محسن (1369). تئوری جنگ‌های چریکی در نظریات مختلف روابط بین‌الملل، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: داود باوند، دانشکده معارف اسلامی و علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق(ع).
افروغ، عماد (1376). فضا و نابرابری اجتماعی: مطالعه جدایی‌گزینی فضایی و تمرکز فقر در محله‌های مسکونی تهران، رساله دکتری رشته جامعه‌شناسی، استاد راهنما: حسین شکویی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
افروغ، عماد (1379). شورش‌های شهری و امنیت داخلی، فصلنامه مطالعات راهبردی، دوره سوم، شماره 1 و 2 (پیاپی 7 و 8)، صص 282-272.
افضلی، رسول و مرادی، اسکندر (1392). اندیشه‌های جدید در ژئوپلیتیک: پست مدرنیسم - پساساختارگرایی و گفتمان، چاپ اول، تهران: زیتون سبز.
بلانت، آلیسون و ولیس، جین (1387). دگراندیشی در فلسفۀ جغرافیا، ترجمۀ حسین حاتمی‌نژاد، چاپ سوم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
پوراحمد، احمد (1393). قلمرو و فلسفه جغرافیا، چاپ هفتم، تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران.
ترکان، اکبر (1377). نظری اجمالی به ژئوپولیتیک جهانی در قرن اخیر، چاپ دوم، تهران: انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
جزنی، بیژن (1346). جنبش ضد استعماری، بی‌جا: انتشارات سازمان چریک‌های فدایی خلق.
حافظ‌نیا، محمدرضا (1390). اصول و مفاهیم ژئوپلیتیک، چاپ سوم، مشهد: انتشارات پاپلی.
حافظ‌نیا، محمدرضا و احمدی‌پور، زهرا و قادری‌حاجت، مصطفی (1394). سیاست و فضا. چاپ پنجم، مشهد: انتشارات پاپلی.
حافظ‌نیا، محمدرضا و کاویانی‌راد، مراد (1399). فلسفه جغرافیای سیاسی، چاپ سوم، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی.
حسنی، مجتبی (1388). مبانی نظری سازمان چریک‌های فدایی خلق ایران در دوران محمدرضا پهلوی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، تاریخ انقلاب اسلامی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره).
زارعی، بهادر (1392). بنیادهای نظری جغرافیای سیاسی با تأکید بر اسلام و ایران، چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
شکویی، حسین (1365). جغرافیای اجتماعی شهرها اکولوژی اجتماعی شهر، چاپ اول، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
شورت، جان رنای و کیم، یونگ هیون (1384). جهانی‌شدن و شهر، ترجمۀ پانته‌آ لطفی کاظمی، چاپ اول، تهران: انتشارات پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
صدرشیرازی، محمدعلی (1395). سازمان چریک‌های فدایی خلق، چاپ اول، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
صدیق سروستانی، رحمت‌اله (1379). روش‌شناسی شورش‌های شهری، نشریه پژوهش‌های دانش انتظامی، دوره دوم، شماره 1، صص 23-9.
صفوی، سیدیحیی و عابد، گل‌کرمی (1396). درآمدی بر جغرافیای سیاسی شهر، چاپ دوم، انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
عزتی، عزت‌الله (1386). نظریه‌های جدید جغرافیای سیاسی، چاپ اول، تهران: چاپ قومس.
عزتی، عزت‌الله (1393). ژئواستراتژی و قرن بیست‌ویکم، چاپ هشتم، تهران: انتشارات سمت.
فرید، یداله (1388). جغرافیا و شهرشناسی، چاپ هفتم، تبریز: انتشارات دانشگاه تبریز.
کاویانی‌راد، مراد؛ عزیزی‌کاوه، علی (1390). نقش هویت مکانی در بروز کنش سیاسی مطالعه موردی: میدان و خیابان انقلاب شهر تهران. نشریه تحقیقات کاربردی تحقیقات علوم جغرافیایی، جلد17 (شماره20)، صص167-151.
کمانداری، محسن (1400). بررسی سیر تحولات تاریخی شهر و بافت کهن کرمان از ساسانیان تا قاجاریه، فصلنامه جغرافیا و روابط انسانی، دوره چهارم، شماره 2، صص 142-121.
کیم، یونگ هیون و شورت، جان رنی (1389). شهرها و نظام‌های اقتصادی، ترجمۀ ابوالفضل مشکینی، چاپ اول، تهران: مرکز مطالعاتی و تحقیقاتی شهرسازی و معماری.
لطفی، حیدر و امیری، هاشم (1399). ژئوپولیتیک و ضد ژئوپولیتیک، چاپ اول، تهران: انتشارات فرهیختگان دانشگاه.
ماریگلا، کارلوس (1348). جزوۀ جنگ چریک شهری، بی‌جا: انتشارات داس.
مجتهدزاده، پیروز (1397). فلسفه و کارکرد ژئوپولیتیک، چاپ سوم، تهران: انتشارات سمت.
مورای، ای وارویک (1388). جغرافیای جهانی‌شدن، ترجمۀ جعفر جوان و عبدالله عبداللهی، چاپ اول، تهران: نشر چاپار.
نصیری زرقانی، آرش و دهقان، معصومه (1400). عملکرد سازمان چریک‌های فدایی خلق علیه حکومت پهلوی در جنگ‌های چریکی شهری، فصلنامه مطالعات تاریخی جنگ، دوره پنجم، شماره 3 (پیاپی 17)، صص 123-99.
ویسی، هادی (1394). مفاهیم و نظریه‌های جغرافیای سیاسی، چاپ اول، تهران: انتشارات سمت.
Gillespie, Richard (1980). A Critique of the Urban Guerrilla: Argentina, Uruguay and Brazil, Journal of Conflict Studies, Vol. 1 No. 2, pp 39-53.
Kalyanaraman, S (2003). Conceptualisations of Guerrilla warfare, Strategic Analysis, 27:2, pp 172-185.
Marighella, Carlos (1971). Appendix - Minimanual of the urban guerrilla, The Adelphi Papers, 11:79, pp 20-42.
Williams, John W. (1989). Carlos Marighela: The father of urban guerrilla warfare, Terrorism, 12:1, pp 1-20.